Studies on the Periodical Publications in Soviet Turkmenistan (1925-1935)

Yıl 2022, Sayı: 7, 264 - 274, 30.04.2022

Tahir Aşirov

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1089110

Öz

In the 20th century, the national press had a special place in the Turkish world. The national press, which was published in Turkistan in general and Turkmenistan in particular, which started in 1905, reflects the Turkmen language, literature, culture and history. In a way, the press has a wise quality that sheds light on the period. Between 1925 and 1935, different studies were carried out on the press in the Turkish world. However, in this period, it can be seen that the studies on the press in Soviet Turkmenistan remained at the level of articles. It is possible to divide the studies on the press in this period into several categories in terms of content and method. The most striking of these is the study on the history of printing. Such studies are a separate value in terms of Turkmen press history research and a document in terms of Turkmen history. As a matter of fact, periodical publications in Turkmenistan have a special importance in writing the Turkmen language, literature, civilization and history in the recent period. The publications made by Turkmen intellectuals with different mentalities in this period constitute an important beginning for studies on the history of the Turkmen press. After the second half of the 20th century, valuable scientific studies were carried out on the history of the Turkmen press.

Anahtar Kelimeler

Periodical publications, Turkistan, Soviet Turkmenistan, press studies.

Sovyet Türkmenistanı’nda Süreli Yayınlar Üzerine Çalışmalar (1925-1935)

Öz

XX. yüzyılda Türk dünyasında millî matbuat ayrı bir yere sahip olmuştur. 1905 yılından başlayan genelde Türkistan’da, özelde Türkmenistan’da yayımlanan millî matbuat, Türkmen dilini, edebiyatını, kültürünü ve tarihini yansıtmaktadır. Bir bakıma matbuat, döneme ışık tutan bilge niteliği taşımaktadır. 1925 - 1935 yılları arasında Türk dünyasında matbuat üzerine farklı çalışmalar yapılmıştır. Ancak bu zaman diliminde Sovyet Türkmenistan’ında matbuat ile ilgili çalışmaların makale düzeyinde kaldığı görülebilmektedir. Bu dönemde matbuat üzerine yapılan çalışmaları, içerik ve yöntem açısından kendi içinde birkaç kategoriye ayırmak mümkündür. Bunlardan en dikkat çekeni ise matbuat tarihi ile ilgili yapılan çalışmalardır. Bu tür çalışmalar, Türkmen basın tarihi araştırmaları açısından ayrı bir değer, Türkmen tarihi açısından ise birer belge niteliğindedir. Nitekim Türkmenistan’da süreli yayınları yakın dönem Türkmen dilini, edebiyatını, medeniyetini, tarihini yazımında ayrı bir öneme sahiptir. Bu dönemde farklı düşünce yapısına sahip Türkmen aydınlarının yaptığı yayınlar, Türkmen basın tarihi ile ilgili çalışmalar için önemli bir başlangıç teşkil etmektedir. XX. yüzyılın ikinci yarısından sonra Türkmen basın tarihi ile ilgili bilimsel çalışmalar yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Süreli yayınlar, Türkistan, Sovyet Türkmenistan, matbuat çalışmaları.

