An Evaluation on the Village Names of the Central District of Burdur Province

Yıl 2023, Sayı: 11, 263 - 284, 30.06.2023

Aysun Gündüz Önal , Ali Osman Yalkın

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1298021

Cited By: 2

Öz

The most significant factor shaping a nation is its culture. Culture takes its source from memories of the nation. It has emerged in traditions, customs, languages, and literature. Societies with strong memories preserve themselves by transferring their cultural treasures to future generations. Place names are also a part of social memory. When Turks migrated from Central Asia, they used the location’s names to fulfil their homesickness and did not forget their roots while they raised their future generations in these new places. For this reason, Anatolia is full of place-names engraved in Turkish memory. Many materials that shed light on Turkish history and culture can be obtained from place-names. Studies on place names have also revealed the Turkish tradition of naming places.
Studies in the field of toponymy in Turkey have increased in recent years. These studies, which should be compared with the names in history, will save the old place names from the archive and contribute to the use of these names together with today’s place names. In this study, the village names of the Merkez district of Burdur province were examined together with their historical names and evaluated in terms of origin, phonetic, and structural information.

Anahtar Kelimeler

Toponymy, Burdur, village names.

Burdur İli Merkez İlçesine Bağlı Köy Adları Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Milleti millet yapan en önemli unsur kültürdür. Kültür, kaynağını milletin hafızasından alır. Toplumun yaşadıkları; gelenek ve göreneklerde, dilde ve edebiyatta ortaya çıkar. Hafızası kuvvetli olan toplumlar, bu kültür hazinelerini gelecek nesillere aktararak geleceklerini muhafaza ederler. Bu ortak hafızanın içinde yer adları da vardır. Türkler, Orta Asya’dan göç ederken yanlarında getirdikleri yer adlarını, memleket özlemlerini gidermek ve yeni yerlerde gelecek nesillerini yeşertirken köklerini unutmamak amacıyla kullanmışlardır. Bu nedenledir ki Anadolu, Türk’ün hafızasına kazıdığı yer adlarıyla doludur. Türk tarihine ve kültürüne ışık tutan pek çok malzeme, yer adlarından temin edilebilir. Yer adları hakkında yapılan çalışmalar, Türklerin yer adı verme geleneğini de gözler önüne serer.
Yer adı bilimi alanında Türkiye’de yapılan çalışmalar, son yıllarda hızlanmıştır. Tarihteki adlarla karşılaştırılarak yapılmasının uygun olduğunu düşündüğümüz bu çalışmalar, eski yer adlarını arşivden kurtararak bu adların günümüz yer adlarıyla beraber anılmasını sağlayacaktır. Bu çalışmada Burdur ili Merkez ilçesine bağlı köy adları, tarihteki adlarıyla beraber ele alınarak köken, ses ve yapı bilgisi yönünden değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yer adı bilimi, Burdur, köy adları.

