Social Problems in Rıfat Ilgaz’s “Bacaksız Serisi”

Yıl 2022, Sayı: 8, 772 - 783, 30.08.2022

İsmail Çubukçu , Tülay Sarar Kuzu

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1130719

Öz

Literary works offer us the examples of the reality of human and life, plotted with artistic sensitivity and these works are a reflection of the society they belong to. Literary works issue the events of the society they belong to, the problems and troubles that society face and many more. From this point of view, social problems in literary works enlighten the characteristics of the society they come from. One of the main goals of children’s literature is to make them feel the problems of the society they live in. Rıfat Ilgaz, a socialist realist writer, wrote books for children as well as adults. “Bacaksız Serisi” consists of five books written by Ilgaz for children.The aim of this study is to determine which social problems are studied in the novels in Rıfat Ilgaz’s Bacaksız Serisi.
In this study based on the scanning model, five children’s novels “Bacaksız Kamyon Sürücüsü”, “Bacaksız Okulda”, “Bacaksız Paralı Atlet”, “Bacaksız Sigara Kaçakçısı”, “Bacaksız Tatil Köyünde” in Rıfat Ilgaz’s “Bacaksız Serisi ” were analyzed with the “categorical analysis” method which is one of the methods of “content analysis”. The main categories were determined as “political problems”, “economic problems”, “family problems”, “religious problems”, “educational problems” and “cultural problems”, cited by the study of Sipahioğlu (2015). Frequency and percentage calculations were made in the analysis of the data. As a result of the analysis, it was determined that the category with the highest frequency was economic problems, followed by educational problems and family problems and political problems were the lowest. In the analyzed novels, there were no data on religious and cultural problems. 

Anahtar Kelimeler

Social problem, Rıfat Ilgaz, Bacaksız Serisi.

Rıfat Ilgaz’ın “Bacaksız Serisi”nde Toplumsal Sorunlar

Öz

Edebî eserler bize insana ve yaşama ilişkin gerçekliğin sanatçı duyarlığı ile kurgulanmış örneklerini sunar. Edebî eserlerde; ait oldukları toplumun başından geçen olaylar, o toplumun yaşadığı sorunlar, çektiği sıkıntılar ve daha birçok olgu bulunur. Bu yönüyle bakıldığında edebî eserlerdeki toplumsal sorunlar, içinden çıktıkları toplumun niteliklerine ilişkin bilgiler içerir. Çocuk edebiyatının önemli bir amacı da hedef kitlesi olan çocuklara içinde yaşadıkları toplumun sorunlarını duyumsatmaktır. Toplumcu gerçekçi bir yazar olan Rıfat Ilgaz, yetişkinlerin yanı sıra çocuklar için de kitaplar yazmıştır. “Bacaksız Serisi”, Ilgaz’ın çocuklar için yazdığı beş kitaptan oluşmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Rıfat Ilgaz’ın Bacaksız Serisi’nde yer alan romanlarda hangi toplumsal sorunlara yer verildiğini belirlemektir.
Tarama modeline dayalı bu çalışmada Rıfat Ilgaz’ın “Bacaksız Serisi”nde yer alan “Bacaksız Kamyon Sürücüsü”, “Bacaksız Okulda”, “Bacaksız Paralı Atlet”, “Bacaksız Sigara Kaçakçısı”, “Bacaksız Tatil Köyünde” adlı beş çocuk romanı; “içerik çözümlemesi” yöntemlerinden “kategorisel çözümleme” yöntemi ile incelenmiştir. Ana kategoriler Sipahioğlu (2015)’nun çalışması dikkate alınarak “siyasi sorunlar”, “ekonomik sorunlar”, “aile sorunları”, “dinî sorunlar”, “eğitim sorunları” ve “kültürel sorunlar” şeklinde belirlenmiştir. Verilerin çözümlenmesinde sıklık ve yüzde hesaplamaları yapılmıştır. Çözümleme sonucunda frekansı en yüksek kategorinin büyük farkla ekonomik sorunlar olduğu, onu sırasıyla eğitim sorunları ve aile sorunlarının izlediği, en düşük oranda ise siyasal sorunların yer aldığı belirlenmiştir. İncelenen romanlarda dinî sorunlar ile kültürel sorunlara ilişkin verilere rastlanmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal sorun, Rıfat Ilgaz, Bacaksız Serisi.