Kaynakça

• Aşirov, T. (2020). Türkmen Basın ve Düşünce Tarihinde Türkmen İli Dergisi (1922-1924). Erzurum: Fenomen Yayıncılık.
• Aşirov, T. (2021a). Türkmenistan’da Sovyetleştirilme Sürecinde Pioner Dergisi (1926-1930). Ankara.
• Aşirov, T. (2019). Türkmen Yaş Goşgıcıları. (1931). Yıgnap Tertibe Salan M. Geldiyev. Aşgabat: Türkmenistan Devlet Neşriyatı. 91 S. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1, 53-56.
• Aşirov, T. (2021b). Cuma Halmiradov’a (1901-1938) Göre Türkmenistan’da Millî Matbuat. AsyaAraştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 45-52.
• Aşirov, T. ve Acar, S. (2021). Türkmen Edebiyatı Tarihine Kaynak Olarak “Zakaspiyskaya Tuzemnaya Gazeta” Gazetesinin Değeri. Türk Dünyası Edebiyatı, 372-381. İstanbul: Ihlamur Kitap.
• Aşirov, T. ve Albayrak, Ç. (2020). Ilyasov, K. – H. Goçmıradov. H. (1990). Dövrüŋ Aynası (“Sovet Türkmenistanı” Gazeti 70 Yaşadı), Aşgabat: Türkmenistan. 208 S. Milli Kültür Araştırmaları Dergisi, 4(1), 141-146.
• Aşirov, T. ve Arıcan, O. (2019). Yakov Markoviç Faktoroviç’e (1892-1948) Göre Sovyet Türkmenistan’ında Süreli Yayınlar. Akademik Tarih ve Araştırmalar Dergisi, 1(1), 98-108.
• Aşirov, T. ve Arıcan, O. (2020a). A. Gulmuhammedov’a (1885-1931) Göre Türkistan’da Milli Matbuat. Turkuaz Uluslararası Türk Dünyası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 1(1), 101-114.
• Aşirov, T. ve Arıcan, O. (2020b). Yakup Nasırlı’ya (1899-1958) Göre Türkmenistan’da Milli Matbuat. Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 45-50.
• Azerbaycan Matbuatının Elli İlliyi: Ekinçi 1875-1925. (1926). Bakü: “Komünist” Gazetesinin Neşriyatı.
• Berdiyev, B. ve Patsiloski (1926). Türkmenistan Metbugatınıŋ Yükseliş Yolları. Bolşevik Dergisi, 6-7, 63-65.
• Gara Gulak (1927). Metbugat Näme? Tokmak Dergisi, 17-18.
• Gurt Muradov, G. (1927). Metbugat ve Gelecek Vezipelerimiz. Türkmenistan Gazetesi.
• Gurt Murat Oglı, G. (1926). Metbugatımızın Bu Günki Vezipesi. Bolşevik Dergisi, 4-5, 48-50.
• Hatunoğlu, N. (2015). Yakın Dönem Türkistan Tarihi Yazımında Buhara Ahbarı Gazetesi’nin Yeri ve Önemi. I. Uluslar Arası Türklerde Tarih Bilinci ve Tarih Yazıcılığı Sempozyumu (23-25 Ekim 2014 Zonguldak/Türkiye) Bildiriler Kitabı, (ed. N. Hatunoğlu- C. Kuş Büyüktaş). İstanbul: Buluş Tasarım ve Matbaacılık Yay. 315-328.
• Karpov, G. İ. (2018). Bor’ba s Basmaçestvom v Türkmenii v period 1920-24. (haz. Tahir Aşirov). Asya Studies-Akademik Sosyal Araştırmalar, 6, 47-62.
• Naim, T. A. (1926/2018). Türkistan’da Gazetecilik Tarihi. Yeni Kafkasya. 1926 (haz. Y. Akpınar, S. Türkyılmaz, Y. Özkaya). 3. C. İstanbul: TEAS Yay.
• Rahmanov, B. (2015). Türkmenistan Sosyal Hayatının İlk Devresi: Bolşevik Dergisi (1925-1929). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Ramiyev, İ. (1926). Vakıtlı Tatar Matbuatı (1905-1925). Kazan: Gajur Basması.
• Said, Z. (1974). Özbek Vaktli Matbuoti Tarihiga Materiallar (1870-1927). Tanlangan Asarlar, Taşkent: Gafur Gulam Nomidagi Adabiyot va Sanat Naşriyoti. 15-116.
• Saksanbayev, A. (1932). Orta Asyada Milli Metbugatı Ösişi. Türkmenistan Gazetesi.
• Soltannıyazov, E. (1931a). Milli Metbugat. Türkmenistan Gazetesi.
• Soltannıyazov, E. (1931b). Metbugatımızdakı Kemçiliklerimizi Düzetmegimiz Gerek. Türkmen Medeniyeti Dergisi, 1-2.
• Ş[ahberdiyev], H. (1927). Türkmen Dili, İmlası hem Metbugatımız. Türkmenistan Gazetesi.
• Toktamışoğlu (1932-1933). Türk Gazeteciliği. Yaş Türkistan Dergisi.
• Zelenskiy (1925). Birinci Partiya Curnalının Borcı. Bolşevik Dergisi, 1-2, 2-6.