Kaynakça

• Amanoğlu, E. (1999). Eski Türk Onomastiği Üzerine Notlar. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 13, 61-67.
• Atalay, B. (1986). Divanü Lûgat-it-Türk Dizini: Endeks. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. [= DLT]
• Boz, E. (2001). Ünsüz Düşme ve Kaybolmalarında Terim ve Tasnif Sorunu. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 600, 856-864.
• Buran, A. ve Alkaya, E. (2013). Çağdaş Türk Lehçeleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Caferoğlu, A. (2011). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. [= EUTS]
• Çevik, K. (2018). Taşkapı Köyünün Monografisi. Dergi Ayrıntı, Göller Bölgesi Ekonomi ve Kültür Dergisi, 6(67), 5-12.
• Çevik, K. (2019). Yassıgüme Köyü Monografisi. Dergi Ayrıntı, Göller Bölgesi Ekonomi ve Kültür Dergisi, 6(71), 22-29.
• Devellioğlu, F. (1996). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi. [= OTAL]
• Eraslan, K. (2012). Eski Uygur Türkçesi Grameri. Ankara: TDK Yayınları. [= EUTG]
• Ercilasun, A. B. (2008). Oğuz Boy Adlarının Etimolojisi. Dil Araştırmaları Dergisi, 3(3), 9-25.
• Eren, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basım Evi. [= TDES]
• Ergin, M. (2011). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları. [= OA]
• Eyuboğlu, İ. Z. (1998). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. İstanbul: Sosyal Yayınlar. [= TES]
• Gabain, A. von (1988). Eski Türkçenin Grameri. Ankara: TDK Yayınları. [= ETG]
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözlerin Köken Bilgisi Sözlüğü, C. I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. [= KBS]
• Güzel, Ş. (2018). Tarihi Coğrafya Yönüyle 1841 Tarihli Nüfus Defterine Göre Burdur Şehri ve Çevresinin Nüfusu. Yüksek Lisans Tezi. Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi.
• Halaçoğlu, Y. (2011). Anadolu’da Aşiretler, Cemaatler, Oymaklar (1453-1650). İstanbul: Togan Yayıncılık.
• Harman, Ö. F. (2000). İlyâs. TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 22, s. 160-162). İstanbul: TDV Yayınları.
• Karaağaç, G. (2015). Türkçenin Alıntılar Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları. [= TAS]
• Karaboran, H. (1984). Türkiye’de Mevkii Adları Üzerine Bir Araştırma. Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri, 11-13 Eylül 1984, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara: Millî Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, 97-148.
• Kiepert, H. Nouvelle Carte Générale das Provinces Asiatiques L’Empire Ottoman. https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/74/Nouvelle_carte_generale_des_provinces_asiatiques_de_L%27empire_Ottoman_%28Kiepert%2C_1883%29.jpg, [Erişim Tarihi: 04.11.2022].
• Korkmaz, Z. (1995). Eski Anadolu Türkçesinde Aslî Ünlü (Vocal) Uzunlukları. Türk Dili Üzerine Araştırmalar (C. I, s. 443-458). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri: Şekil Bilgisi. Ankara: TDK Yayınları. [= TTG]
• Kuzucu, H. (2011). Burdur Suludere Köyü ve Şeyh Hamza Zaviyesi. http://www.burdurtarihi.com/Suludere.pdf, [Erişim Tarihi: 21.08.2022].
• Ögel, B. (2010). Türk Mitolojisi, I. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Paçacıoğlu, B. (2016). VIII.-XVI. Yüzyıllar Arasında Türkçenin Sözcük Dağarcığı. İstanbul: Kesit Yayınları. [=TSD]
• Sarı, S. (2000). XVI. Yüzyılda Hamid Sancağı Yer Adları. Yüksek Lisans Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.
• Sarı, S. (2008). XV-XVI. Yüzyıllarda Menteşe, Hamid ve Teke Sancağı Yörükleri. Doktora Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Şahin, İ. (2007). Türkçe Yer Adlarının Yapısı Üzerine. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 32, 1-14.
• T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü - Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı (1993). 438 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri (937/1530) I: Kütahya, Kara-Hisâr-ı Sâhib, Sultan-önü, Hamîd ve Ankara livâları (Dizin ve Tıpkıbasım), (haz. Ahmet Özkılınç vd.). Ankara, Yayın No: 13.
• T.C. Burdur Valiliği (1974). Burdur 1973 İl Yıllığı: Cumhuriyetin 50. Yılında, (ed. H. Tanış). Ankara: Güven Matbaası.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 30-11-1-0/86-13-16. “Bucak’ın Halebi köyünün, Burdur il merkezine bağlanması”. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/eSatis/BelgeGoster.aspx?ItemId=20022&Hash=7CAE8E701C558C05C042452F270D10DC35D4DCB38E62A8D9BDD95B3911F976A3&Mi=3 [Erişim Tarihi: 13.05.2023].
