New Findings on Osman Dede's Rabt-ı Ta'bîrât-ı Mûsıkî Mathnawi: Ta'bîr or Tagyîr?

Yıl 2023, Sayı: 11, 600 - 610, 30.06.2023

Milad Salmani

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1280170

Öz

Kutbünnâyî Osman Dede is one of the important figures of Turkish music and poetry in the Tulip Era. Osman Dede, who was born and died in Istanbul, became a Mevlevi at an early age and later rose to the rank of sheikh. Osman Dede, besides being a master ney player, showed his own talent in poetry, composition and calligraphy. Osman Dede, who knows Persian and Arabic well, has written important works in the field of poetry and music.
One of the important works written by Osman Dede on music is the work known today as "Rabt-ı Ta'bîrât-ı Mûsıkî". This work was written in masnavi form and in Persian. Consisting of 277 couplets in total, this work was published twice in Turkey. However, both of these publications were based on a single copy and the name of the work was recorded as "Rabt-ı Ta'bîrât-ı Mûsıkî" due to the spelling errors in that copy. However, looking at an old copy of the work and its content, it is understood that the correct form of the name of this masnavi is "Rabt-ı Tagyîrât-ı Mûsıkî". It is not difficult to understand from the other clues in the text that Nayî Osman Dede deliberately used the word "Tagyirat" instead of "Ta'birat" in his treatise. In this study, it has been suggested that the real name of Kutbünnâyî Osman Dede's work known as Rabt-ı Ta'bîrât-ı Mûsıkî is most likely "Rabt-ı Tağyîrât-ı Mûsıkî".

Anahtar Kelimeler

Turkish Music, Kutbünnâyî Osman Dede, Rabt-ı Ta’bîrât-ı Mûsıkî, Rabt-ı Tağyîrât-ı Mûsıkî.

Osman Dede’nin Rabt-ı Ta’bîrât-ı Mûsıkî Mesnevîsi Hakkında Yeni Bulgular: Ta’bîr mi Tağyîr mi?

Öz

Kutbünnâyî Osman Dede, Türk müziği ve şiirinin Lâle Devri’ndeki önemli simâlarından biridir. İstanbul’da doğup vefat eden Osman Dede, erken yaşlarda Mevlevîliğe intisap etmiş ve daha sonra şeyhlik makamına kadar yükselmiştir. Osman Dede usta bir neyzen olmanın yanında şiir, bestekârlık ve hattatlıkta da kendi istidâdını göstermiştir. İyi derecede Farsça ve Arapça bilen Osman Dede şiir ve mûsıkî alanında önemli eserler telif etmiştir.
Osman Dede’nin mûsıkî ile ilgili telif ettiği önemli eserlerinden biri günümüzde “Rabt-ı Ta’bîrât-ı Mûsıkî” olarak bilinen eseridir. Bu eser, mesnevi formunda ve Farsça yazılmıştır. Toplamda 277 beyitten oluşan bu eser Türkiye’de iki defa neşredilmiştir. Ne var ki bu neşirlerin ikisinde de tek bir nüsha esas alınmış ve o nüshadan hareketle eserin adı “Rabt-ı Ta’bîrât-ı Mûsıkî” olarak kayıtlara geçmişitir. Oysa ki eserin eski tarihli bir nüshası ve içeriğine bakıldığında bu mesnevînin adının doğru şeklinin “Rabt-ı Tağyîrât-ı Mûsıkî” olma ihtimali anlaşılmaktadır. Nayî Osman Dede’nin kendi risâlesinde bilinçli bir şekilde “Ta’bîrât” yerine “Tağyîrât” kelimesini kullandığını metindeki diğer ipuçlarından anlamak zor değildir. Bu çalışmada Kutbünnâyî Osman Dede’nin Rabt-ı Ta’bîrât-ı Mûsıkî olarak bilinen eserinin asıl adının kuvvetle muhtemel “Rabt-ı Tağyîrât-ı Mûsıkî” olduğu ileri sürülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Türk Mûsıkîsi, Kutbünnâyî Osman Dede, Rabt-ı Ta’bîrât-ı Mûsıkî, Rabt-ı Tağyîrât-ı Mûsıkî

Kaynakça

• Ahmed Eflaki. (2006). Ariflerin Menkıbeleri. (haz. Tahsin Yazıcı). İstanbul: Kabalcı.
• Akar, M. (1981). Nâyî Osman Dede ve Miraciyesi. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 0(1), 1-16.
• Aksoyak, İ. H. (2020). Nâyî Osman Dede. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nayi-nayi-osman-dede [Erişim Tarihi: 19.02.2023]
• Altunmeral, M. (2019). Gavsî Ahmed Dede ve Şiirleri. Bartın Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, 6(12), 124-143.
• Ateş, S. (2002). Kutub. TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 26, ss. 498-499). İstanbul: TDV Yayınları.
• Çakır, M. (1998). Nâyî Osman Dede Hayatı, Sanatı, Eserleri ve Ravzatü’l-İcâz fî’l-Mucizâti’l-Mümtâz’ı. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Çakır, M. (1999). Kutbu’n-Nâyî Osman Dede’nin Şiirleri. İlmî Araştırmalar, 8.
• Çetin, N. M. 1991. Arap. TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 3, ss. 276-309). İstanbul: TDV Yayınları
• Erdemir, A. (1999). Anadolu Sahası Musikişinas Divan Şairleri. Ankara: TÜSAV.
• Erginli, Z. (Ed.). (2006). Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kalem Yayınevi.
• Ergun, S. N. (1942). Türk Musikisi Antolojisi: C. II. İstanbul: Rıza Koşkun Matbaası.
• Erguner, S. (1991). Kutb-ı Nâyî Osman Dede ve Rabt-ı Ta’birat-ı Musikisi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Fuzuli. 1958. Türkçe Divan. Ankara: Türkiye İş Bankası.
• Genç, İ. (Ed.). (2000). Esrar Dede, Tezkire-i Şuara-yı Mevleviyye. Ankara: AKM.
• Hariri, F., & Akdoğu, O. (1992). Nâyî Osman Dede ve Rabt-ı Tabirât-ı Mûsikî. İzmir: yy.
• Merâgî, Abdülkâdir. 1388. Câmiü’l-elhân. (haz. B. Hazrai). Tahran: Ferhengistan-ı Hüner.
• Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî. (2015). Mesnevî-i Ma’nevî (Çev. Hicabi Kırlangıç, Derya Örs). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Nâyî Osman Dede, (t.y.). Rabt-ı Tağyirat-ı Musiki. Ankara Millî Kütüphane, 06 Hk 135 Numara.
• Özcan, A. (2003). Lâle Devri. TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 28, ss. 81-84). İstanbul: TDV Yayınları.
• Öztuna, Y. (1990). Büyük Türk Musikisi Ansiklopedisi: C. II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sezikli, U. (2007). Abdülkâdir Merâğî ve Câmiu’l-elhânı. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Tuğlacı, P. (1974). Okyanus: 20 Yüzyıl Ansiklopedik Türkçe Sözlük: C. III. İstanbul: Pars Yayınevi