Dede Korkut Kitabı’ndan “Duha Koca Oğlu Deli Dumrul” Adlı Hikâyenin Yapı Bakımından Tahlili

Yıl 2021, Sayı: 6, 298 - 313, 30.12.2021

Asena Tokgözlü

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.992820

Öz

Dede Korkut Hikâyeleri, milli ve manevi değerlerimizin, sembolik kurgularla birlikte etkileyici ve kalıcı bir üslup ile ifade eden metinlerdir. Almanya’nın Dresden şehrinde ve Vatikan’da iki önemli yazması bulunmaktadır. Dresden nüshası 1815 yılında H. O. Fleischer tarafından bulunmuş ancak bilim dünyasına tanıtan ise H. F. Von Diez olmuştur. Vatikan nüshasını ise 1950 yılında Ettore Rossi bilim dünyasına tanıtmıştır. Dede Korkut Kitabı’nda geçen Duha Koca Oğlu Deli Dumrul adlı hikâyede vaka halkaları birçok sembolik ifadelerle taçlanarak anlatının boyutunu şekillendirir. Anlatı metinlerinin içeriklerinde yönlendirme yapılan bölüm ise özet bölümünden sonra yer alır ve karmaşık olayların anlamlandırılması için yani metnin çatısını kurarak metnin bütüncül yapısı için bir çerçeve açar. Anlatıda başta kahraman olmak üzere asıl kahramanın kazanması gereken sorumlulukları belirleyen olumlu ve olumsuz kişilik özelliklerine sahip diğer kahramanlar da vardır. Sembolik anlatım içerisine dâhil edilen kişileri ve olayların dekoru konumundaki mekânlar anlatıda detaylı betimlenmemiştir. Ana kahraman ile birlikte diğer kahramanların ve olayların ön plana çıktığı anlatıda dekor vazifesi göre Deli Dumrul hikâyesinde öykünün yaşandığı zaman ve anlatım zamanı arasında bir zaman kırılması yani bu iki farklı zamansal boyut öne çıkarılmamıştır, eylemler eş zamanlı gerçekleşmiştir. “Duha Koca Oğlu Deli Dumrul” hikâyesi üçüncü tekil şahıs ile anlatılır. Hikâye içerisinde kahramanların konuşmalarına yer verilmiştir. Bu konuşmalar ise birinci tekil kişi ağzından anlatılmıştır. Açıklama, monolog, diyalog, leitmotife yer verilmiştir. Türk milleti ve bilim dünyası için önemli olan Dede Korkut Hikâyelerinde yer alan bu anlatının izleksel anlamdaki incelemesini doğru yapabilmek için yapı bakımından değerlendirmesinin açık bir şekilde ortaya konulması gerektiği görüşündeyiz. Bu amaçla çalışmamızın temelinde yapı bakımından inceleme metodu kullandık.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, Deli Dumrul, olay örgüsü, sembolik, yapı.

Structural Analysis of the Story “Duha Koca Son Deli Dumrul” from the Book of Dede Korkut

Öz

Dede Korkut Stories are texts that express our national and spiritual values in an impressive and permanent style together with symbolic fictions. He has two important manuscripts in Dresden, Germany and in the Vatican. The Dresden copy was found by H. O. Fleischer in 1815, but it was H. F. Von Diez who introduced it to the scientific world. Ettore Rossi introduced the Vatican copy to the scientific world in 1950. In the story called Duha Kocaoğlu Deli Dumrul in the Book of Dede Korkut, the case circles are crowned with many symbolic expressions and shape the dimension of the narrative. The part that is directed in the contents of the narrative texts takes place after the summary part and opens a framework for the holistic structure of the text by establishing the framework of the text for the interpretation of complex events. In the narrative, there are other heroes with positive and negative personality traits that determine the responsibilities that the main hero should gain, especially the hero. The persons included in the symbolic narration and the places as the decor of the events are not described in detail in the narrative. In the narrative, in which the main hero and other heroes and events come to the fore, a time break between the time of the story and the time of the narration in the story of Deli Dumrul, that is, these two different temporal dimensions are not brought to the fore, the actions take place simultaneously. The story “Duha Kocaoğlu Deli Dumrul” is told in the third person. The speeches of the heroes are included in the story. These conversations are told in the first person. Explanation, monologue, dialogue, leitmotif are included. We are of the opinion that in order to make a correct thematic analysis of this narrative, which is included in the Dede Korkut Stories, which is important for the Turkish nation and the world of science, its evaluation in terms of structure should be clearly revealed. For this purpose, we used the analysis method in terms of structure at the basis of our study.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, Deli Dumrul, plot, symbolic, form.

