Türki Durûb-ı Emsâl: A Dictionary of Turkish Proverbs with Greek Explanational

Yıl 2023, Sayı: 10, 389 - 408, 25.03.2023

Turan Demir , Yasin Uysal

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1251170

Öz

Proverbs are one of the important elements in the daily lives of societies as well as in oral and written cultural products. This important element is an ancient historical document of language and culture. Turkish proverbs, which have been used for centuries in different periods and in different geographies, have been written by many people and recorded in manuscripts. One of these works is in the National Library of Spain. This related manuscript, written in both Greek, Karamanli Turkish and Ottoman Turkish, contains proverbs beginning with the letter "elif (ﺍ)" in Ottoman Turkish. This copy, which was written under the name of "Türkî Durûb-ı Emsâl", is examined for the first time in this study. In the study, firstly, explanations about the concept of proverb were made. Afterwards, information was given about the Turkî Durûb-ı Emsâl in the Spanish National Library. After the explanations and the information given, the text in the copy was transferred to Latin letters. A few pictures from the manuscript are also included in the work. In line with the examinations, 290 proverbs and idioms were identified in the manuscript. Many of these proverbs are still used frequently today. Some proverbs have different variants.

Anahtar Kelimeler

Proverb, Durûb-ı Emsâl, Greek, Karamanli Turkish, National Library of Spain.

Türkî Durûb-ı Emsâl: Yunanca Açıklamalı Bir Türkçe Atasözleri Sözlüğü

Öz

Atasözleri, toplumların hem gündelik hayatlarında hem de sözlü ve yazılı kültür ürünlerinde yer alan önemli unsurlardandır. Bu önemli unsur dil ve kültürün kadim bir tarihî vesikasıdır. Yüzyıllar boyunca farklı dönemlerde ve coğrafyalarda kullanılan Türkçe atasözleri pek çok kişi tarafından kaleme alınıp yazma eserlere kaydedilmiştir. Bu eserlerden biri de İspanya Milli Kütüphanesinde bulunmaktadır. İlgili bu yazma eser Yunanca, Karamanlıca ve Türkçe olarak kaleme alınmış olup Osmanlı Türkçesindeki “elif (ﺍ)” harfi ile başlayan atasözlerini içermektedir. “Türkî Durûb-ı Emsâl” adı ile kaleme alınmış olan söz konusu bu yazma eser ilk defa bu çalışmada incelenmiştir. Çalışmada ilk olarak atasözü kavramı hakkında açıklamalar yapılmıştır. Ardından da İspanya Milli Kütüphanesi’nde yer alan Türkî Durûb-ı Emsâl hakkında bilgiler verilmiştir. Yapılan açıklamalardan ve verilen bilgilerden sonra yazma eserdeki metin Latin harflerine aktarılmıştır. Yazma esere ait birkaç görsel de çalışmaya eklenmiştir. Yapılan incelemeler doğrultusunda yazma eserde 290 tane atasözü ve deyim tespit edilmiştir. Tespit edilen bu atasözlerinden pek çoğu günümüzde de sıklıkla kullanılmaktadır. Bazı atasözlerinin ise farklı varyantları karşımıza çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Atasözü, Durûb-ı Emsâl, Yunanca, Karamanlıca, İspanya Milli Kütüphanesi.

Kaynakça

• Aksoy, Ö. A. (1998). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1. İstanbul: İnkilâp Kitabevi.
• Artun, E. (2015). Anonim Türk Halk Edebiyatı Nazmı; Edebiyat Tarihi / Metinler. Adana: Karahan Kitabevi.
• Çobanoğlu, Ö. (2004). Türk Dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü. Ankara: AYK Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Ekinci, R. (2015). Fehîm-i Kadîm’e Mâl Edilen Bir Atasözleri Kitapçığı: Durûb-ı Emsâl-i Türkî. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi/Journal of Turkish World Studies, 15(1), 163-185.
• Elçin, Ş. (2000). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Galland, A. (2020). Durûb-ı Emsâl-i Türkî. Ankara: Nobel Yayınları.
• Kaya, D. (2014). Türk Dünyası Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Kavramları ve Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Oy, A. (1991). Atasözü. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (Cilt. 4 ss. 44-46). İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Özer, Ş. (2021). 15.-16. Yüzyıla Ait Anonim Bir Atalar Sözü Kitabı (Berlin Nüshası) (Dil Özellikleri- Metin – Sözlük- Açıklamalı Alfabetik Dizin-Tıpkıbasım). Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Özkaya, Ö. (2013). Emsal-i Türkan [Türklerin Atasözleri] (Giriş, İnceleme, Metin, Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Kars: Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi.
• Tan, N. (2020). Türkiye’de Genel Atasözü ve Deyim Sözlüklerinde Anlam Verme Çalışmalarına Toplu Bir Bakış. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (50), 257-295.
• Türkî Durûb-ı Emsâl. Biblioteca Nacional de Espaŋa, MSS/12109.
• Yılmaz, A. (1999). Müstakimzâde ve Durûb-ı Emsâl’inin Türk Edebiyatında-ki Yeri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (6), 225-271.
• Yurdaydın, H. (1981). Madrid Millî Kütüphanesi’nde Bulunan Türkçe Yazmalar. Madrid: Instituto de Estudios Orientales y Africanos.