Okumanın Unsurları ve Gelişim Evreleri

Yıl 2022, Sayı: 9, 132 - 147, 30.12.2022

Ayşegül Göksel

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1187018

Öz

Baş döndürücü bir süratle ilerleyen bilimsel ve teknolojik gelişmeler, hızlı iletişim kurabilen, anlam oluşturma sürecinin aktif yapılandırıcısı olabilen, demokratik ve çok yönlü bireylerin yetiştirilmesini zorunlu kılmaktadır. Küresel bir köye dönüşen dünyada kendini doğru ve etkili ifade edebilmek, geniş yelpazeli bakış açısıyla düşünebilmek, problem çözebilmek, neden-sonuç ilişkisi kurabilmek, örtük anlamları algılayabilmek, eğitim ortamlarında ve toplumsal hayatta başarılı olabilmek için nitelikli okuma eğitimi şarttır.
Bu çalışmada okuma kavramı ve okumayı oluşturan unsurlar ile okuma evrelerinin açıklanması amaçlanmıştır. Nitel araştırma yöntemi ile yapılandırılan çalışmanın veri toplama sürecinde doküman incelemesi tekniğinden, verilerin analizinde ise içerik analizi tekniğinden yararlanılmıştır. Çalışmada ilk olarak araştırma sorusuna uygun biçimde konunun tüm boyutlarının incelendiği bir literatür taraması yapılarak okuma kavramı, okumanın oluşumu ve evreleriyle ile ilgili temel başlıklar belirlenmiştir. Ardından okumanın tarihçesine değinilerek okuma ile ilgili kavramların zaman içinde değişip dönüşmesi, okumanın fiziksel, zihinsel ve toplumsal unsurları açıklanmıştır. Daha sonra okuma sırasında aktif olan beyin bölgelerinden bahsedilmiştir. Son olarak ise okumanın evreleri izah edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Okumanın oluşumu, okumanın zihinsel unsurları, okumanın fiziksel unsurları, okumanın toplumsal unsurları, okumanın evreleri., Formation of reading, mental elements of reading, physical elements of reading, social elements of reading, stages of reading.

Elements of Reading and Stages of Development

Öz

Scientific and technological developments advancing at a dizzying speed necessitate raising democratic and versatile individuals who can communicate quickly and be the active constructors of the meaning-making process. In a world that has turned into a global village, qualified reading education is essential in order to be able to express oneself correctly and effectively, to think from a wide-ranging perspective, to solve problems, to establish cause-effect relationships, to perceive implicit meanings, and to be successful in educational environments and social life.
In this study, it is aimed to explain the concept of reading and the components that make up reading and the stages of reading. The document analysis technique was used in the data collection process of the study, which was structured with the qualitative research method, and the content analysis technique was used in the analysis of the data. In the study, first of all, a literature review was conducted in which all dimensions of the subject were examined in accordance with the research question, and the basic titles related to the concept of reading, the formation and stages of reading were determined. Then, by referring to the history of reading, the change and transformation of the concepts related to reading over time, the physical, mental and social elements of reading are explained. Then, the brain regions that are active during reading are mentioned. Finally, the stages of reading are explained.

Anahtar Kelimeler

Formation of reading, mental elements of reading, physical elements of reading, social elements of reading, stages of reading.

