The Perception Image of Golden Apple in Literature Texts as A Product of Collective Consciousness: Golden Apple Talks of Ziya Gökalp and Cengiz Aytmatov

Yıl 2022, Sayı: 8, 641 - 650, 30.08.2022

Burak Armağan

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1102402

Cited By: 1

Öz

Golden Apple is a historical ideal that was put forward with the principle that national cultural elements should be revived within the framework of the idea of nationalism, which became widespread among Turkish states as well as all over the world at the beginning of the twentieth century. This ideal, which is the metaphorical discourse of the understanding of world domination that has been going on since the first Turkish states; It is fed by the universe of meaning arising from the connotation system of the words red and apple, and the desire to conquer every place where the light of the Sun, which is considered sacred since the belief in the sky god, reaches. Intellectuals and artists, who want to benefit from the moral and motivational power of the values in the collective memory in Turkish literature, especially in the national literature phase, point to the direction in which the modern era awakening should proceed by acting from the understandings of Turkish customs that have been shaped over thousands of years through Golden Apple. They shape their fictional works with the awareness of the active role of reviving the cultural essence in making the existence permanent and the reasons for the extinction threat faced by the state. In this study, who are among the most important names that enable the Turkish world to experience cognitive awareness Ziya Gökalp and Cengiz Aytmatov’s Golden Apple narratives will be compared and the similarities of their emphasis on the cultural code and their commonality in the perception of Golden Apple will be determined.

Anahtar Kelimeler

Golden Apple, Ziya Gokalp, Cengiz Aytmatov, national culture.

Kolektif Bilinç Ürünü Olarak Kızılelma’nın Edebî Metinlerdeki Algılanma Görüntüsü: Ziya Gökalp’in ve Cengiz Aytmatov’un Kızıl Elma Anlatıları

Öz

Kızılelma, yirminci yüzyılın başında tüm dünyada olduğu gibi Türk devletleri arasında da yaygınlık kazanan milliyetçilik fikri çerçevesinde, millî kültür unsurlarının yeniden canlandırılması gerektiği esasıyla ortaya atılan tarihî bir ülküdür. İlk Türk devletlerinden itibaren süregelen cihan hâkimiyeti anlayışının metaforik söylemi olan bu ülkü; kızıl ve elma kelimelerinin çağrışımlar dizgesinden doğan anlam evreninden ve Gök Tanrı inanışından itibaren kutsal görülen Güneş’in ışığının/aydınlığının eriştiği her yerin fethi arzusundan beslenir. Türk edebiyatı içerisinde özellikle Millî edebiyat evresinde kolektif bellekte yer alan değerlerin moral ve motivasyon gücünden faydalanmak isteyen aydınlar ve sanatçılar, Kızılelma vasıtasıyla Türk töresinin binlerce yılda şekillenen anlayışlarından hareket edip modern dönem uyanışının hangi doğrultuda ilerlemesi gerektiğine işaret ederler. Kültürel özü diriltmenin varlığı daim kılabilmedeki etkin rolünün ve devletin karşı karşıya kaldığı yok olma tehdidinin gerekçelerinin bilinciyle kurgusal yapıtlarını biçimlendirirler. Bu çalışmada, Türk dünyasının bilişsel farkındalık yaşamasını sağlayan en önemli isimler arasında yer alan Ziya Gökalp ve Cengiz Aytmatov’un Kızıl Elma anlatıları karşılaştırılarak kültürel koda yönelik yaptıkları vurguların benzerlikleri, Kızılelma’yı algılama düzeylerindeki ortaklıkları tespit edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kızıl Elma, Ziya Gökalp, Cengiz Aytmatov, millî kültür.

Kaynakça

• Aça, M. (2008). Türk İnanış ve Düşünüş Sistemlerinde Meyve. Turkish Studies, 3(5), 239-261.
• Aksoy, İ. (2017). Toplumsal ve Siyasal Süreçte Türk Kadını. Yasama Dergisi, 32, 7-20.
• Atalay, B. (1985). Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Atsız, N. (2011). Türk Ülküsü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Aytmatov, C. (2019). Kızıl Elma-Oğulla Buluşma (Çev. Refik Özdek). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Bayrak, D. (2020). XIX. Yüzyıl’da Bazı Batılı Seyyahların Gözüyle Batı Türkistan’da Türk Kadını. Tarih Araştırmaları Dergisi, 39(67), 289-304.
• Coşkun, R. (2014). Kızılelma’dan Türk İslam Ülküsüne: Türklerin Küresel Düşleri. Düşünce Dünyasında Türkiz, 25, 25-54.
• Çetin, İ. (2014). Kızılelma. Düşünce Dünyasında Türkiz, 25, 55-88.
• Çoruhlu, Y. (2002). Türk Mitolojisinin Anahatları. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Danişmend, İ. H. (1983). Türklük Meseleleri. İstanbul: İstanbul Kitabevi.
• Danişmend, İ. H. (2014). Kızılelmanın Çürüyüşü. Düşünce Dünyasında Türkiz, 25, 155-166.
• Ekici, M. (2016). Türk Kültüründe “Al” Renk. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 16(2), 103-107.
• Esin, E. (2004). Orta Asya’dan Osmanlıya Türk Sanatında İkonografik Motifler. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Gardin, N. - vd. (2014). Larousse Semboller Sözlüğü (Ed. Ömer Faruk Harman ve İsmail Taşpınar, Çev. Beyza Akşit). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Gökalp, Z. (1991). Türk Uygarlığı Tarihi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Gökalp, Z. (2010). Türkçülüğün Esasları. İstanbul: Akvaryum Yayınevi.
• Gökalp, Z. (2012). Türkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmak. Ankara: Alter Yayıncılık.
• Gökalp, Z. (2018). Kızıl Elma. İstanbul: Karbon Kitaplar.
• Gökyay, O. Ş. (2018). Kızıl Elma. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• İnan, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Karakurt, D. (2011). Türk Söylence Sözlüğü. e-kitap.
• Komisyon (2014). Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir V. Ankara: DİB Yayınları.
• Ögel, B. (1995). Türk Mitolojisi II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ölmez, F. N. (2012). Meyve ve Türk Sanatları Bağlamında Elma. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi, 10, 76-102.
• Özdener, K. S. (1988). İslâm Öncesi Türklerde Kadının İçtimai Yeri. Sosyoloji Konferansları -Prof. Dr. Mehmet Eröz’e Armağan-, 22, 225-235.
• Öztürk, M. (2013). İslamiyet’ten Önce Türklerin Din Anlayışı ve Gök Tanrı Dini. History Studies International Journal of History, -Prof. Dr. Halil İNALCIK Armağanı-, 5(2), 327-346.
• Roux, J. P. (2011). Eski Türk Mitolojisi (Çev. Musa Yaşar Sağlam). Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
• Seyfettin, Ö. (2013). Bütün Hikayeleri 2. İstanbul: Üç Harf Yayıncılık.
• Söylemez, O. ve Azap, S. (2017). Türk Dünyası Edebiyatları Şiir Çözümlemeleri. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Şimşek, T. (2018). Türk Masal Anlatma Geleneğinde Elma Ödülü. TEKE Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2352-2368.
• Tanpınar, A. H. (2003). 19 uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Timurtaş, F. K. (1972). Yunus Emre Dîvanı. İstanbul: Tercüman Gazetesi Yayınları.
• Turan, O. (2009). Türk Cihân Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Vahapzâde, B. (1995). Gurub Düşünceleri. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Yaman, E. (2018). Gaspıralı İsmail ve Türkçede Birlik. Ankara: Akçağ Yayınları.