An Evaluation on the Vocabulary of the Work Titled Nuru’l-Islam

Yıl 2022, Sayı: 9, 864 - 883, 30.12.2022

Ömer Güven

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1211950

Öz

Many works of copyright and translation were written in the Old Anatolian Turkish period. Works were written in genres such as Quran translation hadith translations, prophetic biography translation, stories of the Prophet, anecdotes of saints. One of these genres is fiqh texts. With the spread of Islam among the Turks, various works containing fiqh subjects began to be written over time. Works such as Kudûrî Tercümesi, Ferâiz Kitâbı, Kitâb-ı Gunya, Nazmü’l-Hilâfiyat Tercümesi, Hulvaiyyât-ı Şâhî, Vikâye Tercümesi are the main examples of this genre.
The work called Nûru’l-Islam, which we are preparing for publication, is also a work that can be evaluated in the fiqh genre. In the work, it is seen that issues such as fasting, prayer, pilgrimage, zakat, marriage, divorce, inheritance, slavery, and concubinage, which are generally encountered in other fiqh texts, are handled in detail. In addition to these issues, various stories that sometimes involve fiqh issues are also included in the work. The work, which is at the number 199 of Manuscripts Collection in Suna Kıraç Library of Koç University, is a prose work that has been copied with a vowel point. Although the work generally shows Old Anatolian Turkish language features, it also contains language elements that can be considered as dialect features in patches. In this study, vocabulary of the work titled Nûru’l-Islâm is discussed. The vocabulary of the work, which has a rich vocabulary, has been evaluated under various titles. In addition, the fiqh terms in the work belonging to the genre of fiqh are also discussed under a separate title. With the study, the vocabulary of the work and the fiqh terms in the work were tried to be revealed.

Anahtar Kelimeler

Nûru’l-Islam, fiqh literature, word stock, nouns.

Nûru’l-İslâm Adlı Eserin Söz Varlığı Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Eski Anadolu Türkçesi döneminde telif ve tercüme pek çok eser kaleme alınmıştır. Kuran tercümesi, hadis tercümesi, siyer tercümesi, kısasü’l-enbiya, tezkiretü’l-evliya gibi türlerde eserler ortaya konulmuştur. Bu türlerden biri de fıkıh metinleridir. İslamiyet’in Türkler arasında yayılmasıyla beraber zamanla fıkhî konuları içeren çeşitli eserler kaleme alınmaya başlanmıştır. Kudûrî Tercümesi, Ferâiz Kitâbı, Kitâb-ı Gunya, Nazmü’l-Hilâfiyat Tercümesi, Hulvaiyyât-ı Şâhî, Vikâye Tercümesi gibi eserler bu türün başlıca örnekleridir.
Yayına hazırlamakta olduğumuz Nûru’l-İslâm adlı eser de fıkıh türünde değerlendirilebilecek bir eserdir. Eserde genel olarak diğer fıkıh metinlerinde de karşılaşılan oruç, namaz, hac, zekât, nikâh, boşanma, miras, kölelik, cariyelik gibi konuların işlendiği görülür. Bu konuların yanında kimi zaman fıkhî meselelerin yer aldığı çeşitli kıssalara da eserde yer verilmiştir. Koç Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi Yazma Eserler Koleksiyonu numara 199’da yer alan eser, harekeli nesihle istinsah edilmiş mensur bir eserdir. Eser genel olarak Eski Anadolu Türkçesi dil özellikleri gösterse de yer yer ağız özelliği olarak değerlendirilebilecek dil unsurları taşımaktadır. Bu çalışmada Nûru’l-İslâm adlı eserin söz varlığı ele alınmıştır. Zengin bir kelime hazinesine sahip olan eserin söz varlığı çeşitli başlıklar altında değerlendirilmiştir. Ayrıca fıkıh türüne ait olan eserdeki fıkıh terimleri de ayrı bir başlık altında ele alınmıştır. Çalışma ile eserin söz varlığı ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Nûru’l-İslâm, fıkıh eserleri, söz varlığı, adlar., Nûru’l-Islam, fiqh literature, word stock, nouns.