Kaynakça

• Akyol, H. (2020) Türkçe İlk Okuma Yazma Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Arıcı, A. F. (2018). Okuma Eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Aytaş, G. (2005). Okuma Eğitimi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(4), 461-470.
• Bahar, M. A. (2020). Okuma Edimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Balcı, A. (2016). Okuma ve Anlama Eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Binbaşıoğlu, C. (1993). Okumanın Mekanizması ve Okuma Aracının Bazı Nitelikleri. Çağdaş Eğitim, 28(193), 15-20.
• Calp, M. (2007). Özel Öğretim Alanı Olarak Türkçe Öğretimi. Konya: Eğitim Kitabevi.
• Camina, E. and Güell, F. (2017). The Neuroanatomical, Neurophysiological and Psychological Basis of Memory: Current Models and Their Origins. Frontiers in Pharmacology, 8, 1-16.
• Corbin, J. and Strauss, A. (2008). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory. Thousand Oaks: Sage.
• Çakmak, T ve Yılmaz, B. (2009). Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Okuma Alışkanlığına Hazırlık Durumları Üzerine Bir Araştırma: Hacettepe Üniversitesi Beytepe Anaokulu Örneği. Türk Kütüphaneciliği, 23(3), 489-509.
• Dilbaz, G. H. (2019). Ortaokul Öğrencilerinin Okumaya Yönelik Tutumlarının ve Okur Öz-Algılarının Çeşitli Değişkenlere Göre Değerlendirilmesi. Doktora Tezi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi.
• Epçaçan, C. (2013). Çoklu Zekâ Kuramına Dayalı Öğretim Uygulamalarının Öğrencilerin Okuduğunu Anlama Becerilerine Etkisi. Turkish Studies, 8(1), 1335-1353.
• Engin, A. O., Calapoğlu, M. ve Gürbüzoğlu S.- vd. (2008). Uzun Süreli Bellek ve Öğrenme. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 251-262.
• Ergin, A. (1998). Öğretim Teknolojisi İletişim. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Freire, P. (1998). Pedagogy of Freedom Ethics, Democracy, and Civic Courage. (Çev. Patrick Clarke). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers Inc.
• Göğüş, B. (1978). Orta Dereceli Okullarımızda Türkçe ve Yazın Eğitimi. Ankara: Gül Yayınevi.
• Göktaş, Ö. ve Gürbüztürk, O. (2012). Okuduğunu Anlama Becerisinin İlköğretim İkinci Kademe Matematik Dersindeki Akademik Başarıya Etkisi. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 2(4), 52-66.
• Grabe, W. and Stoller, F. (2002). Teaching and Researching Reading. Harlow: Pearson Education.
• Günay, D. (2007). Metin Bilgisi. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• Güneş, F. (2015). Etkinliklerle Hızlı Okuma ve Anlamı Yapılandırma. Ankara: Pegem Akademik Yayıncılık.
• Kaçalin, M. -vd. (2012). Yazılı ve Sözlü Anlatım. Ankara: Elhan Kitap.
• Karatay, H. (2018). Okuma Eğitimi Kuram ve Uygulama. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Kavcar, C. – vd. (1998). Türkçe Öğretimi. Ankara: Engin Yayıncılık.
• Kaya, M. (2020), Okumanın Unsurları. Okuma Eğitimi içinde (Ed. Mustafa Kaya, Mehmet Nuri Kardaş). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık: 27-50.
• Kurudayıoğlu, M. (2011). Zihinsel ve Fiziksel Bir Süreç Olarak Okuma. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 15-29.
• Kurudayıoğlu, M. ve Tüzel, M. S. (2010). 21. Yüzyıl Okuryazarlık Türleri, Değişen Metin Algısı ve Türkçe Eğitimi. Türklük Bilimi Araştırmaları, (28), 283-298.
• Lune, H. and Berg, B. L. (2017). Qualitative Research Methods for the Social Sciences. Harlow: Pearson Education Limited.
• Mahon, B. and Caramazza, A. (2008). A Critical Look at the Embodied Cognition Hypothesis and a New Proposal for Grounding Conceptual Content. Journal of Physiology – Paris, 102, 59–70.
• Manguel, A. (2017). Okumanın Tarihi. İstanbul: Yapı-Kredi Yayınları.
• Maviş, A. (2004). Anlayarak Hızlı Okuma ve Öğrenme Teknikleri. İstanbul: Hayat Yayınları.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı (1-8. sınıflar). Ankara: MEB Yayınları.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2019). “PISA 2018 Türkiye Ön Raporu”, https://www.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_12/03105347_PISA_2018_Turkiye_On_Raporu.pdf [Erişim Tarihi: 01.05.2022].
• Nazlı, B. (2016). Çocuklarda Okuma Alışkanlığının Önemi Emniyetçiler İlkokulu Örneği: Anne ve Baba Bilinci, “Researchgate”, https://www.researchgate.net/publication/316554709_Cocuklarda_Okuma_Aliskanliginin_Onemi_Emniyetciler_Ilkokulu_Ornegi_Anne_ve_Baba_Bilinci [Erişim Tarihi: 15.05.2022]