Kaynakça

• Alsaç, F. (2018). Dede Korkut Hikâyelerinde Arketipsel Bir Sembol Olarak Kadın. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, (6)14, 91-122.
• Alsaç, F. (2018). Dede Korkut Hikâyelerinde Kültürel Bellek Bakımından Gelenekler. Journal of Turkish Language and Literature, (4)1, 17-35.
• Çetişli, İ. (2000). Metin Tahlillerine Giriş Roman-Hikâye. Isparta: Tuğra Matbaası.
• Duranlı, M. (2015). Deli Dumrul Anlatmasında Ötenazi Kalıntısı. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, (15)2, 43-49.
• Eliuz, Ü. (2001). Dede Korkut Hikâyelerindeki Şahıs Kadrosunun Karakter Yapıları Bakımından İncelenmesi. Bilig, 18, 63-85.
• Ergin, M. (1981). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Ergin, M. (1994). Dede Korkut Kitabı 1 Giriş. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ergin, M. (2003). Dede Korkut Kitabı. Hisar Kültür Gönüllüleri.
• Gökyay, O. Ş. (1994). Dedem Korkut Kitabı Üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten, 36(1988), 91-96.
• Gül, R. (2008). Dede Korkut Hikâyelerinde Söz Kalıpları. D.Ü. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, 100-105.
• Günay, U. (1998). Dede Korkut Hikâyelerindeki Karakterlerin Tahlili. Milli Folklor Dergisi, 37, 3-11.
• Gürçay, S. (2016). Duha Koca oğlu Deli Dumrul Hikâyesinin Göstergebilimsel Açıdan İncelenmesi. Aydın Türklük Bilgisi Dergisi, 3, 23-48.
• Kocakaplan, İ. (2004). Dede Korkut’un Delileri. Milli Folklor, 64.
• Kolcu, A. İ. (2017). Cumhuriyet Edebiyatı 2 Hikâye ve Roman. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınevi.
• Korkmaz, R. vd. (2013). Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı (1839-2000). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Korkmaz, R. (2016). Arketipsel Sembolizm Açısından Dede Korkut Anlatılarındaki Yüce Birey ve Alp-Bilge Tipi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Özdarıcı, Ö. (2011). Anlatı Tekniği Açısından ‘Duha Koca oğlu Deli Dumrul Destanı’nı Bir Çözümleme Denemesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, (4)16, 371-80.
• Özön, M. N. (1985). Türkçede Roman. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Rıfat, M. (2009). Göstergebilimin ABC’si. İstanbul: Simavi Yayınları.
• Saydam, M. B. (2013). Deli Dumrul’un Bilinci, ‘Türk-İslam Ruhu Üzerine’ Bir Kültür Psikolojisi Denemesi. İstanbul: Metis Yayınları.
• Sina, A. (2014). Alkestis ve Deli Dumrul. Tarih Araştırmaları Dergisi, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/31/271.pdf, [Erişim tarihi: 08.09.2021].
• Şimşek, E. ve Şenocak, E. (2009). İbn Sina Hikâyelerinin Arketipsel Tahlili. Milli Folklor, (10)82, 110-21.
• Şimşek, E. (2020). Deli Dumrul Hikâyesinin Sözlü Kaynakları ve Diyarbakır Varyantı Üzerine Bir Araştırma. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, (8)22, 9-27.
• Yazıcı, N. (2013). Deli Dumrul’da Anlatının Düzenlenişi ve Retorik Şemanın Görünümü. Milli Folklor, 98, 87-99.
• Zahidoğlu, V. (2000). Kitab-ı Dede Korkut’un Metni Üzerine. A.Ü. Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 15, 79-93.