Analysing Turkish Proverbs According to the Theory of Ambivalent Sexism

Yıl 2023, Sayı: 11, 235 - 244, 30.06.2023

Gizem Uluscu

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1286788

Cited By: 1

Öz

The concept of gender does not only refer to biological characteristics. This concept also appears as a social category. Sexism is discrimination based on the gender of individuals and it generally includes negative attitudes and behaviours towards women. According to the ambivalent sexism theory developed by social psychologists Glick and Fiske, sexism consists of two layers: hostile sexism and benevolent sexism. Hostile sexism and benevolent sexism also benefit from three main elements: patriarchy, gender differentiation and heterosexuality. Along with this theory, it has been revealed that attitudes and behaviors that seem to be positive towards women can also cause sexism. In this study, Turkish proverbs were examined according to the ambivalent sexism theory. It is aimed to determine to what extent Turkish proverbs contain sexism towards women. In order to carry out this analysis, the words “mother”, “daughter”, “female”, “bride”, “woman”, “wife”, “lady” were determined as keywords. 132 proverbs containing these keywords have been identified. It was determined that 76,5% of these proverbs exhibit sexist attitudes towards women. It has been seen that the most common themes in proverbs containing sexism for women are marriage, motherhood and honor.

Anahtar Kelimeler

Ambivalent sexism, proverbs, hostile sexism, benevolent sexism, woman.

Türk Atasözlerinin Çelişik Duygulu Cinsiyetçilik Kuramına Göre İncelenmesi

Öz

Cinsiyet kavramı sadece biyolojik özellikleri ifade etmez. Bu kavram, aynı zamanda toplumsal bir kategori olarak da karşımıza çıkmaktadır. Cinsiyetçilik ise bireylerin cinsiyetlerine göre yapılan ayrımcılıktır ve genellikle kadınlara yönelik negatif tutum ve davranışları kapsamaktadır. Sosyal Psikologlar Glick ve Fiske tarafından geliştirilen çelişik duygulu cinsiyetçilik kuramına göre cinsiyetçilik düşmanca cinsiyetçilik ve korumacı cinsiyetçilik olmak üzere iki katmandan oluşmaktadır. Düşmanca cinsiyetçilik ve korumacı cinsiyetçilik de ataerkillik, cinsiyetler arası farklılaştırma ve heteroseksüellik olmak üzere üç ana unsurdan yararlanmaktadır. Bu kuramla birlikte kadınlara yönelik olumlu gibi görünen tutum ve davranışların da cinsiyetçiliğe neden olabileceği ortaya koyulmuştur. Bu çalışmada Türk atasözleri çelişik duygulu cinsiyetçilik kuramına göre incelenmiş ve Türk atasözlerinin hangi oranda kadına yönelik cinsiyetçilik içerdiğinin tespit edilmesi hedeflenmiştir. Bu incelemenin yapılabilmesi amacıyla “avrat”, “ana”, “kız”, “dişi”, “gelin”, “kadın”, “karı”, “hanım” sözcükleri anahtar sözcükler olarak belirlenmiştir. Bu anahtar sözcükleri içeren 132 atasözü tespit edilmiş ve bu atasözlerinin %76,5’inin kadınlara yönelik cinsiyetçi tutumlar sergilediği belirlenmiştir. Kadınlara yönelik cinsiyetçilik içeren atasözlerinde en fazla karşılaşılan temaların ise evlilik, annelik ve namus temaları olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Çelişik duygulu cinsiyetçilik, atasözleri, düşmanca cinsiyetçilik, korumacı cinsiyetçilik, kadın.

Kaynakça

• Akbalık, E. (2013). Türk Atasözlerinde Cinsiyet Algısı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36, 81-90.
• Aksan, D. (2000). Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim, C I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. (2021). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, Atasözleri Sözlüğü-1. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Alagözlü, N. (2009). Dil ve Cins: Türkçe Atasözlerinde ve Deyimlerde Kadın Üzerine Eğretilemeler ve Toplum-Bilişsel Yapı. International Journal of Central Asian Studies, 13, 37-48.
• Aydın, N. (2018). Kız-Kadın Kimliğinin Oluşumu ve Kadına Bakış Bağlamında Toplumsal Algıya Yön Veren Atasözleri. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 39, 169-180.
• Bayrakdar S. (2018). Toplumsak Cinsiyet Rolleri Üzerinden Sembolik Cinsiyet: Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Annelik-Babalık Cinsiyet Rollerinin Kültür Kodlarına Dayalı Bir İnceleme. Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri, 4(5), 178-194).
• Beauvoir, S. (1993). Kadın “İkinci Cins”/ Evlilik Çağı (çev. B. Onaran). İstanbul: Payel Yayınları.
• Berk-Yılmaz, Aysun (2021). Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Toplumsal Cinsiyet Algısı-Türk Atasözleri ve Deyimlerinin “Cinsiyetçi” Roller Üzerinde Etkileri. Sosyal, Beşerî ve İdarî Bilimler Dergisi, 2(1), 69-90.
• Cranny-Francis, A. – vd. (2017). Gender studies: Terms and debates. Bloomsbury Publishing.
• Çer, E. ve Şahin, E. (2016). Türkçenin Söz Varlığını Yansıtan Atasözleri ve Deyimlerde Toplumsal Cinsiyet. Turkish Studies, 11(9), 175-192.
• Eroğlu-Genç, F. (2017). Atasözleri ve Deyimlerde Cinsiyetlerin Söylem Analizi ve Din. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Glick, P. ve Fiske T. S. (1996). The Ambivalent Sexism Inventory: Differentiating Hostile and Benevolent Sexism. Journal of Personality and Social Psychology, 70(3), 491-512.
• Glick, P. ve Fiske T. S. (1997). Hostile and Benevolent Sexism: Measuring Ambivalent Sexist Attitudes Toward Women. Psychology of Women Quarterly, 21, 119-135.
• Günindi-Ersöz, A. (2010). Türk Atasözü ve Deyimlerinde Kadına Yönelik Toplumsal Cinsiyet Rolleri. Gazi Türkiyat, 1(2), 167-182.
• Kalaycı-Kırlıoğlu, H. İ. – vd. (2016). Atasözleri ve Deyimlerde Kadına Yönelik Şiddetin İzleri: Niteliksel Bir Çalışma. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(8), 101-122.
• Karakuş-Umar, E. (2019). Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Kadın. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 109-121.
• Özkan, B. ve Gündoğdu, A. E. (2011). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Türkçede Atasözleri ve Deyimler. Tukish Studies, 6(3), 1133-1147.
• Pasin, G. (2017). Sosyal Psikolojik Açıdan Toplumsal Cinsiyet ve Atasözleri: Erkek Egemen Cinsiyetçiliğin Türk Atasözlerine Yansıması. Yüksek Lisans Tezi. Mersin: Çağ Üniv.
• Püsküllüoğlu, A. (2012). Türk Atasözleri Sözlüğü. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Sakallı-Uğurlu, N. (2002). Çelişik Duygulu Cinsiyetçilik Ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 17(49), 47-58.
• TDK. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. https://sozluk.gov.tr/, [Erişim Tarihi: 09.04.2023].
• Yiğitoğlu, M. ve Yalçınkaya Z. (2016). Türkçedeki Cinsiyetçi Atasözleri ve Deyimler Üzerine Bir İnceleme. İdil Dergisi, 5(26), 1659-1669