Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek Zu Berlin), Ms. Or. Oct. 3652 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Mestap’a Göre Tasnifi

Yıl 2021, Sayı: 5, 1 - 175, 31.08.2021

Orhan Kaplan Özgür Kıyçak

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.975331

Cited By: 1

Öz

“Bir şairin manzum bir eserine başka bir şair tarafından aynı vezin ve kafiyede yazılan şiir” diye tanımlanan nazireler, zaman içerisinde nazire mecmualarında toplanmış ve özellikle XVI. yüzyılda bu tür mecmuaların güzel örnekleri verilmiştir. Bu örneklerden biri de Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek Zu Berlin), Ms. Or. Oct. 3652 numarada kayıtlı şiir mecmuasının içinde yer alan Mecmû’a-i Nazâ’ir’dir. Kim tarafından derlendiği tam olarak bilinmeyen 328 varaklık mecmuanın yazımı 1002 (m.1594) yılında tamamlanmıştır. Mecmuadaki şiirlerin kümelenme biçimine göre mecmuayı üç bölüme ayırmak mümkündür. “Mecmû’a-i Nazâ’ir” başlıklı birinci bölümde zemin, nazire ve model şiir örneklerine yer verilmiştir. Bu bölümde 2227 gazel yer almaktadır. İkinci bölümü oluşturan divan(çe)ler kısmında sırasıyla Nev‘î, Ulvî, Misâlî, Mânî, Hâtemî, Sâ‘î, Tîgî’nin toplam 271 şiiri bulunmaktadır. “Karışık şiirler” olarak adlandırılabilecek son bölüm ise 22 şiirden oluşmaktadır. Mecmuada Bâkî, Nev‘î, Ulvî, Bağdatlı Rûhî, Gelibolulu Âlî, Azmî-zâde Hâletî gibi tanınmış şairlere rastlanmakla birlikte henüz divanı yayınlanmamış Bezmî, Sâ‘î, Hâtemî gibi şairlerin de neredeyse bir divançe teşkil edecek kadar çok sayıda şiiri vardır. Mecmuada diğer nazire mecmualarından farklı olarak edebiyat tarihimizde üzerinde fazla durulmamış veya bilinmeyen çok sayıda şairin daha önce yayınlanmamış şiirlerinin bulunması mecmuayı değerli kılan bir diğer özelliğidir.
Bu çalışmada ilk olarak mecmuanın neşri sırasında karşılaştığımız sorunlara değinilmiş, daha sonra müstensihten/mürettipten kaynaklanan ve mecmuanın tamamına yayılan çeşitli yazım hataları örneklerle gösterilmiştir. Mecmuada yer alan mütekerrir şiirler tablo hâlinde verilmiş, son olarak mecmuadaki tüm şiirler MESTAP’a göre tasnif edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Nazire mecmuası, klasik Türk şiiri, MESTAP.

