Nâ’ilî-i Kadîm’in “Değmez mi” Redifli Gazelinin Şerhi

Yıl 2023, Sayı: 11, 587 - 599, 30.06.2023

Lütfi Alıcı

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1280429

Öz

XVII. asır Osmanlı Devleti’nde sosyal ve siyasi sıkıntıların yaşandığı bir devirdir. Buna rağmen sanat ve edebiyat alanında ilerleme devam etmiştir. Bu asır özellikle klasik Türk şiirinin yükselişini sürdürdüğü bir asır olmuştur. Bu yüzyılda Nef’î, Şeyhülislam Yahyâ, Nâbî ve Nâ’ilî-i Kadîm gibi üstat şairler yetişmiştir. XVII. asırda klasik Türk şiirinde klasik üslubun yanı sıra hikemî ve sebk-i Hindî üslubu da etkili olmuştur. Muasırları arasında üsluplarıyla temayüz etmiş bu şairler içinde Nâ’ilî’yi farklı kılan sebk-i Hindî akımı şairi olmasıdır. Şiirlerinde bu akımın genel özellikleri görülmekle birlikte Nâ’ilî, kendine has söyleyişe sahip üstat bir şairdir. Sanat ve edebî şahsiyetini daha çok gazellerinde göstermiştir. Bir söyleyiş ustası olan şair, sözü fazlalıklardan arındırmış az söz ile veciz ve derin manalı gazeller yazmıştır. Şairin bir beyte adeta bir şiiri teksif eden derin manalı gazellerinin şerhinin yapılması oldukça önemlidir. Makalede Nâ’ilî’nin “değmez mi” redifli yek-âvâz gazelinin şerhi yapılmıştır. Gazel, yer yer sade ve ahenktar söylenmesine rağmen ince ve derin manalar ihtiva etmektedir. Nâ’ilî’nin “değmez mi” redifli gazeli sebk-i Hindî akımı özelliklerinin yanı sıra şairin ve devrinin sosyal hayatından izler taşıması bakımından da önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Nâ’ilî-i Kadîm, sebk-i Hindî, “değmez mi” redifli gazel, şerh.

Commentary of Nâ'ilî-i Kadîm's Gazel with Redif “Is Not Worth It”

Öz

XVII. century was a period in which social and political problems were experienced in the Ottoman Empire. Despite this, progress continued in the field of art and literature. This century has been a century in which classical Turkish poetry continued to rise. In this century, master poets such as Nef'î, Şeyhülislam Yahyâ, Nâbî and Nâ'ilî-i Kadim were raised. In the XVII. century, in addition to the classical style, Hikemî and Sebk-i Hindi style were also influential in classical Turkish poetry. What distinguishes Nâ'ilî among these poets who have distinguished themselves with their styles among his contemporaries is that he is a poet of the sebk-i Hindi movement. Although the general features of this movement are seen in his poems, Nâ'ilî is a master poet with his own idiom. He showed his artistic and literary personality mostly in his ghazals. The poet, who is a master of utterance, cleared the words from excesses and wrote concise and deep meaning ghazals with few words. It is very important to make an annotation of the poet's deep meaning ghazals, which almost condense a poem in a couplet. In the article, an annotation of Nâ'ilî's yek-avâz ghazal with "Do not worth it" redif has been made. Although ghazal is sometimes said simply and harmoniously, it contains subtle and deep meanings. Nâ'ilî's ghazal with redif does not matter is important in that it bears traces of the social life of the poet and his era, as well as the characteristics of the sebk-i Hindi movement.

Anahtar Kelimeler

Nâ’ilî-i Kadîm, sebk-i Hindî, ghazal with redif “is it not worth it”, commentary.

Kaynakça

• Akkuş, M. (2018). Nefi Divanı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://ekitap.ktb.gov.tr [Erişim tarihi: 06.12.2022].
• Aksan, D. (1999). Anlambilim. Ankara: Engin Yayınevi.
• Akün, Ö. F. (1994). Divan Edebiyatı. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 9, s. 389-427). İstanbul: TDV Yayınları. Arslan, M. (2021). Ali, Kerküklü Şeyh Mehmed Ali Nûr, Mûr Ali. http://teis.yesevi.edu.tr [Erişim tarihi: 06.12.2022].
• Babacan, İ. (2019). Nâilî-i Kadîm. Eski Türk Edebiyatı III 17. Yüzyıl. Ankara: Nobel Yayınları.
• Babacan, İ. (2010). Şeyh Gâlib’in Gazellerinde ‘Vâsûht’ Tarzı Aşkın İzleri”. Türklük Bilimi Araştırmaları, 28, 57-68.
• Banarlı, N. S. (1971). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. C II. İstanbul: MEB Yayınları.
• Beyatlı, Y. K. (1993). Eski Şiirin Rüzgârıyle. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Bilkan, A. F. (1997). Nâbî Dîvânı. C II. Ankara: MEB Yayınları.
• Devellioğlu, F. (1997). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Erdoğan, M. (2017). Bursalı Rahmî Dîvânı. T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr [Erişim tarihi: 03.11.2022].
• Gül, N. (2022). Edirneli Fâiz Divanı. https://lehcediz.com [Erişim tarihi: 21.12.2022].
• Günaydın, E. (2020). İsmetî Divanı (İnceleme-Metin-Dizin). Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Hocaoğlu, K. (2022). Fennî Divanı. https://lehcediz.com [Erişim tarihi: 21.12.2022]. http://lugatim.com [Erişim tarihi: 10.06.2022].
• https://semazen.net/dervis-ismail-hulus-ser-tabbah-galata-mevlevihanesinin-ser tabbahi/[Erişim tarihi: 06.12.2022].
• İpekten, H. (1990). Nâ’ilî Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• İpekten, H. (1986). Nâ’ilî Hayatı-Sanatı ve Şiirlerinden Seçmeler. Ankara: KTB Yayınları.
• Kalkışım, M. (1994). Şeyh Gâlîb Dîvânı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kılıç, M. (2020). İsmetî, Mehmed İsmetî Çelebi. http://teis.yesevi.edu.tr [Erişim tarihi: 06.12.2022].
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyim ve Terimleri Sözlüğü II. İstanbul: MEB Yayınları.
• Pala, İ. (2002). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: L&M Yayınları.
• Şenödeyici, Ö. (2015). Nâ’ilî-i Kadîm, Mustafa. http://teis.yesevi.edu.tr [Erişim tarihi: 23.12.2022].
• Tanrıbuyurdu, G. (2018). Kalkandelenli Mu‘îdî, Dîvân. https://ekitap.ktb.gov.tr [Erişim tarihi: 05.12.2022].
• Tarlan, A. N. (1992). Ahmet Paşa Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tarlan, A. N. (1997). Necâti Beg Divanı. İstanbul: MEB Yayınları.
• Taştan, E. (2019). Nedim’in Şiirlerinde ‘Vâsûht’ Tarzı Aşkın İzleri. Rumelide Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 16, 445-459.
• Yenikale, A.; Tel, H. (2022). Yazarı Bilinmeyen Bir Mesnevi: Gülizâr ve İmâm. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 29, 1468-1516.
• Yeşiloğlu, A. M. (2006). Nâilî. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 32, s. 315). İstanbul: TDV Yayınları.
• Yıldırım, Y. (2013). Osman Şems Efendi, Hayatı, Eserleri ve Dîvânı (Metin-İnceleme-Tahlil). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi