An Evaluation on the Sufi Traditions in the Kara Fazli Divan

Yıl 2023, Sayı: 10, 169 - 191, 25.03.2023

Mehmet Tülü

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1256655

Öz

16. Kara Fazli, the poet of the century, is one of the Classical Turkish Literature poets of the period of Sultan Suleyman the Magnificent (1520-1566). In this study, the life of Kara Fazli and his entry into the sect are briefly described, his works are examined and introduced. The main sufi traditions in the Kara Fazli Divan, which constitutes the main section, are explained and their use in sample couplets is shown. Thus, the depth that Sufism adds to the world of meaning in poems has been tried to be revealed.
The main source of our study is Mustafa Özkat’s Master’s Thesis named Kara Fazlî’s Life, Works, Literary Personality and Divan (Examination-Criticized Text) and Lale Javanshir’s notice titled Fazli Çelebi’s Takti’at and Some Ghazals Not Included in Her Organized Divan.
Bunu Google’da arIn Kara Fazli’s Divan, there are a total of 2702 couplets consisting of 34 odes, 28 murabbas, 4 mukhammas, 3 müseddes, 1 muaşşar, 2 terkîb-i bend, 153 ghazals of 8 chronicles, 20 stanzas and verses 2 mufrad
The poet entered the sect by intisab to Hasan Zarifi Efendi, one of the sheikhs of the Gulsheniyye branch of the Halvetiyye sect. Kara Fazli, who also has sufi poems in his Divan, has the Masnavi of Gül ü Bülbül, the Masnavi of Discoverer al-Arifin and the Rubais, which are declared to be around 1000, also have sufi characteristics.
What makes this article important is that it is the first Sufi study about Kara Fazli’s Divan.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish literature, Kara Fazli, sufi traditions, divan, sect and sufi.

Kara Fazlî Divanı’ndaki Tasavvuf Istılahları Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

16. yüzyıl şairi Kara Fazlî, Kanunî Sultan Süleyman dönemi (1520-1566) Klasik Türk Edebiyatı şairlerindendir. Bu çalışmada Kara Fazlî’nin hayatı ve tarikata girişi kısaca anlatılmış, eserleri tetkik edilerek tanıtılmıştır. Asıl bölümü teşkil eden Kara Fazlî Divanı’ndaki başlıca tasavvufî ıstılahlar açıklanarak örnek beyitlerdeki kullanımları gösterilmiştir. Böylece tasavvufun şiirlerdeki anlam dünyasına kattığı derinlik ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.
Çalışmamızın ana kaynağı, Mustafa Özkat’ın Kara Fazlî’nin Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Divanı (İnceleme-Tenkitli Metin) adlı Yüksek Lisans Tezi ve Lale Javanshir’in Fazlî Çelebi’nin Takti’atı ve Tertip Edilmiş Divanında Yer Almayan Bazı Gazelleri adlı bildirisidir.
Kara Fazlî Divanı’nda 34 kaside, 28 murabba, 4 muhammes, 3 müseddes, 1 muaşşar, 2 terkîb-i bend, 8 tarih 153 gazel, 20 kıta ve nazım 2 müfretten oluşmuş toplam 2702 beyit bulunmaktadır.
Şair Halvetiyye tarikatının Gülşeniyye kolu şeyhlerinden Hasan Zarîfî Efendi’ye intisab ederek tarikata girmiştir. Divan’ında da tasavvufî şiirleri bulunan Kara Fazlî’nin Gül ü Bülbül Mesnevisi, Keşfü’l-Ârifîn Mesnevisi ve yaklaşık 1000 civarında olduğu beyan edilen Rubâiler’i de tasavvufî özelliktedir.
Bu makaleyi önemli kılan husus, Kara Fazlî Divan’ı ile ilgili yapılan ilk tasavvufî çalışma olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı, Kara Fazlî, tasavvufî ıstılahlar, divan, tarikat ve sufî.

Kaynakça

• Aydın, S. (2021). Kara Fazlî Divanı (İnceleme-Metin Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Niğde: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi.
• Banarlı, N. S. (1997). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Bilgin, A. (2000). Ümmi Sinan Divanı. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Cebecioğlu, E. (2014). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Otto Yayınları. 6. bs.
• Çanakçı, S. (2018). Hacı Bektâş Velî’nin Eserlerinde Tasavvufî Kavramların Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Demirel, H. G. (2007). 16. Yüzyıl Şairlerinden Fazlî’nin “Gül ü Bülbül Mesnevisi”ndeki Şahıs Kadrosunun Tasavufî Açıdan Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 21, 89-103.
• Eren, A. (2017). Mehmed Sıdkî Dîvânı. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• İsen, M. (1997). Ötelerden Bir Ses. Ankara: Akçağ Yayınları.
• İz, M. (1969). Tasavvuf. İstanbul: Rahle Yayınları.1. bs.
• Javanshir, L. (2021). Fazlî Çelebi’nin Takti’atı ve Tertip Edilmiş Divanında Yer Almayan Bazı Gazelleri. Uluslararası Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu, 28-29 Haziran 2021, Atatürk Üniversitesi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 195-213
• Kalyon, F. (2000). Tasavvuf Sembollerinin Usûlî Divanı ile Fuzûlî’nin Türkçe Divanındaki Kullanılışı. Ankara: İksad Yayınevi.
• Karasu, B. (2018). 15. Yüzyıl Tekke Şiirinde Tasavvuf Terimleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi. Kubbealtı Lügati: http://lugatim.com [Erişim tarihi: 15.01.2023]
• Kur’an-ı Kerim (2018). Kur’an Yolu Meali. (haz. Hayrettin Karaman vd.). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları 8. bs.
• Kuşeyrî, A. (2013). Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risalesi (çev. Muhammed Coşkun). İstanbul: İlk Harf Yayınevi.
• Özkat, M. (2005). Kara Fazlî’nın Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Yazar, S. (2017). Kara Fazlî’nin Eserlerine Dair Yeni Bilgiler. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 18, 525-562.
• Zavotçu, G. (1997). Türk Edebiyatı’nda Gül ve Bülbül Mesnevileri (Mukayeseli Çalışma). Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.