Kaynakça

• Ahioğlu-lindberg, E. (2012). Çocuk Yetiştirme Açısından Türkiye’de Çocukluğun Tarihi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(I), 41-52.
• Anar, T. ve Özbay, F. (2013). Edebiyat Sosyolojisi Bağlamında Osmanlı’dan Günümüze Türk Şiirinde Dilenme ve Dilenciliğe Genel Bir Bakış. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 2, 1-27.
• Aslan, C. (2006). Yaşam Gerçekliğinin Sunuluşu Bakımından Rıfat Ilgaz’ın Çocuk Kitapları. Eğitim-Bilim-Toplum, 15(4), 4-15.
• Aslan, C. (2008). Yaşam Gerçekliğinin Çocuklara İletilmesi Bakımından 100 Temel Eserdeki Öyküler Üzerine Bir Çözümleme. 4. Uluslararası Çocuk ve İletişim Kongresi & 4. Uluslararası Çocuk Filmleri Festivali ve Kongresi “Risk Altındaki Çocuklar”. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları, (I), 85-98.
• Aslan, C. (2013). Çocuk Edebiyatı Yapıtlarının Temel İşlevleri. Eğitimci Öğretmen Dergisi, 17, 6-9.
• Aydın, E. (2009). Edebiyat-Sosyoloji İlişkisinde Sosyolojik Kaynaklar ve Ölçütler. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(1-I), 357-370.
• Binay, M. (2018). Türkiye’de Boşanma Nedenlerinin Analizi ve Alternatif Uyuşmazlık Yöntemleri. Ombudsman Akademik, 5(9), 237-267.
• Burç, B.(2013). Rıfat Ilgaz’ın “Bacaksız’ın Basından Geçenler” Adlı Hikâye Serisindeki Eserlerin Çocuğa Görelik İlkesi Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Elâzığ: Fırat Üniversitesi.
• Çekici, Y. E. (2014). Rıfat Ilgaz’ın Çocuk Kitaplarında Karşıt Söylem Bağlamında Eleştirel Okuma Etkinlik Önerileri. Yüksek Lisans Tezi. Mersin: Mersin Üniversitesi.
• Çelenlioğlu, A. (2020). Toplumcu Gerçekçi Romanlar Başta Olmak Üzere Edebi Eserlerin Sosyoloji Alanında Veri Olarak Kullanılabilirliği. EKEV Akademi Dergisi, 81, 1-11.
• Demirel, M. (2008). Türk Kadın Öykü Yazarlarında Toplumsal Sorunlar (1960-1980). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Dilidüzgün, S. (2012). Çağdaş Çocuk Edebiyatı. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Ertuna, Ö.(2004).1923’ten Bugüne Türkiye Ekonomisi ve 2023’e Doğru Hedefler. Muhasebe ve Finansman Öğretim Üyeleri Bilim ve Araştırma Derneği Muhasebe ve Finans Dergisi, 21, 6-17.
• Gökçe, O. (2006). İçerik Analizi Kuramsal ve Pratik Bilgiler. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Gül, T. ve Öztürk, M. (2020). Çocuk İşçiliğinin Nedenleri Üzerine Kavramsal Bir Çalışma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 38, 130-148.
• Güzel, B. (2014). Sanayi Devriminin Ortaya Çıkardığı Toplumsal Sorunların Edebiyattaki İzdüşümü: Emile Zola’nın Germinal Örneği. Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research, 7(33), 157-165.
• Ilgaz, R. (1996). Bacaksız Okulda. İstanbul: Çınar Yayınları.
• Ilgaz, R. (1996). Bacaksız Tatil Köyünde. İstanbul: Çınar Yayınları.
• Ilgaz, R. (2004). Bacaksız Kamyon Sürücüsü. İstanbul: Çınar Yayınları.
• Ilgaz, R. (2007). Bacaksız Sigara Kaçakçısı. İstanbul: Çınar Yayınları.
• Ilgaz, R. (2015). Bacaksız Paralı Atlet. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• İnci, Y. ve Duman, A. (2014). Çocuğa Yönelik Şiddetin Sosyo-Kültürel ve Ekonomik Boyutları: Erzurum İli Örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research, 7(31), 524-56.
• İpşiroğlu, Z. (2004). Eğitimde Yeni Arayışlar. İstanbul: Adam Yayıncılık.
