Türk Sözlü Kültürü ve Çocuk Edebiyatı

Yıl 2023, Sayı: 10, 255 - 267, 25.03.2023

Nazife Burcu Takıl

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1245182

Öz

Bu çalışma, kültürel ögelerin çocuk gelişimindeki önemini ortaya koymak ve Türk sözlü kültürün aktarımında çocuk edebiyatı ürünlerinden nasıl faydalanılabileceğini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Çalışmada çocuk, çocuk gelişimi, çocuk edebiyatı, çocuk gelişim kuramları, kültürel gelişimle desteklenerek tanımlanmış ve bireyin gelişiminde önemli yer tutan bu ögelerin birbiriyle ilişkisi ifade edilmiştir. Kültürel ögelerin çocuğun benlik algısındaki ve hayata karşı tutum oluşturmasındaki önemi; Davranışçı Kuram, Psikanalitik Kuram, Bilişsel Gelişim Kuramı, Sosyokültürel Kuram, Bilgi İşleme Kuramı, Ekolojik Sistemler Kuramı, Çoklu Zekâ Kuramında ayrı ayrı ele alınarak açıklanmıştır. Kültürel ögelerle zenginleştirilmiş ortamlarda büyüyen çocukların bilişsel, dilsel, sosyal ve psikomotor yönden olumlu gelişim gösterdikleri ortaya konmuştur. Toplumu oluşturan bireylerin kişilik ve ahlak gelişimlerinin kültürden bağımsız ele alınamayacağı ortaya konmuş, çocuk ve yetişkin nüfus oranları göz önüne alınarak kültürün sürdürülebilir bir yapıda olmasının önemi vurgulanmıştır. Kültür ve gelişim arasındaki bağın sağlamlığının, bireyin bilişsel, ruhsal gelişimi için oldukça büyük öneme sahip olduğu ortaya konmuş ve bu bağın oluşturulmasındaki en büyük etkenlerin başında dil kullanımı olduğu ifade edilmiştir. Dil ve kişilik gelişiminde kritik dönemde kültürün çocuklara aktarımında, çocuk edebiyatı ürünlerinin kullanımının son derece önemli olduğu ortaya konmuştur. Bu bağlamda; gelişim sürecinde kültürel ögelerin ne zaman, nasıl ve ne yollarla çocuğa verilmesi gerektiği psikoloji, eğitim ve çocuk gelişimi literatüründen destek alınarak ifade edilmiştir. Çocukluk döneminde, Türk sözlü kültür ögelerinin aktarımının nasıl olacağına dair fikirler öne sürülmüş ve çocuk edebiyatının bu hususta birincil öneme sahip olduğu ifade edilmiştir. Bu önem dâhilinde çocuk edebiyatı eserlerinin fiziksel ve içerik özellikleri açıklanmış, eserlerdeki çizim, resim, şekil ve cümlelerin kültürel aktarımdaki rolleri ortaya konmuştur. Çocuk gelişiminde öğrenme kabiliyetinin gelişmesi için sosyoekonomik durumun, ırkın, cinsiyetin kilit unsur olmadığı; çocuğun ilk yıllarında kullanılan dil ortamının hepsinin üzerinde bir güce sahip olduğu belirlenmiştir. Kültür unsurların da dil aracılığı ile aktarıldığı gerçeğinden hareketle, kültür aktarımının ve dolayısıyla bireyin kendini hayata hazırlamasının arkasında ekonomik sebeplerden ziyade ebeveynlerin dili kullanması, çocuklarına zengin kültürel ögelerle zenginleştirilmiş kitaplar ve ortamlar sunmasının yer aldığı ifade edilmiştir. Erken çocukluk döneminden itibaren çocukların kitaplarla bir araya gelmesinin hayati öneme sahip olduğu gerçeğinden hareketle, kültür bağı olmadan da çocuğun gelişim sürecinde bocalama yaşayacağı göz önüne alınarak çocuk, kitap ve kültürel ögelerin her daim iç içe olması gerekliliği ortaya konmuştur. Bunun için çeviri çocuk kitapları, resimli çocuk kitapları, dijital kitaplar, dijital araçlar ve kurgulanan metinlerin bu ögeleri nasıl muhteva edeceği ifade edilmiş ve bu sürecin sürdürülebilir politikalarla eğitim çatısı altında olması gerektiği vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe, kültür aktarımı, çocuk edebiyatı, dil, değer.

Turkish Oral Culture and Childrens’s Literature

Öz

This study was carried out to reveal the importance of cultural elements in child development and to determine how children's literature products can be used in the transmission of Turkish oral culture. In the study, the child was defined by supporting child development, children's literature, child development theories, cultural development, and the relationship between these elements, which have an important place in the development of the individual, was expressed. The importance of cultural elements in the child's self-perception and in forming an attitude towards life; Behavioral Theory, Psychoanalytic Theory, Cognitive Development Theory, Sociocultural Theory, Information Processing Theory, Ecological Systems Theory, Multiple Intelligence Theory are explained separately. It has been revealed that children who grow up in environments enriched with cultural elements show positive development in cognitive, linguistic, social and psychomotor aspects. It has been revealed that the personality and moral development of the individuals who make up the society cannot be handled independently from the culture, and the importance of a sustainable structure of the culture has been emphasized by considering the child and adult population ratios. It has been revealed that the strength of the bond between culture and development is of great importance for the cognitive and spiritual development of the individual, and it has been stated that the most important factor in the formation of this bond is the use of language. It has been revealed that the use of children's literature products is extremely important in the transfer of culture to children in the critical period of language and personality development. In this context; When, how and in what ways cultural elements should be given to the child in the development process has been expressed with support from the psychology, education and child development literature. Ideas on how to transfer Turkish oral culture elements in childhood have been put forward and it has been stated that children's literature has primary importance in this regard. Within this importance, the physical and content features of children's literature works are explained, and the roles of drawings, pictures, shapes and sentences in cultural transfer are revealed. Socioeconomic status, race and gender are not key factors for the development of learning ability in child development; It has been determined that the language environment used in the child's first years has a power over all of them. Based on the fact that cultural elements are also transmitted through language, it has been stated that behind the cultural transfer and thus the individual's preparation for life is the fact that parents use the language rather than economic reasons, and offer their children books and environments enriched with rich cultural elements. Based on the fact that it is of vital importance for children to come together with books from early childhood, it has been revealed that children, books and cultural elements should always be intertwined, considering that the child will experience faltering in the developmental process even without a cultural bond. For this purpose, it has been stated how translated children's books, children's picture books, digital books, digital tools and fictionalized texts will contain these elements, and it has been emphasized that this process should be under the umbrella of education with sustainable policies.

