A Critical Approach to Fahriye Abla Film in the Context of the Relationship of Literature and Cinema

Yıl 2023, Sayı: 10, 552 - 564, 25.03.2023

İbrahim Çelebi , Yakup Gelir

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1253080

Öz

The relationship between cinema and literature has been embodied on the axis of work-author, director-film, within the framework of the specific rules of art branches. The concrete equivalent of this relationship is the film adaptations that are the source of literature. Among the literary texts that are ready-made fiction for cinema, the primary preference is the prose works due to their narrative expressions. However, from time to time, it is witnessed that adaptations are made based on the texts of the poems, albeit partial. The unique features of the poem, the resilience of the image, the layers of meaning that emerge as they are drilled, the possibility of contributing to the meaning, the existence of symbolic language, the coherence between the expressions are the points that draw attention to the cinema, especially in the context of adaptation. This peculiarity of poetry is reflected in the film adaptation of some poetry texts. In Turkish literature and cinema, the poem of Fahriye Abla is important in that it is the first poem adapted to the cinema. The fact that it is the first poem to be adapted, the world of imagination, the intense interaction between the expressions in the spine of the text and the revealed meaning areas make the adaptation of the poem to the film interesting. By looking at this first experience from the perspective of poetry and cinema arts, some investigations were made about the possibilities of the two arts. In this sense, in the study, the sensitive points of the adaptations were emphasized by taking into account the nature of literature and cinema, and the film was evaluated with a critical point of view based on the analysis of the poem. In the adaptation, determinations were made about which meaning areas of the poem were obeyed and which ones it moved away from.

Anahtar Kelimeler

Fahriye Abla, adaptation, literature, cinema, literary text.

Edebiyat ve Sinema İlişkisi Bağlamında Fahriye Abla Filmine Eleştirel Bir Yaklaşım

Öz

Sinema edebiyat ilişkisi eser-yazar, yönetmen-film ekseninde sanat dallarının kendilerine has kuralları çerçevesinde tecessüm etmiştir. Bu ilişkinin somut karşılığı edebiyatın kaynaklık ettiği film uyarlamalarıdır. Sinema için hazır kurgu olan edebi metinler içerisinde öncelikli tercih, tahkiyeli anlatımlarından dolayı mensur eserlerdir. Fakat kısmi de olsa zaman zaman şiir metinlerinden hareketle uyarlamalar yapıldığına tanık olunmaktadır. Şiirin kendine özgü özellikleri, imgenin yerleşikliği, deşildikçe ortaya çıkan anlam katmanları, manaya katkı sunma olanağı, sembolik dilin varlığı, ifadeler arasındaki insicam şiirin sinema nezdinde özellikle uyarlama bağlamında dikkat çeken hususlarıdır. Şiire dair bu hususiyet bazı şiir metinlerinin filme uyarlaması şeklinde yansımıştır. Türk edebiyatında ve sinemasında Fahriye Abla şiiri, sinemaya uyarlanan ilk şiir olması bakımından önemlidir. Uyarlanan ilk şiir oluşu, imgelem dünyası, metnin omurgasındaki ifadeler arası yoğun etkileşim ve açımlanan anlam alanları şiirin filme uyarlamasını ilginç kılmaktadır. Bu ilk deneyime, şiir ve sinema sanatları perspektifinden bakılarak iki sanatın olanakları hakkında bazı tetkikler yapılmıştır. Bu anlamda, çalışmada edebiyat ile sinemanın doğaları göz önünde bulundurularak uyarlamaların hassas noktaları üzerinde durulmuş, şiirin tahlilinden yola çıkılarak film eleştirel bir bakış açısı ile değerlendirilmiştir. Uyarlamada şiirin hangi anlam alanlarına uyulduğu hangilerinden uzaklaştığına dair tespitlerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Fahriye Abla, uyarlama, edebiyat, sinema, edebi metin.

