A Review of Memorial Days for Yunus Emre from National to Local Memory

Yıl 2022, Sayı: 8, 879 - 887, 30.08.2022

Hilal Erdoğan Aksu

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1143302

Öz

Yunus Emre is one of the rare figures who have survived from the thirteenth century to the present day with his works produced in written and verbal culture as well as world view and philosophy in his works. Yunus Emre's memory can be mentioned in Turkish culture with both his works and legends told about him. In the provinces where his burial sites are located, it is possible to talk about the existence of a memory that transforms from national to local. This study is significant in showing that an extremely important personality such as Yunus Emre can transfer cultural memory through social practices as well as written and verbal culture. In this article, the role of the memorial day activities in the tombs of Yunus Emre in sustaining the cultural memory of Yunus Emre was examined. With this evaluation made in terms of time, story, space, food, economy, and belief elements for the memorial day activities, it is aimed to reveal one of the dynamics in sustaining the cultural memory of Yunus Emre in various aspects. The memorial days of Yunus Emre, who has graves in many parts of Turkey, taking place in Eskişehir, Karaman, and Manisa provinces, were evaluated within the scope of the article, taking into account their continuous construction. As a result of this evaluation, it has been revealed that various practices included in the memorial day activities have important functions in keeping the Yunus Emre cultural memory alive and transferring it from generation to generation.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, local memory, cultural transfer, ritual, memorial day.

Ulusaldan Yerel Belleğe Yunus Emre’yi Anma Günleri Üzerine Bir İnceleme

Öz

Yunus Emre, yazılı ve sözel kültürde ürettiği eserleri ve dünya görüşüyle yaşadığı 13. yüzyıldan günümüze ulaşabilmiş ender şahsiyetlerdendir. Gerek eserleri gerekse hakkında anlatılan menkıbeleriyle Türk kültüründe Yunus Emre belleğinden söz edilebilir. Mezar yerlerinin bulunduğu illerde ise, ulusaldan yerele dönüşen bir belleğin varlığından bahsetmek mümkündür. Çalışma, Yunus Emre gibi zirve bir şahsiyetin yazılı ve sözlü kültürün yanı sıra toplumsal uygulamalarla da kültürel bellek aktarımının yapılabildiğini göstermesi açısından önemlidir. Bu çalışmada Yunus Emre’ye ait mezar yerlerindeki anma günü etkinliklerinin Yunus Emre kültürel belleğinin yaşatılmasındaki rolü incelenmiştir. Anma günü etkinliklerine zaman, hikâye, mekân, yemek, ekonomi ve inanç unsurları açısından yapılan bu değerlendirmeyle Yunus Emre’ye ait kültürel belleğin yaşatılmasındaki dinamiklerden birinin çeşitli yönleriyle ortaya konulması amaçlanmıştır. Türkiye’nin pek çok yerinde mezarı bulunan Yunus Emre’nin; Eskişehir, Karaman ve Manisa illerindeki anma günleri, devamlı yapılmaları dikkate alınarak bu üç ille sınırlandırılmıştır. Bu değerlendirmenin sonucunda anma günü etkinliklerinde yer alan çeşitli uygulamaların Yunus Emre kültürel belleğinin yaşatılması ve kuşaktan kuşağa aktarılmasında önemli işlevlerinin olduğu ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, yerel bellek, kültür aktarımı, ritüel, anma günü.