Kaynakça

• Ak, Coşkun (2001). Bağdatlı Rûhî Dîvânı Karşılaştırmalı Metin. 1.-2. Cilt. Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi.
• Akkaya, Mehmet (1992). Şemsi Paşa Divânı (İnceleme-Edisyon Kritikli Metin). İstanbul: İstanbul Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Aksoyak, İ. Hakkı (2018). Gelibolulu Mustafa Âlî, Divanlar, I. Divan, II. Vâridâtü’l-Enîka, III. Lâyıhâtü’l-Hakîka, IV. Divan. Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, [Erişim Tarihi: 28.05.2020], https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58695,gelibolulu-mustafa-ali-divanipdf.pdf?0.
• Akyüz, Kenan vd. (1958). Fuzûlî Türkçe Divan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Altınoluk, Mevlüt (2008). Rıfkî Divanı. Ankara: Gazi Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Arslan, Ömer (2013). Ubeydî Dîvânı (Metin ve İnceleme). İstanbul: İstanbul Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Bedastani, Ayşe (2018). XVI. Yüzyıl Şairi Ahdî-i Bağdâdî. İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Canpolat, Mustafa (1995). Ömer Bin Mezid Mecmû’atü’n-Nezâir (Metin-Dizin-Tıpkıbasım). Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• Çelik, Büşra ve Kılıç Muzaffer (2018). Derzi-zâde Ulvî Dîvân. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yay.
• Çetin, İsmail (1993). Derzi-zâde Ulvî (Hayatı Edebi Şahsiyeti ve Divanının Tenkidli Metni). Elazığ: Fırat Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Demirel, Şener (2017). 16. Yüzyıl Şairlerinden Mânî Dîvân ve Şehr-engîz-i Bursa. Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, [Erişim Tarihi: 14.11.2020], https://i.tmgrup.com.tr/fikriyat/ebooks/dvn-imn-ve-sehr-engz-i-bursa-1570115277751.pdf.
• Efe, Zahide (2019). 16. Yüzyıl Divan Şairi Hâtemî ve Dîvânçesi. Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 8 (20), 114-150.
• Eskimen, Ayşe Derya (2008). Mecdî Mehmed Efendi’nin Gazelleri (Metin-İnceleme). Ankara: Gazi Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Erdoğan, Mustafa (2008). Kabûlî İbrahim Efendi, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin). Ankara: Gazi Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Erdoğan Taş, Mehtap ve Hakan Yekbaş (2018). Âsım’ın Nazire Mecmuası. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Ertek Morkoç, Yasemin (2003). Eğridirli Hacı Kemal’in Camiü’n-Nezair’i: Metin ve Mecmua Geleneği Üzerine Bir İnceleme. İzmir: Ege Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Gıynaş, Kamil Ali (2014). Pervâne Bey Mecmuası. 3.Cilt. İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Gıynaş, Kamil Ali, (2019). Pervâne Bey Mecmuası. Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, [Erişim Tarihi: 20.01.2021], https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55832,pervane-bey-mecmuasi-pdf.pdf?0.
• Götz, Manfred (1968). Verzeichnis der Orientalischen Handshriften in Deutscland. Im Einvernehmen mit der Deutschen Morgenlandischen Gesellschaft Herausgebeben von Wolfrang Voit. Band XIII, 2. Türkische Handshriten. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag GMBH.
• Gültekin, Hasan (2010). Düzenleyeni Bilinmeyen Bir Nazire Mecmuası: Mecmûʿa-i Nezâyir. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 27(1), 107-122.
• Gündüz, Elif (2018). Meylî Dîvânı Tahlîli. Giresun: Giresun Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Harmancı, M. Esat (2017). Süheylî Ahmed Bin Hemdem Kethudâ Dîvân. Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, [Erişim Tarihi: 28.05.2020], https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55750,suheyli-divanipdf.pdf?0.
• Kaplan, Yunus (2013). Hulkî. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 10.03.2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hulki-mdbir.
• Kaplan, Yunus (2020). Kayıp Bir Dîvân’ın İzinde: Nakkaş Sâʽî ve Şiirleri. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi (OMAD). 7 (17), 119-149.
• Karaca, Oktay Selim (1995). Hâşimî Divânı (Hayatı Sanatı, Eserleri ve Divanı’nın Karşılaştırmalı Metni). Kayseri: Erciyes Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Kaya, Bayram Ali (2017). Azmizâde Hâletî Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, [Erişim Tarihi: 30.08.2020], https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56159,azmizade-haleti-divanipdf.pdf?0.
• Köksal, M. Fatih (2001). Edirneli Nazmî Mecma’u’n-nezâ’ir (İnceleme-Tenkitli Metin). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Köksal, M. Fatih (2006). Nazîre (Türk Edebiyatı). İslâm Ansiklopedisi. 32. Cilt. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 456-458.
• Köksal, M. Fatih (2017). Edirneli Nazmî Mecma’u’n-Nezâ’ir. Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, [Erişim Tarihi: 10.11.2020], https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56057,mecmaun-nezair-edirnelinazmi-pdf.pdf?0.
• Köksal, M. Fatih (2020), Berlin Devlet Kütüphanesi’nde XVI. Yüzyılda Derlenmiş Kıymetli Bir Mecmua: “Mecmû’a-i Nezâyir”. KÜLTÜRK, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (1), 49-71.
• Küçük, Sabahattin, Bâkî Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, [Erişim Tarihi: 23.09.2020], https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10596,bakidivanisabahattinkucukpdf.pdf?0.
• Saraç, Mehmet A. Yekta. Emrî Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, [Erişim Tarihi: 03.12.2020], https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10607,emridivanipdf.pdf?0.
• Selvi, Muhammed (2008). Ümîdî, Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânı. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Solmaz, Süleyman (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
• Tarlan, Ali Nihat (1945). Hayâli Bey Divânı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay.
• Taş, Hakan (2010). Vusûlî Dîvân [İnceleme-Metin-Çeviri-Açıklamalar-Dizin]. Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, [Erişim Tarihi: 10.02.2021], https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10660,vusuli-divanipdf.pdf?0.
• Tığlı, Fatih (2006). Bursalı Rahmî Çelebi ve Dîvânı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Tulum, Mertol ve M. Ali Tanyeri (1977). Nev‘î Divan Tenkidli Basım. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
• Yavuz, Kemal ve Orhan Yavuz (2016). Muhibbî Dîvânı Bütün Şiirleri (İnceleme-Tenkitli Metin). 1.-2. Cilt. Ankara: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.