Anahtar Kelimeler

Turkish, cultural transfer, children, language, value.

Kaynakça

• Aktulum, K. (2013). Folklor ve Metinlerarasılık. Çizgi Kitabevi.
• Aral, E. A. (2020). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Eğitimi ve Kültürün Aktarımı: Türkiye Örneği. Doktora Tezi. Ankara: Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
• Arasıl Sarı, B. A. (2021). Çocuk ve Ergenlerde Duygu Düzenleme (Ed. N. B. Takıl ve E. Sönmez ). 21. Yüzyılda Çocuk ve Eğitim. (139-150). Pegem Yayıncılık.
• Cohen, P. vd. (2008). Socioeconomic Background And The Developmental Course Of Schizotypal And Borderline Per- Sonality Disorder Symptoms. Development and Psycho- pathology, 20, 633–650.
• Çobanoğlu, O. (1999). Sözlü Kültürden Yazılı Kültür Ortamına Geçiş Bağlamında Erken Dönem Osmanlı Tarihlerinden Âşıkpaşaâde’nin Epik Karakteri Üzerine Tespitler. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Osmanlı Devleti’nin Kuruluşunun 700. Yılı Özel Sayısı, 65-82.
• Demren, Ö. (2009). Geleneksel Halk Anlatılarının Çoklu Zekâ Kuramı Çerçevesinde Tahlili. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Erden, N. K. (2021). Çocukluk Döneminde Dijital Araçların Doğru Kullanımı (Ed. N. B. Takıl ve E. Sönmez). 21. Yüzyılda Çocuk ve Eğitim. Pegem Yayıncılık.
• Gardner, H. (2021). Zihin Çerçeveleri Çoklu Zekâ Kuramı. (Çev. Ebru Kılıç, Güneş, Tunçgenç) Alfa Bilim Yayıncılık.
• Görkem, İ. (2009). Dünden Bugüne “Türk Sözel Edebiyatı: Değişim ve Dönüşüm”. A.Ü.Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 39, 411-422.
• Kaplan, M. (2016). Kültür ve Dil. Dergâh Yayınları.
• Lieb, K. vd. (2004). Borderline Personality Disorder. The Lancet, 364, 453–461.
• Lu, D. ve Yunhe P. (2010). Digital Preservation for Heritages Technologies and Applications. 1st ed. Springer. Berlin: Heidelberg.
• Lukens R. J. vd. (2017). Çocuk Edebiyatına Eleştirel Bir Bakış. (Çev. Cenk Pamay). Erdem Yayınları.
• Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi (2005). M. Öcal Oğuz (Fr. Çev.), Özay, Y. (İng. Çev.), Millî Folklor, 65, 163-171
• Maslow, A. H. (1943). A Theory of Human Motivation. Psychological Review, 50, 370-396.
• Northrup, M. (2012). Picture Books for Children – Fiction, Folktales and Poetry. Chicago: American Library Association.
• Özünel, Ö. E. (2013). Yeni Miraslar ve Uluslararası Sözleşmelerde Sürdürülebilir Kalkınma Stratejileri. Milli Folklor, 100, 14-30.
• Richard J. G ve Philip G. Z. (2012). Psikoloji ve Yaşam: Psikolojiye Giriş. (Çev. Gamze Sart). Nobel Yayıncılık.
• Salili, F vd. (2001). Student motivation : The culture and context of learning. Springer.
• Sever, S (2008). Çocuk ve Edebiyat. Tudem Yayıncılık.
• Smith-Trawick, J. (2014). Early Childhood Development -A Multicultural Perspective- Pearson Education.
• Stan, S. (Ed.). (2001). The World Through Children's Books. Scarecrow Press.
• Suskind, D. (2020). Otuz Milyon Kelime- Çocuğunuzun Beynini Geliştirin- Buzdağı.
• Tomlinson, C. M. (1998). Children's Books From Other Countries. Lanham, MD: Scarecrow Press.
• Ünalan, Ş. (2012). Dil ve Kültür. Eskiyeni Yayınları.
• Yıldız, T. (2018). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesinde Topluluk Katılımının Çıkmazları. Millî Folklor, 120, 73-80
• Elektronik Kaynaklar
• UNICEF (2022). https://www.unicef.org/turkiye/çocuk-haklarına-dair-sözleşme [Erişim tarihi: 01.02.2023].
• TUIK (2021). https://www.tuik.gov.tr [Erişim tarihi: 01.02.2023].
• UNESCO (2022). https://www.unesco.org.tr/Pages/181/177/[Erişim tarihi: 01.02.2023].