• Karasar, N. (2000). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karataş, K. (1987). Gecekondu Ailelerinin Kentle Bütünleşmelerini Engelleyen Nedenler ve Ortaya Çıkan Toplumsal Sorunlar (Korumaya Muhtaç Çocuk Sorunu Nedeniyle Ankara Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne Başvuran Gecekondu Aileleri Üzerine Bir Araştırma). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Kavcar, C. (1988). II. Meşrutiyet Devrinde Edebiyat ve Eğitim. Malatya: İnönü Üniversitesi Basımevi.
• Kavcar, C. (1999). Edebiyat ve Eğitim. Ankara: Engin Yayınevi.
• Kırtıl, G. (2012). Edebi Metinlerin Sosyolojik İmkanları Üzerine Faklı Yaklaşımlar. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(10), 291-312.
• Nas, R. (1988). Çağdışı Bir Disiplin Aracı: Dayak. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 243-48.
• Nirun, N. (1965). Sosyal Problemler ve Sosyal Bünye. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/60285/11866.pdf?sequence=1&isAllowed=y [Erişim Tarihi: 12.05.2022].
• Ozankaya, Ö. (1982). Toplumbilime Giriş. Ankara: S Yayınları.
• Pelendecioğlu, B. ve Bulut, S. (2009). Çocuğa Yönelik Aile İçi Fiziksel İstismar. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Dergisi, 9(1), 49-62.
• Polat, C., Eren, H. ve Erbakıcı, F. (2013). Hırsızlık Suçunu Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi ve Geleceğe Yönelik Yaklaşımlar. Güvenlik Bilimleri Dergisi, 2(1), 1-33.
• Sever, S. (1995). Çocuk Kitaplarında Bulunması Gereken Yapısal ve Eğitsel Özellikler. Abece, 107,14-15.
• Sever, S. (2003). Çocuk ve Edebiyat. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Sever, S. (2012). Çocuk ve Edebiyat. İzmir: Tudem Yayınları.
• Sever, S. (2013). Çocuk Edebiyatı ve Okuma Kültürü. İzmir: Tudem Yayınları.
• Sipahioğlu, Z.S. (2015). Turgut Özakman’ın Yapıtlarında Toplumsal Sorunlar. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Sivri, M. ve Çiftçi, Z. (2012). René Goscinny’nin “Küçük Pıtırcık” Serisi ile Rıfat Ilgaz’ın “Bacaksız Serisinde Ailede ve Okulda Çocuğa Uygulanan Şiddete Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım. Folklor/Edebiyat, 18(69), 109-130.
• Sönmez, H. (2012). Rıfat Ilgaz’ın “Çocuklarım” Şiirinde Zaman-Mekân Unsurları ve Çocuk Ilişkisi Üzerinde Bir İnceleme. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 32, 225-234.
• Şenol, D. ve Mazman, İ. (2014). Çocuğa Uygulanan Şiddet: Türkiye Özelinde Sosyolojik Bir Yaklaşım. KMÜ Sosyal ve Ekonomı̇k Araştırmalar Dergı̇si, 16(26), 11-17
• Tavşancıl, E. ve Aslan, E. (2001). Sözel, Yazılı ve Diğer Materyaller İçin Içerik Analizi ve Uygulama Örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayınevi.
• Tombul, Ş. (2009). Rıfat Ilgaz’ın Bacaksız Serisinde Biçim-İçerik İncelemesi ve Serinin İlköğretim Türkçe Programına Göre Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
• Ünal, G. (2005). Aile İçi Şiddet. Aile ve Toplum, 2(9). https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/198147, [Erişim Tarihi: 12.05.2022].
• Wellek, R., Warren, A. (1983). Edebiyat Biliminin Temelleri (Çev. Ahmet Edip Uysal). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Yaşar, H. (2012). Rıfat Ilgaz’ın “Yıldız Karayel” Romanının Politik Roman Türü İçindeki Yeri. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 31, 93-103.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yumru, D. (2016). Ayşe Kulin’in Yapıtlarında Toplumsal Sorunlar ve Eğitim. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.