The Forty Hadiths of Yusuf Nuri Efendi in Persian Verse

Yıl 2022, Sayı: 7, 209 - 224, 30.04.2022

Çetin Kaska

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1077774

Öz

Forty hadiths, which were formed by bringing together forty hadiths of our Prophet, were pronounced as erbain-erba’un in Arabic, çihl-çihil in Persian and were named forty hadiths in Turkish. The main reason for the emergence of forty hadiths describing the life and world view of Islam with their moral, didactic, religious, social and literary features is the meaning of “Whoever learns forty of my hadiths and teaches them to others, may Allah resurrect him among scholars and jurists on the Day of Judgment” it is a hadith. Forty hadiths have been compiled to include the virtues of the Qur’an, the conditions of Islam, the subjects of mysticism, the virtues of the cities, the Prophet and his Companions, the social and moral aspects of life, humor, medicine, science, and politics. Many verse, prose, verse-prose forty hadiths were written in Turkish, Arabic and Persian literature. In Turkish literature, forty hadiths in verse were written in Persian as well as forty hadiths in Turkish. As a matter of fact, our poets such as İdris-i Bitlisi, Uzun Firdevsi and Iznikli Selami wrote forty hadiths in Persian verse. Yusuf Nuri Efendi is one of our poets who took Mollo Jami as an example and wrote forty hadiths in Persian verse. Nuri’s Persian verse translation of forty hadith consists of a prose preface and the translation of forty hadiths in two couplets. In this study, Nuri’s translation of forty verse in Persian, dated 953/1585, which is in the Lala İsmail Collection of the Suleymaniye Manuscripts Library (nr. 31, 1b-9b), will be discussed for the first time, the work will be written in Persian and translated into Turkish.

Anahtar Kelimeler

Yusuf Nuri Efendi, forty hadiths, verse forty hadiths, Persian forty hadiths.

Yusuf Nûrî Efendi’nin Farsça Manzum Kırk Hadisi

Öz

Peygamber efendimizin sözlerinden ibaret olan hadislerden kırk tanesinin bir araya getirilmesiyle oluşan kırk hadis, Arapçada erbain-erba’ûn, Farsçada çihl-çihil olarak telaffuz edilmiş ve Türkçede kırk hadis adıyla isimlendirilmiştir. Ahlakî, öğretici, dinî, sosyal ve edebî özellikleriyle İslâmiyet’in hayat ve dünya görüşünü beyan eden kırk hadislerin ortaya çıkmasındaki başlıca neden, “Her kim benim hadislerimden kırk tanesini öğrenip, başkalarına da öğretirse, kıyamet gününde Allah onu bilginler ve fakihler arasında diriltsin” mealindeki bir hadistir. Kırk hadisler Kur’ân’ın faziletleri, İslâm’ın şartları, tasavvufa dair mevzular, beldelerin faziletleri, Hz. Peygamber ve ashâbı, hayatın toplumsal ve ahlakî yönleri, mizah, tıp, ilim, siyaset gibi hususları içine alacak şekilde derlenmiştir. Türk, Arap ve Fars edebiyatında çok sayıda manzum, mensur, manzum-mensur kırk hadis kaleme alınmıştır. Türk edebiyatında Türkçe manzum kırk hadislerin yanı sıra Farsça manzum kırk hadisler de yazılmıştır. Nitekim İdrîs-i Bitlisî, Uzun Firdevsî ve İznikli Selâmî gibi şairlerimiz Farsça manzum kırk hadis yazmıştır. Mollâ Câmî’yi örnek alıp Farsça manzum kırk hadis yazan şairlerimizden biri de Yusuf Nûrî Efendi’dir. Nûrî’nin Farsça manzum kırk hadis tercümesi mensur bir mukaddime ve kırk hadisin ikişer beyitlik kıt’alarla tercümesinden oluşmaktadır. Bu çalışmada Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi Lala İsmail Koleksiyonu’nda bulunan (nr. 31, 1b-9b) Nûrî’nin 953/1585 tarihli Farsça manzum kırk hadis tercümesi ilk defa ele alınacak, eserin Farsçası yazılacak ve Türkçe tercümesi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yusuf Nûrî Efendi, kırk hadis, manzum kırk hadis, Farsça kırk hadis.

Kaynakça

• Akkuş, M. (2006). Klâsik Türk Şiirinin Anlam Dünyası Edebi Türler ve Tarzlar. Erzurum: Fenomen Yayınları.
• Âşık Çelebi. (2010). Meşâ’irü’ş-Şu’arâ, (haz. Filiz Kılıç), C. 2. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Avcı, İ. (2016). 16. Asır Şairlerinden Lutfî’nin Manzum Kırk Hadisi. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 16(1), 1-32.
• Canım, R. (2010). Divan Edebiyatında Türler. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Kandemir, M. Y. (2002). Kırk Hadis. DİA, C. 25, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kaplan, Y. (2021). Muhlisî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 5(1), 171-194.
• Karahan, A. (1954). İslam-Türk Edebiyatında Kırk Hadis Toplama, Tercüme ve Şerhleri. İstanbul: İbrahim Horoz Basımevi.
• Kaska, Ç. (2020). İdris-i Bitlisî’nin Farsça Manzum Kırk Hadisi. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 151-162.
• Kınalı-zâde Hasan Çelebi. (2014). Tezkîretü’ş-Şu’arâ, (haz. İbrahim Kutluk), C. 2. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Koçyiğit, T. (1992). Hadis Terimleri Sözlüğü. Ankara: Rehber Yayınları.
• Latîfî. (2000). Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, (haz. Rıdvan Canım). Ankara: AKM Yayınları.
• Mehmet Nâil Tuman. (2001). Tuhfe-i Nâilî- Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. (haz. Cemal Kurnaz ve Mustafa Tatcı), C. 2. Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• Pala, İskender. (2005). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Söylemez, İ. (2017). Türk-İslam Edebiyatında Manzum Kırk Hadisler (İnceleme-metin). Doktora Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Şemseddin Sâmî. (1314). Kâmûsu’l-Âlâm, C. 6. İstanbul: Mihran Matbaası.
• Yıldırım, S. (2000). Osmanlı’da Kırk Hadis Çalışmaları. İstanbul: Osmanlı Hadis Araştırmaları.
• Yıldız, A. (2011). Sirâcî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi. C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15(1), 127-150.
• Yüceer, M. (2020). Hadis İlmi Açısından Osmanlı Manzum Hadis Edebiyatında Yer Alan Rivâyetler. Doktora Tezi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Câmiu’l-Hadîs, https://hadith.inoor.ir, [Erişim tarihi: 11.03.2022].
• Hadislerle İslam, https://hadislerleislam.diyanet.gov.tr, [Erişim tarihi: 11.03.2022].
• The Hadith Transmitters Encyclopedia, http://hadithtransmitters.hawramani.com, [Erişim tarihi: 11.03.2022].