Kaynakça

• Ahmedi, B. (2016). Kayıp Umudun İzinde Andrey Tarkovski Sineması. (çev. Faysal Sosyal-Veysel Başçı). İstanbul: Küre Yayınları.
• Aktaş, Ş. (2009). Edebi Metin ve Özellikleri. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Prof. Dr. Hüseyin Ayan Özel Sayısı, 39, 187-200.
• Aslanyürek, S. (2012). Tarkovski’den Sinema Dersleri. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Aydın, E. (2011). Orhan Veli’nin Şiirlerinde Öykü İzleri, Sait Faik’in Öykülerinde Şiir İzleri. Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi.
• Balcı Gülpınar, D. ve Yenen, Ö. (2019). Yeşilçam Sineması’nda Şiirsellik Arayışı. Sinefilozofi Dergisi Özel Sayı, 256-274.
• Betton, G. (1990). Sinema Tarihi. (çev. Şirin Tekeli). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ciment, M. & Schnitzer, L. & Schnitzer, J. (2009). Eski Rusya’da ve Yeni SSCB’de Sanatçı Olmak. Şiirsel Sinema-Andrey Tarkovski. (der: John Gianvito). (çev. Ebru Kılıç), İstanbul: Agora Kitaplığı, 19-37.
• Cündioğlu, D. (2012). Felsefe ve Sinema. İstanbul: Kapı Yayınları
• Çakır, S. (2019). Sinema ve Edebiyat İlişkisine Yöntemsel Bir Bakış. Sinefilozofi Dergisi Özel Sayısı, 437-452
• Çetin Erus, Z. (2020). Türk Sinemasında Uyarlamalara Genel Bir Bakış. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 18(36), 583-592.
• Dıranas, A. M. (2021). Şiirler. İstanbul: Everest Yayınları.
• Dorsay, A. (1990). Yüreğimin Orta Yeri Sinema. İstanbul: Altın Kitapları Yayınevi.
• Enginün, İ. (2019). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Emre, İ. (2012). Edebiyat Bilimi Teoriler-Yöntemler-Uygulamalar. C.1, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Gianvito, J. (2009). Şiirsel Sinema: Andrey Tarkovski. (çev. Ebru Kılıç). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Gönen, M. (2006). Bir Şair-Filozof. Eli Faure Sinema Sanatı. (der. Metin Gönen). (çev. Metin Gönen). İstanbul: Es Yayınları, 15-28.
• Günay, V. D. ve Koca, Z. C. (2009). Bir Mutluluk Bin Mutluluk Bir Kavram Bin İzlek. Süleyman Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi Art-e, 2(3), 1-27.
• Güvemli, Z. (1960). Sinema Tarihi. İstanbul: Varlık Yayınları.
• lşimov, V. & Shejko, R . (2009) Yirminci Yüzyıl ve Sanatçı, Şiirsel Sinema-Andrey Tarkovski. (derleyen: John Gianvito). (çev. Ebru Kılıç), İstanbul: Agora Kitaplığı, 156-191.
• Kaplan, M. (2008). Şiir Tahlilleri 2 Cumhuriyet Devri Türk Şiiri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kefeli, E. (2009). Metinlerle Batı Edebiyatı Akımları. İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Monaco, J. (2001). Bir Film Nasıl Okunur? (çev. Ertan Yılmaz), İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Öztürk, R. (1993). Sinemada Akımlar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 26(1), 227-235. Sarı, A. (2014). Edebiyat Nefreti Edebiyat Yazıları. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Soysal, F. (2016). Çevirmenin Önsözü. Kayıp Umudun İzinde Andrey Tarkovski Sineması. İstanbul: Küre Yayınları.
• Stam, R. (2014). Sinema Teorisine Giriş. (çev. Selda Salman-Çiğdem Asatekin), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Şentürk, S. (2016). Ahmet Muhip Dıranas 100 Yaşında, https://www.milliyet.com.tr [Erişim Tarihi: 18.04.2020].
• Tarkovski, A. (1994). Zaman Zaman İçinde. (çev. Seda Kervanoğlu). İstanbul: Afa Yayınları.
• Turgul, Y. (1984). Fahriye Abla Filimi. https://www.imdb.com/title/tt0289942/ [Erişim Tarihi: 18.04.2020].
• Türk Dili Kurumu, (1998). Türkçe Sözlük (haz. İsmail Parlatır, Nevzat Gözaydın, Hamza Zülfikar, Belgin Tezcan Aksu, Seyfullah Türkmen, Yaşar Yılmaz). Ankara: Türk Dili Kurumu Yayınları.
• Yivli, O. (2005). Ahmet Muhip Dıranas’ın Şiiri. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi .
• Yüce, T. (2005). Sinema ve Edebiyat Türleri Arasında Görülen Etkileşimler. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 67-74.
• Zizek, S. (2012). İdeolojinin Aile Miti. (çev. Mine Yıldırım). İstanbul: Encore Yayınları.