Âşık Ömer Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi

Yıl 2022, Sayı: 9, 501 - 524, 30.12.2022

Yıldıray Çavdar

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1212061

Öz

Türk âşıklık geleneğinin en önemli temsilcilerinden biri olan Âşık Ömer, XVII. yüzyılda yaşamış, şiirlerinin sayısı, muhtevası ve edebî zenginlikleri bakımından şöhret kazanmıştır. Şiirlerinde çoğunlukla Âşık Ömer ve Ömer olmak üzere Adlî, Vehbî, Derviş Nihanî mahlaslarını da kullanmıştır. Ayrıca, şiirlerini bir divanda toplama kaygısı duymuş ilk saz şairi olmasıyla diğer saz şairlerine öncülük etmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren hakkında pek çok önemli araştırma yapılmış, 2010 yılında ise Yakup Karasoy ve Orhan Yavuz’un ortak çalışmalarıyla 1455 şiirini ihtiva eden tenkitli bir divanı yayımlanmıştır. Söz konusu divan, Âşık Ömer’in hayatı ve sanatına dair bugüne kadar yapılmış en kapsamlı ve en hacimli çalışmadır. Bu yayının ardından söz konusu divanda bulunmayan, cönklerde veya şiir mecmualarında kayıtlı başka şiirleri de akademik dergilerde yayımlanmış veya bildiri olarak sunulmuştur. Âşık Ömer’in şiirleri çoğunlukla cönklerde, cönklere nispetle daha az olmak üzere şiir mecmualarında kayıtlıdır. Bu gerçekten hareketle olsa gerek, Âşık Ömer daha çok halk edebiyatı araştırmacılarının çalışmalarına konu olmuştur. Şiirlerinin büyük bir çoğunluğunu aruz vezniyle yazması, divan tertip etmesi, başvurduğu edebî sanatlar ve dili; Âşık Ömer’in bir divan şairi olduğunu düşündürmektedir. Bu çalışmada, Âşık Ömer hakkında yapılacak yeni yayınlar için kolaylık sağlamak amacıyla bugüne kadar yapılmış araştırmalar taranmış, ulaşabilen veya haberdar olunan kaynaklar listelenerek bir bibliyografya hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Âşık edebiyatı, XVII. yüzyıl, saz şairleri, Âşık Ömer, Âşık Ömer Bibliyografyası., Minstrel literature, XVII. century, saz poets, Bibliography of Âşık Ömer.

A Bibliography Essay on Âşık Ömer

Öz

Âşık Ömer, one of the most important representatives of the Turkish minstrel tradition, lived in the 17th century and gained fame in terms of the number, content and literary richness of his poems. He also used the pseudonyms Adlî, Vehbî, Derviş Nihanî, mostly Âşık Ömer and Ömer, in his poems. In addition, he pioneered other saz poets by being the first saz poet who had the concern of collecting his poems in a divan. Since the first years of the Republic, many important studies have been made about him, and in 2010, a critical divan containing 1455 poems was published with the joint work of Yakup Karasoy and Orhan Yavuz.The divan in question is the most comprehensive and voluminous work ever made on the life and art of Âşık Ömer. After this publication, his other poems, which were not included in the aforementioned divan, but registered in conks or poetry journals, were published in academic journals or presented as papers. Âşık Ömer's poems are mostly recorded in conks, but less so in poetry journals. Based on this fact, Âşık Ömer has been the subject of the studies of folk literature researchers. Writing the majority of his poems in aruz prosody, arranging a divan, the literary arts and language he applied; It suggests that Âşık Ömer is a divan poet. In this study, in order to facilitate new publications about Âşık Ömer, the researches that have been done so far have been scanned, a bibliography has been prepared by listing the sources that can be accessed or known.

Anahtar Kelimeler

Minstrel literature, XVII. century, saz poets, Bibliography of Âşık Ömer.

Kaynakça

• Ayaydın Cebe, G. Ö. (2013). Yazmadan Basmaya, Gösterimden Romana: 19. Yüzyılda Osmanlı’da Folklor. Millî Folklor, (99), 31-40.
• Bursalı Mehmed Tahir (1972). Osmanlı Müellifleri, C. II. (haz. A. Fikri Yavuz-İsmail Özen). İstanbul: Meral Yayınevi.
• Dizdaroğlu, H. (1963). Köprü Altından Geçen Sular. Türk Dili, 13, 297-301.
• Elçin, Ş. (1999). Âşık Ömer. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özarslan, M. (1996). Türk Halk Şiirinde Aruzlu Türler Üzerine Bazı Dikkatler. Folkloristik Umay Günay Armağanı (haz. Metin Özarslan ve Özkul Çobanoğlu). Ankara: Feryal Matbaası, 279-287.
• Karabulut, A. T. (2013). Türk Halk Bilgisi Derneği Tarafından Yayımlanan Halk Bilgisi Haberleri Dergisi Hakkında Kısa Bir Değerlendirme. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), (50), 137-144
• Karasoy, Y. ve Yavuz, O. (2010). Âşık Ömer Divanı. Konya: İnci Ofset.
• Karasoy, Y. ve Yavuz, O. (2017). Âşık Ömer Divanı’na Katkılar-ı. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi (TÜBAR), (41), 157-194.
• Küçükballı, F. N. (2019). Âşık Ömer Divanı’nın Söz Varlığının Türkiye Türkçesi Ağızlarındaki Görünümü. Uluslararası Taşeli Sempozyumu (Tarih-Kültür-Turizm, 24-26 Ekim), Konya: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, 387-422.
• Öztelli, C. (1966). Ressam Levnî Üzerine Yeni Bilgiler. Türk Dili, 15(176), 509-512.
• Sular, U. Ö. (2006). Halk Bilgisi Haberleri ve Çorumlu Dergilerinin Konu ve Eğitim Açısından Karşılaştırılarak İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Üşenmez, E. (2012). Modern-Kırım Tatar Edebiyatında Âşık Ömer. Turkish Studies, 7(1), 2055-2065.
• Yavuz, K. (2015). Âşık Ömer ve Türk Edebiyatındaki Yeri. Âşık Ömer Divanı (haz. Yakup Karasoy- Orhan Yavuz). Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.