The Concept of Social Values in Huastuanift

Yıl 2022, Sayı: 7, 545 - 554, 30.04.2022

Kuban Seçkin

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1078884

Öz

Man, who is a social being, takes the shape of the society he was born into. At the same time, man shapes this container with his “language” and transfers it to future generations. Culture, which is a concept that has been transferred from generation to generation, is a whole that has emerged in line with the values of the individuals that make up the nation and the value judgments of other languages and religions with which they interact.
The Turks, who preserved and glorified their own culture throughout history, converted to the Mani religion by Bögü Kağan in 762 and blended the values of this religion with their own culture. Huastuanift, which is a prayer of repentance belonging to the Manichaean religion, is one of the rare texts that have survived from that period to the present, expressing the teachings and social values of this religion.
In this study, it is aimed to evaluate this text, which was written from a Manichaean point of view, in terms of the concept of “value”. For this purpose, the expressions in the text were handled with their contexts and analyzed qualitatively through the Maxqda Data Analysis Program according to the ten basic values and fifty-three sub-values within the scope of the Schwartz Value Scale. Thus, based on the text, it is aimed to reveal with which “social values” both Bögü Kagan, who preferred this religion, and the Mani religion tried to shape the Uyghur society, and which values the society/religion gave or did not give more importance to. Thus, the social values of the Uighurs, who belong to the Mani religion, were determined and a new perspective was tried to be gained about the old Turkish culture.

Anahtar Kelimeler

Value, culture, Manichaeism, repentance, old Turkic.

Huastuanift’te Toplumsal Değer Kavramı

Öz

Sosyal bir varlık olan insan, içerisine doğduğu toplum kabının şeklini alır. Aynı zamanda insan “dil” ile bu kabı şekillendirir ve gelecek nesillere aktarır. Nesilden nesile aktarılan bir kavram olan kültür de milleti oluşturan bireylerin değerleri, etkileşime girdikleri diğer diller ve dinlerin değer yargıları doğrultusunda meydana gelmiş bir bütündür.
Tarih boyunca kendi kültürlerini koruyan ve yücelten Türkler 762 yılında Bögü Kağan tarafından Mani dinine geçmiş ve bu dine ait değerleri kendi kültürüyle harmanlamıştır. Mani dinine ait bir tövbe duası olan Huastuanift, o dönemden günümüze kadar ulaşabilen, bu dine ait öğretilerin ve toplumsal değerlerin ifade edildiği nadir metinlerden biridir.
Bu çalışmada Manihaist bir bakış açısıyla yazılan bu metnin “değer” kavramı açısından değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla metindeki ifadeler bağlamlarıyla ele alınmış, Schwartz Değer Ölçeği kapsamında bulunan on temel değer ve elli üç alt değere göre Maxqda Veri Analiz Programı aracılığıyla nitel olarak incelenmiştir. Böylece metinden hareketle hem bu dini tercih eden Bögü Kağan’ın hem de Mani dininin Uygur toplumunu hangi “toplumsal değerler” ile şekillendirmeye çalıştığı, toplumun/dinin hangi değerlere daha çok önem verdiği ya da vermediği ortaya konulmak istenmiştir. Böylece Mani dinine mensup olan Uygurların toplumsal değerleri belirlenmiş ve eski Türk kültürü hakkında yeni bir bakış açısı kazandırılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Değer, kültür, Manihaizm, tövbe, eski Türkçe.

Kaynakça

• Akar, A. (2010). Türk Dil Tarihi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Aksan, D. (2016). Anlambilim, Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Avcı, N. (2020). Toplumsal Değerler ve Gençlik. Ankara: Astana Yayınları.
• Cevizci, A. (1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Doğan, İ. ve Usta, Z. (2014). Eski Uygur Türkçesi Söz Varlığı. Ankara: Altınpost Yayınları.
• Elbir, B. ve Bağcı, C. (2013). Değerler Eğitimi Üzerinde Yapılmış Lisansüstü Düzeyindeki Çalışmaların Değerlendirilmesi. Turkish Studies, 8(1), 1321-1333.
• Ercilasun, A. B. (2008). Başlangıcından Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Golden, P. (2012). Türk Halkları Tarihine Giriş (çev. Osman Karatay). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Gömeç, S. (2015). Uygur Türkleri Tarihi. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Güven, A. Z. (2014). Gülistan ve Bostan Adlı Eserlerin Değerler Eğitimi Bakımından İncelenmesi. Turkish Studies, 9(6), 505-517.
• Hofstede, G. (1980). Culture’s Consequences: International Differences in Work-Related Values. USA: Sage Publication.
• Huitt, W. (2004). Values: Educational Psycholohy Interactive. Georgia: Valdosta State University.
• Inglehart, R (1977). The Silent Revolution. Princeton: Princeton University Press.
• Kardaş, M. N. ve İl, İ. (2015). Orhun Abidelerinin Türkçe Öğretiminde Değer Aktarımı Açısından Önemi I: Tonyukuk Abidesi. International Journal of Languages Education and Teaching, 3(1), 273-287.
• Kaşgarlı, S. M. (2004). Uygur Türkleri Kültürü ve Türk Dünyası. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü (Çev. Osman Akınhay, Derya Kömürcü). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Ölmez, M. (2019). Köktürkçe ve Eski Uygurca Dersleri. Ankara: Kesit Yayınları.
• Özbay, B. (2014). Huastuanift - Manihaist Uygurların Tövbe Duası. Ankara: TDK Yayınları.
• Özensel, E. (2003). Sosyolojik Bir Olgu Olarak Değer. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 217-239.
• Rokeach, M. (1973). The Nature of Human Values. New York: Free Press.
• Schwartz, S. (1992). Universals in the Content and Structure of Values: Theory and Empirical Tests in 20 Countries. Advances in Experimental Social Phychology (ed. M. P. Zanna), New York: Academic Press, 25, 1-65.
• Schwartz, S. (1996). Value Priorities and Behavior: Applying a Theory of Integrated Value Systems. The Ontario Symposium: The Psychology of Values (ed. U. C. Seligman, J. M. Olson ve M. P. Zanna), 8, 119-144.
• Schwartz, S. (2006). Les Valeurs de Vase de la Personne: Théorie, Mesures et Applications [Basic Human Values: Theory, Measurement, and Applications]. Revue Française de Sociologie, 42, 249-288.
• Seçkin, K. (2019). Mental Fiil Teorisi-Eski Türkçe Metinlerinden Örneklerle. Konya: Palet Yayınları.
• Skjaervo, P. O. (2006). An Introduction to Manicheism. Early Iranian Civilizations 103 = DivSchool 3580, Fall term.
• Şen, S. (2014). Eski Uygur Türkçesi Dersleri. Ankara: Kesit Yayınları.
• Taşağıl, A. (2020). Uygurlar -840’dan Önce-. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Tokyürek, H. (2019). Eski Uygur Türkçesinde Budizm ve Manihaizm Terimleri. Ankara: TDK Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• Yazıcı, M. (2013). Değerler Eğitimine Gönüllü Katılan Öğretmenlerin Profili ve Görüşleri. International Journal of Social Science, 6(2), 995-1023.