Kaynakça

• Sözlü Kaynaklar
• Ali Ünlüer, 1926 Karaman Yeşildere mahallesi doğumlu, emekli öğretmen (12.05.2018 tarihinde Karaman’da yapılan görüşme)
• Engin Eren, 1976 Mihalıççık doğumlu, yüksek lisans mezunu, belediye başkan yardımcısı (04.05.2018 tarihinde Eskişehir’de yapılan görüşme)
• Hüseyin Aydoğan, 1988 doğumlu, Carullah Bin Süleyman Camii imamı (11.06.2018 tarihinde Manisa’da yapılan görüşme)
• Yazılı Kaynaklar
• Allen, S. J. (2016). Obur Zihin Yiyeceklerle İlişkimizin Evrimi (Çev. Erdem Gökyaran). İstanbul: YKY.
• Assmann, J. (2015). Kültürel Bellek. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Connerton, P. (2014). Toplumlar Nasıl Anımsar?. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Dundes, A. (2007). Fakelore Fabrikasyonu, Folklorun Sahtesi Fakelore, (Haz. Selcan Gürçayır). Ankara: Geleneksel Yayınları, 71-87.
• Erdoğan Aksu, H. (2021a). Çok Mekânlılık Bağlamında Yunus Emre Mezarları. Doktora Tezi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
• Erdoğan Aksu, H. (2021b). Kültür Aktarımı ve Mekân: Yunus Emre Mezarları. Millî Folklor, 17(132), 32-50.
• Ergun, P. (2016). Sözlü Belleğe Yansıyan Türk Yemek Kültürü, Aile Yazıları, (Ed. Saim Sakaoğlu vd.), Ankara: T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Yay.
• Gürçayır Teke, S. (2016). Değişen Kültürel Mekânlar, Dönüşen Gelenekler: Ankara’da Hıdırellez Kutlamaları ve Hamamönü. Ankara Araştırmaları Dergisi, 4(1), 44-59.
• Gürçayır Teke, S. ve Y. Özay Diniz (yay. hzl.) (2007). Fakelore: Folklorun Sahtesi. Ankara Geleneksel Yay.
• Goody, J. (2009). Yemek. Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 3 (Çev. Fatih Mormenekşe). Ankara: Geleneksel Yay.
• Goody, J. (2013). Yemek, Mutfak, Sınıf (Çev. Müge Günay Güran). İstanbul: Pinhan Yay.
• Hobsbawm, E. ve T. Ranger (2006). Geleneğin İcadı (Çev. Mehmet Murat Şahin). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Fırat, M. (2014). Yemeğin İdeolojisi Ya Da İdeolojinin Yemeği: Kimlik Bağlamında Yemek Kültürü. Folklor/Edebiyat, 20(80), 129-140.
• Kayhan Kılıç, S. (2017). Bellek Aktarımı ve Kültürel Süreklilik. Bir Varmış Bir Yokmuş Toplumsal Bellek, Mekân ve Kimlik Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Küy Yay., 187-191.
• Keskin, N. (2017). Bellek Mekânları Olarak Kent Müzeleri ve Diyarbakır Örneği. Bir Varmış Bir Yokmuş Toplumsal Bellek, Mekân ve Kimlik Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Küy Yayınları, 155-161.
• Kunter, H. B. (1966). Yunus Emre Bilgiler ve Belgeler. Ankara: Eskişehir Turizm ve Tanıtma Derneği Yayınları
• Nora, P. (2006). Hafıza Mekânları. Ankara: Dost Kitabevi.
• Özaloğlu, S. (2017). Hatırlamanın Yapıtaşı Mekânın Bellek İle İlişkisi Üzerine. Bir Varmış Bir Yokmuş Toplumsal Bellek, Mekân ve Kimlik Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Küy Yayınları, 13-25.
• Özdemir, N. (2012). Kültür Ekonomisi ve Yunus Emre. Kültür Ekonomisi ve Yönetimi. Ankara: Hacettepe Yayınları, 183-206.
• Şahin, H. İ. (2009). Dalyan ve Köyceğiz Çevresinde Gelenek, Turizm ve Folklorizm. Millî Folklor, 21(82), 50-58.
• Wolf-Knuts, U. (2007). Folklorizm, Nostalji ve Kültürel Miras. Folklorun Sahtesi: Fakelore, (Haz. Selcan Gürçayır). Ankara: Geleneksel Yayınları, 175-181.