Manâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Veli “Vilâyet-Nâme” Adlı Eserdeki Kitlesel Hareketlerin Psikolojik Analizi

Yıl 2021, Sayı: 5, 224 - 234, 31.08.2021

Aydın Göktaş

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.954169

Öz

Bu çalışmada, Manâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Veli “Vilâyet-Nâme” adlı eserdeki köy halkları, halifeler, erenler gibi kitle tanımı içine girebilecek gruplar tespit edilmiştir. Bu gruplar kitle tanımı içinde değerlendirildikten sonra Hacı Bektaş’a karşı tutumları, olağanüstülüklere gösterdikleri tepkiler ortaya çıkarılmıştır. Ortaya çıkarılan bu tepkilerin aynı nitelikte olanları elenmiştir. Menakıpname, söz konusu eser ve kitle psikolojisi hakkında ön bilgiler verildikten sonra eserdeki kitlesel hareketlerin bir kısmı, diğerlerine örnek mahiyetinde olması da göz önünde bulundurularak ve eserdeki sırasına uygun bir şekilde çalışmaya eklenmiştir. Sonrasında Gustave Le Bon’un Kitleler Psikolojisi, Sigmund Freud’un Kitle Psikolojisi ve Ego Analizi, Elias Canetti’nin Kitle ve İktidar adlı eserlerinde ortaya konulan teoriler ve bilgiler ışığında söz konusu kitlesel hareketlerin psikolojik analizi ve sınıflandırması yapılmıştır. Analiz ve sınıflandırmalar menakıpnamelerin yazılış amaçları ile ilgili kaleme alınmış kaynaklardaki bilgilerle karşılaştırılmıştır ve incelenen kaynaklardaki teorileri ve bilgileri destekleyici nitelikte bir sonuca ulaşılmıştır. Kitlesel hareketlerin daima olumsuzdan olumluya doğru bir değişim içinde olduğu saptanmış ve bu durumun okuyucuya da bir mesaj niteliğinde olması durumu açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Menakıpname, kitlesel hareketler, kitle psikolojisi.

Kaynakça

• Açıkgöz, Burak Fatih (2015). Mevlânâ Celâleddîn Rûmî Ve Hâcı Bektaş Velî Menâkıbnâmelerinin İçerik Bakımından Analizi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Artun, Erman (2010). Dini – Tasavvufi Halk Edebiyatı. İstanbul: Kitabevi.
• Boratav, Pertev Naili (2013). 100 Soruda Türk Folkloru. Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
• Boratav, Pertev Naili (2013). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
• Budak, Selçuk (2005). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Canetti, Elias (2014). Kitle Ve İktidar. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Çobanoğlu, Özkul (2003). Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk İnançları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Freud, Sigmund (2018). Kitle Psikolojisi ve Ego Analizi. İstanbul: Oda Yayınları.
• Gölpınarlı, Abdülbaki (2016). Manâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Veli “Vilâyet-Nâme”. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Le Bon, Gustave (2012). Kitleler Psikolojisi. İstanbul: Kumsaati Yayınları.
• Ocak, Ahmet Yaşar (2016). Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Evliya Menakıbnameleri. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ülken, Hilmi Ziya (2017). Anadolu Kültürü Üzerine Makaleler. Ankara: Doğu Batı Yayınları.