Uyghur Turks’ Religious Texts from the Collection of Gunnar Jarring (Islam and Christianity)

Yıl 2022, Sayı: 8, 1054 - 1065, 30.08.2022

Sabırbek Börübay

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1144521

Öz

Uyghur Turks were one of the tribes with Turkish origin that had a richand well-established culture. Uyghur Turks usually lived in central geographic territory. Due to the fact that during the history they were practising belief systems like Shamanism, Totemism as well as various religions such as Manichaeism, Buddhism, Decadence and Islam Uyghur Turks’ socio-cultural life takes a special place among Turkish tribes.
That’s was the reason why Western scientists have been showing their great interest towards researching Uyghurs Turks’ history. As a matter of fact in the XIX-century Western countries like Germany, Sweden and France and scientists from other European countries had succesfully obtained texts which used to belong to Uyghur Turks. Nowadays, these unique “treasures” that once used to belong to Uyghur Turks are kept in countries such as Germany, France and Sweden.
Apart from information about the life of the Swedish missionary Gunnar Jarring will be provided in this study. In particular, the text from his collection, which has not been reviewed until today, will be translated. This text is a two-page text with Arabic alphabet that belongs to Uyghur Turks. These texts are registered in the Jarring Collection under inventory numbers 1907:2 and 1912:1 in the library of the Lund University of Sweden and have not been studied yet.

Anahtar Kelimeler

Ancient Uyghur Turks, Gunnar Jarring and his Collection, Missionary Work, Text/Translation

Uygur Türklerine Ait Gunnar Jarring Koleksiyonundaki Dinî (İslam ve Hristiyanlık) İçerikli İki Yazı Üzerine

Öz

Uygur Türkleri, zengin ve köklü bir kültüre sahip Türk kökenli bir boydur. Uygurlar merkezî bir coğrafyada yaşamışlardır. Tarih sahnesinde Şamanizm, Totemizm gibi inanç sistemlerini ve Maniheizm, Budizm, Nasturilik ve İslamiyet gibi çeşitli dinleri kabul etmeleri nedeniyle sosyo-kültürel yaşamları açısından Türk boyları arasında ayrı bir yere sahiptir.
Bu bakımdan Uygur Türklerini araştırmak hususu Batı kökenli bilim adamlarını öteden beri hep merak ede gelmiştir. Nitekim XIX. yüzyılına geldiğinde Batı kökenli ülkeler; başta Almanya, İsveç ve Fransa olmak üzere bir takım Avrupa ülkelerin bilim adamları Uygur Türklerine ait metinleri Avrupa’ya götürmek planı hâsıl olmuştur ve planlarını başarıyla tamamlamışlardır. Günümüzde Almanya, Fransa ve İsveç gibi ülkelerde Uygur Türklerine ait eşsiz hazineler bulunmaktadır.
Bu doğrultuda yazımızda Uygur Türkleri ile ilgili bazı bilgileri paylaşmakla birlikte İsveçli misyoner Gunnar Jarring’in hayatı bilhassa onun koleksiyonunda yer alan henüz üzerinde inceleme yapılmamış Uygur Türklerine ait Arap harfli iki sayfalık metin ve aktarımı ve bunun dışında misyonerlerce yazılmış “Necatnıñ Yolı” (Kurtuluşun yolu) metnini tanıtacağız. Metinler, İsveç Lund Üniversitesi kütüphanesi Jarring Koleksiyonu’nda envanter numarası 1907:2 ve 1912:1’de kayıtlı olup üzerinde çalışılmamış bir metindir.

Anahtar Kelimeler

Eski Uygur Türkleri, Gunnar Jarring ve Koleksiyonu, Misyonerlik, Metin/Aktarma.

Kaynakça

• Ata, A. ve Tulum, M. (2011). Uygur Türkçesi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi
• Aydın, M. (2004). Katolik Misyonerliğinin Dünü ve Bugünü, Türkiye’de Misyonerlik Faaliyetleri, Tartışmalı İlmi Toplantı. 17-18 Nisan 2004, İstanbul: Ensar Neşriyatı, 93-122.
• Berbercan, M. T. (2017). İsveç Türkolojisinden İki Bilgin: Gustaf Raquette ve Gunnar Jarring. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 10, 42-54.
• Caferoğlu, A. (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Çakmak, S. (2016). Jarring Koleksiyonundan Uygurca Meslek Risaleleri. Giriş-İnceleme-Metin-Dizin. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Ercilasun, A. B. (2013). Türk Dili Tarihi. Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Eraslan, K. (2012). Eski Uygur Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurum Yayınları.
• Johanson, L. (2001). Discoveries on the Turkic Linguistic Map. Stockholm: Svenska Forsknings İnstituteti.
• Jarring, G. (1936). The Contest of the Fruits, An Eastern Turki Allegory. Lund: CWK GLEERUP.
• Jarring, G. (1973). A Tall Tale from Central Asia. Lund: CWK GLEERUP.
• Jarring, G. (1964). An Eastern Turki-English Dialect Dictionary. Lund: CWK GLEERUP. [TED]
• Kazıcı, Z. (2011). Müslüman Hıristiyan İlişkiler Tarihi. İstanbul: Kayıhan Yayınları. 33-34.
• Tekin, T. (1998). Orhon Yazıtları Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk. İstanbul: Simurg Yayınları.
• Törnvall, G. (2014). Hoten ve Kâşgar’dan: Gunnar Jarring ve Jarring Koleksiyonu. (Çev.: Serkan Çakmak), Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 2(4), 103-111.
• İnternet Kaynakları
• https://www.jarringcollection.se [Erişim Tarihi: 16.05.2022].
• https://www.sjobergbildbyra.se/SC241961.jpg.info [Erişim Tarihi: 16.05.2022].