• Nixon, Geoff. (2015). With Early Reading, Go Slow To Go Fast. https://www.gemmlearning.com/blog/education_trends/early-reading-slow-to-go-fast/ [Erişim Tarihi: 06.05.2022]
• Onan, B. (2010). Beynin Bilişsel İşlevleri Üzerine Yapılan Araştırmalar ve Ana Dili Eğitimine Yansımaları. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi (TÜBAR), 17, 521-561.
• Ottmann, P. (2011). Ottmann: Kitap Okuma Alışkanlığı Kazanmada Yegâne Rol Model Anne ve Babadır, mynet. https://www.mynet.com/ottmann-kitap-okuma-aliskanligi-kazanmada-yegane-rol-model-anne-ve-babadir-180100019494 [Erişim Tarihi: 07.05.2022].
• Özbay, M. (2014). Anlama Teknikleri I: Okuma Eğitimi. Ankara: Öncü Kitap.
• Özbay, M. ve Barutçu, T. (2013). Dil Psikolojisi ve Türkçe Öğretimi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Türkçenin Eğitimi Öğretimi Özel Sayısı, 6(11), 933-973.
• Parlakyıldız, H. (2019). İlkokuma ve Yazma Öğretimi. Türkçe Öğretimi El Kitabı içinde (ed. Abdurrahman Güzel, Halit Karatay). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık: 573-613.
• Rayner, K. and Clifton, C. (2008). Language Processing in Reading and Speech Perception is Fast and Incremental: Implications for Event Related Potential Research. Biological Psychology, 80(1), 4-9.
• Roediger, H. L. vd. (2017). A Typology of Memory Terms. Learning and Memory: A Comprehensive Reference. Oxford: Academic Press: 7-19.
• Savaş, B. (2009). Beyin Temelli Öğrenme. Eğitim Psikolojisi içinde (Ed. Alim Kaya). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 389-410.
• Senemoğlu, N. (2005). Kuramdan Uygulamaya Gelişim, Öğrenme ve Öğretim. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Sert, A. (2010). İlköğretim Altıncı Sınıf Öğrencilerinin Okuduğunu Anlama Becerilerinin Bazı Değişkenler Acısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Sever, S. (2015). Çocuk Edebiyatı ve Okuma Kültürü. İzmir: TUDEM Yayıncılık.
• Sevim, O. (2003). Kitap Okuma Alışkanlığı Kazandırma Projesi. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Şahin, A. (2019). Geçmişte ve Günümüzde Kullanılan İlkokuma ve Yazma Öğretim Yöntemleri. İlk Okuma ve Yazma Öğretimi içinde (Ed. Emre Ünal, Fatma Susar Kırmızı,). Ankara: Anı Yayıncılık, 189-206.
• Temizkan, M. (2009). Metin Türlerine Göre Okuma Eğitimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Temizkan, M. (2007). İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Derslerinde Okuma Stratejilerinin Okuduğunu Anlama Üzerindeki Etkisi. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Tulving, E. (1993). What is Episodic Memory. Current Directions in Psychological Science, 2 (3), 67–70.
• Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• Türkkan, R. O. (2000). Anlayarak Çok Hızlı Okuma. İstanbul: Alfa Yayınları.
• URL 1. İnsan Beyni-Beynin Lobları. https://www.megahafiza.com/makaleler/temporal-lob-nedir-temporal-loblar-nedir-beynimizi-taniyalim [Erişim Tarihi: 07.07.2022].
• URL 2. Bilginin Beyinde Organize Edilişi ve Bellek Türleri. www.docplayer.com [Erişim Tarihi: 09.08.2022].
• URL 3. Okumada Göz ve Beyin Etkileşimi. www.fikir.gen.tr [Erişim Tarihi: 12.08.2022].
• Ünalan, Ş. (2001). Türkçe Öğretimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Ürün Karahan, B. (2018). Okuma Eğitimi. (Ed. Semra Alyılmaz, Berna Ürün Karahan). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Wolf, M. (2017). Proust ve Mürekkep Balığı: Okuyan Beynin Bilimi ve Hikâyesi. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Wheeler, M. (2001). Episodic and Autobiographical Memory: Psychological and Neural Aspects. International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, 4714-4717.
• Yalçın, A. (2002). Türkçe Öğretim Yöntemleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yıldız, C. (2013). Okuma ve Anlama Öğretimi. Yeni Öğretim Programına Göre Kuramdan Uygulamaya Türkçe Öğretimi içinde (Ed. Cemal Yıldız). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık: 115-159.
• Yılmaz, M. (2011). İlköğretim 4. Sınıf Öğrencilerinin Okuduğunu Anlama Seviyeleri İle Türkçe, Matematik, Sosyal Bilgiler ve Fen ve Teknoloji Derslerindeki Başarıları Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (29), 9-14.
• Zembat, R. (2005). Okul Öncesi Eğitimde Güncel Konular. Okul Öncesi Eğitimde Nitelik içinde (Ed. Ayla Oktay). İstanbul: Morpa Yayınları, 25-45.