Horse in Ancient Uighurs in the Light of Uyghur Civil Documents

Yıl 2022, Sayı: 7, 71 - 79, 30.04.2022

Hatice Veli

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1086853

Cited By: 1

Öz

It is known that Turks have lived in the steppe for a long time and developed production methods based on animal husbandry. In the later periods, although the Turks settled down and turned to urbanization, animal husbandry continued to occupy a very significant place in their lives. Especially horse breeding has maintained its continuity as an important element of sedentary life. Horse breeding is prominent in Koço Uyghurs as in previous Turkish states. The horse takes very important places in the economic activities, transportation and daily life of the Uighurs. Horse trade is the most vital income source of the state treasury. Besides horses were also used as a tax and payment tool among the taxes which is paid in terms of property. In addition, horses have also been accepted as a means of penal payment in the contract documents which organize relationship between individuals or between individuals and the state. In our article, horses, horse breeding and the cultural texture that emerged with horses in Koço Uyghurs will be discussed based on Uyghur civil documents; in this cultural texture, the use of horses in trade, transportation, communication and legal transactions will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

Uyghur Civilian Documents, Koço Uyghur Kingdom, Old Uyghurs, horse husbandry, contracts.

Uygur Sivil Belgeleri Işığında Eski Uygurlarda At

Öz

Türklerin öteden beri bozkırda yaşadıkları ve hayvancılığa dayalı üretim şekilleri geliştirdikleri bilinmektedir. Daha sonraki dönemlerde Türkler yerleşik hayata geçerek şehirleşmeye yönelseler de hayvancılık onların hayatında çok önemli bir yer tutmaya devam etmiştir. Özellikle at yetiştiriciliği, yerleşik yaşamın önemli bir unsuru olarak da devamlılığını korumuştur. At yetiştiriciliği daha önceki Türk topluluklarında olduğu gibi Koço Uygurlarında da öne çıkmaktadır. Uygurların iktisadi faaliyetlerinde, ulaşım işlerinde ve günlük yaşamında atın oldukça önemli bir yeri vardır. Öyle ki at, ilk olarak Uygurlarda devlet hazinesinin en önemli gelir kaynaklarından birini oluşturmuş ve mal-mülk cinsinden ödenen vergiler arasında vergi tahsili ve ödeme aracı olarak kullanılmıştır. Bireylerin kendi arasında ya da bireylerle devlet arasında düzenlenen sözleşme belgelerinde de atlar cezai ödeme aracı olarak kabul görmüştür. Makalemizde Uygur sivil belgelerinden hareketle özellikle Koço Uygurlarında atlar, at yetiştiriciliği ve atlarla birlikte ortaya çıkan kültürel doku ele alınacak; bu kültürel doku içinde atların ticaret, ulaşım, haberleşme ve hukukî işlemlerde kullanılması üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Uygur Sivil Belgeleri, Koço Uygur Devleti, Eski Uygurlar, at yetiştiriciliği, sözleşme belgeleri.

Kaynakça

• Arat, R. R. (2002). Eski Türk Hukuk Vesikaları. Türkler Ansiklopedisi, C. 2. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 1599-1643.
• Brose, M. C. (2000). Moğol Hâkimiyeti Altında Uygurlar. Türkler Ansiklopedisi, C. 2. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 434-444.
• Clark, V. L. (1975). Introduction to the Uyghur Civil Documents of East Turkestan (13th-14thcc.). Bloomington: Dissertation of Indiana University, Ph. D.
• Çandarlıoğlu, G. (2013). Uygur Devletleri Tarihi ve Kültürü. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• İzgi, Ö. (1987). Uygurların Siyasi ve Kültürel Tarihi (Hukuk Vesikalarına Göre). Ankara: Türk Kültürünü Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• İzgi, Ö. (2000). Çin Elçisi Wang Yan-te’nin Uygur Seyahatnamesi. Ankara: TTK Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (2015). Türk Milli Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Li, J. (1996). Tulufan Huihuwen Shehui Jingji Wenshu Yanjiu (Turfan Uygurların Sosyal ve İktisadi Vesikaları Üzerine Araştırma). Ürümçi: Xinjiang Renmin Chuban She.
• Liu Xu (1975). Jiu Tangshu (Eski Tang Yıllığı). Pekin: Zhonghua Shuju.
• Ouyang Xiu ve diğ., (1974-1975). Xin Tangshu (Yeni Tang Yıllığı). Pekin: Zhonghua Shuju.
• Oda, J. (1978). Uighuristan. Acta Asiatica, Bulletin of the Institude of Eastern Culture. 34, 21-46.
• Özyetgin, A. M. (2004). Eski Türk Vergi Terimleri. Ankara: Köksav Yayınları.
• Özyetgin, A. M. (2011). Turfan Uygurlarında Ceza Hukukuyla İlgili Uygulamalar. Belleten, LXXV, 337-360.
• Özyetgin, A. M. (2014). İslam Öncesi Uygurlarda Toprak Hukuku. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Radloff, W. (1928). Uigurische Sprachdenkmäler. Materialien. Nach dem Tode des Verfassers mit Ergäanzungen von S. Malov herausgegeben, Leningard. (USp)
• Sayit, M ve İsrapil, Y. (2000). Kadimki Uygur Yezikidiki Vesikalar. Ürümçi: Xinjiang Halk Neşriyatı (Sayit-Yüsüp).
• Song Lian ve diğ., (1976). Yuanshi (Yuan Sülalesi Yıllığı). Pekin: Zhonghua Shuju.
• Tuo Tuo (1977). Songshi (Song Sülalesi Yıllığı). Pekin: Zhonghua Shuju.
• Wang Lei (2005). Yuandai de Chumu Ye ji Mazheng zhi Tanxi (Yuan Sülalesi Döneminde Hayvancılık ve At Politikası Üzerine Araştırma). Pekin: Shuoshi Xuewei Lunwen, Zhongguo Nongye Daxue, Renwen yu Fazhan Xueyuan.
• Wang Lei ve Zhang Farui (2011). Luelun Yuandai de Mazheng (Yuan Sülalesi Dönemindeki At Politikası Hakkında Deneme). Gujin Nongye, 1, 63-72.
• Yamada, N. (1993). Sammlung uigurischer Kontrakte. Hrsg. von Juten Oda, Peter Zieme, Hiroshi Umera und Takao Moriyasu. 1-3. Osaka.
• İnternet Kaynakları
• https://baijiahao.baidu.com/s?id=1713661303719222919&wfr=spider&for=pc, [Erişim Tarihi: 15.02.2022].
• https://zhidao.baidu.com/question/586670122899135085.html, [Erişim Tarihi: 15.02.2022].
• https://baike.baidu.com/item/%E8%B7%AF/6635394?fr=aladdin, [Erişim Tarihi: 10.02.2022].