Kaynakça

• Akkuş, M, (1995). Kitab-ı Gunya. Ankara: TDK Yayınları.
• Aksan, D. (1996). Türkçenin Söz Varlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
• Aksan, D. (2001). Türkiye Türkçesinin Dünü, Bugünü, Yarını. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aksan, Doğan, (2002). Anadilimizin Söz Denizinde. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aktan, B. (2002). Devletoğlu Yusuf’un Vikaye Tercümesi (İnceleme-Metin-Dizin). Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Baş, B. (2011). Söz Varlığı İle İlgili Çalışmalarda Kullanılacak Ölçütler. Türklük Bilimi Araştırmaları, 29, 27-61.
• Bilgin, A. (1998). Nazmü’l-Hilâfiyat Tercümesi Giriş-Metin-Dil Özellikleri. Ankara: TDK Yayınları.
• Çotuksöken, Y. (1989). Bir Dilin Sözvarlığı. Varlık, 987.
• Develi, H. (2002). Eski Türkiye Türkçesi Ağızlarının Sınıflandırılmasında Morfolojik Esaslar, Türkbilig, 4, 117-124.
• Develi, H. (2008). Eski Türkiye Türkçesi Ağızlarının Sınıflandırılması, Turkish Studies, 3(3), 212-230.
• Dilçin C., (1983). Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı ve Tarihsel Sözlüğü. TDAYBelleten 1980-1981, Ankara: TDK Yayınları, 23-38.
• Erdem, M. D. (2006). Ağızlardan Etkilenme Derecelerine Göre Osmanlı ve Eski Anadolu Türkçesi Metinleri ve Bu Metinlerin Diline Kaynaklık Eden Ağızlar, İlmî Araştırmalar, 22, 83-110.
• Erdem, M. D. (2010). Eski Türkiye Türkçesi Ağızları Üzerine, Türk Dilleri Araştırmaları Dergisi, 20, 113-138.
• Gülsevin, G. (2008). Eski Anadolu Türkçesi Ağızları Üzerine, VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, TDK, Ankara, 20-25 Ekim 2008.
• Gülsevin, G. (2009) Eski Anadolu Türkçesi Ağızlarında Uzun Ünlüler Üzerine, Dil Araştırmaları, 5, 39-56.
• Güven, Ö. (2019). Kitâb-ı Esrârü’l-ʿÂrifîn: Dil İncelemesi-Metin-Sözlük-Tıpkıbasım. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Güven, Ö. (2020). Nûrı’l-İslâm Adlı Fıkıh Metni ve Bu Metindeki Ağız Özelliği Gösteren Unsurlar. XII. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu (21-23 Ekim 2020), 838-848.
• Karahan, L. (2006). Eski Anadolu Türkçesinin Kuruluşunda Yazı Dili-Ağız İlişkisi, Turkish Studies, I(1), 9-18.
• Korkmaz, Z. (1960). Türkçede Ek Yığılması Olaylarının Meydana Gelişi Üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 8, 173-180.
• Korkmaz, Z. (1968). Eski Bir Kudûrî Tercümesi. XI. Türk Dil Kurultayında Okunan Bilimsel Bildiriler, 225-231.
• Korkmaz, Z. (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü. (3. bs.), Ankara: TDK Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2010). Anadolu ve Rumeli Ağızlarının Dayandığı Temeller, TDAY-Belleten 2007/1, 87-110.
• Öksüz, Y. Z. (1976). Mukaddime-i Kutbuddin (İnceleme-Metin-Sözlük). Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Özkan, A. (2018). Kitâb-ı Mukaddime-i Ebu’l-Leysi’s-Semerkandî Giriş-İnceleme-Metin-Dizinler Tıpkıbasım. Konya: Palet Yayınları.
• Seyhan, T. O. (2004). Mübeyyen Der Fıkh (Giriş-Metin-Dizin-Tıpkıbasım). İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Tokay, Y. (2011). Bengü Taşların Söz Varlığı ile Anadolu Ağızlarının Söz Varlığının Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi.. (2. bs.). Ankara: TDK Yayınları.
• Tulum, M. (1968). Şerhü’l-Menâr Hakkında, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, XVI, 133-138.
• TDK. (2005). Türkçe Sözlük. (10. bs.), Ankara: TDK Yayınları.
• TDK. (2009). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I-II-III-IV-V-VI. (3. bs.), (Birleştirilmiş tıpkıbasım), Ankara: TDK Yayınları.
• TDK. (2009). XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü I-VIII. (3. bs.), Ankara: TDK Yayınları.
• User, H. Ş. (2016). Eski Türk Yazıtları Söz Varlığı İncelemesi. Ankara: TDK Yayınları.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Yaman, H. (2007). Ali’nin Kıssa-ı Yusuf’unda Söz Varlığı Üzerine, Türkbilig, 14, 184-199.