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 30-11-1-0/635-55-6. “Burdur ili Yeşilova ilçesi Merkez bucağına bağlı Ulupınar köyü idari bağlılığının, bu yerden çözülerek aynı ilin Merkez ilçesi Merkez bucağına bağlanması” https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/eSatis/BelgeGoster.aspx?ItemId=101565&Hash=5CDB3E31663424AEE88385E8EEB335410B3D55347E31A1D981D876BDCC65BA62&Mi=1, [Erişim Tarihi: 04.04.2023].
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 30-11-1-0/412-27-8. “Burdur’un Başmakçı köyünün aynı ilin Merkez bucağına bağlanması”. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/eSatis/BelgeGoster.aspx?ItemId=101790&Hash=85DA3DC98E772A3574F5B5CCBFAE3C4584FC5769E5F363A60FA025812B98B681&Mi=1, [Erişim Tarihi: 04.04.2023].
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 30-11-1-0/151-4-4. “Burdur’un Hacılar, Yassıgüme, Yazı, Yarı, Karaçal, Boğaziçi, Karagent, Cinbilli ve İnar köylerinin merkez kazasına bağlanması”. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/eSatis/BelgeGoster.aspx?ItemId=27970&Hash=9768B5F601F5B3D35D03C2C78C8A41B75DDCA0FC6EDE560CB45B8116CB2240AC&Mi=2, [Erişim Tarihi: 04.04.2023].
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 30-11-1-0/416-49-4. “Burdur’un Kocapınar köyünün Merkez ilçeye bağlanması”. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/eSatis/BelgeGoster.aspx?ItemId=101442&Hash=34622B47129537E54919786E0EE73E836F09216D1AFC94BC1AD5E12C3F1DF346&Mi=1, [Erişim Tarihi: 04.04.2023].
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 30-11-1-0/333-9-18. “Burdur’un Kozluca köyünde belediye kurulması”. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/eSatis/BelgeGoster.aspx?ItemId=89797&Hash=40497B81029282954E2B321BEAB33BA2E3879BB876593B14FE3EF3FCFFFDBEDC&Mi=1, [Erişim Tarihi: 04.04.2023].
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 30-11-1-0/109-43-1. “Burdur’un merkez ilçesi ile Yeşilova kazası arasında bazı köylerin bağlılıklarının değiştirilmesi”. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/eSatis/BelgeGoster.aspx?ItemId=21958&Hash=CB030ABC66465A269F40B11921A897E7117B6B00869137F3E5BF8D6422F8456E&Mi=2, [Erişim Tarihi: 04.04.2023].
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 30-11-1-0/247-32-3. “Burdur’un Yeşilova ilçesine bağlı Düğer ve Aşağımüslimler köylerinin aynı ilin merkez ilçesine bağlanması”. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/eSatis/BelgeGoster.aspx?ItemId=73584&Hash=9FCD6D34F51D9C8D9986074271E0416CC39FF15A223332C5F40D3B2654BBA960&Mi=1, [Erişim Tarihi: 04.04.2023].
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 30-11-1-0/247-32-4. “Burdur’un Yeşilova ilçesine bağlı Kavacık köyünün aynı ilin merkez ilçesine bağlanması”. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/eSatis/BelgeGoster.aspx?ItemId=73587&Hash=1B83AE9EE91BE9C0684294F2C9DF980790E36AF1923F525FA3BBDDF0C1992834&Mi=1, [Erişim Tarihi: 04.04.2023].
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 30-11-1-0/161-11-14. “Isparta’nın Keçiborlu nahiyesine bağlı Küçük Başmakcı köyünün Burdur’un Yeşilova ilçesine bağlanması”. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/eSatis/BelgeGoster.aspx?ItemId=26594&Hash=5334C7303692D47EE4D44778AA17EB9AE956F4899A85DC0220F016E98B92A252&Mi=1, [Erişim Tarihi: 04.04.2023].
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, 253-10461/H-24-02-1237. “Hamidili sancağı dahilinde İrle kazasına tabi Kayıtlı aşireti perakendesinden Müslimler Cemaati ahalilerinin talebine binaen tekalif hakkındaki iddialarının marifet-i şerile mahallinde görülmesi” https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/eSatis/BelgeGoster.aspx?ItemId=21921353&Hash=B856FC4896DD80E1FB7E946792F0187CFAE6DC4B56FB5104EBE1F58A78C4BB4C&A=2&Mi=0 [Erişim Tarihi: 18.06.2023].
• T.C. İçişleri Bakanlığı - İller İdaresi Genel Müdürlüğü (1968). Köylerimiz: 1 Mart 1968 Gününe Kadar. Ankara: Başbakanlık Basımevi. [= Köylerimiz 1968]
• T.C. İçişleri Bakanlığı - İller İdaresi Genel Müdürlüğü (1982). Köylerimiz 1981. Ankara: Yenigün Matbaası. Tekin, T. (1975). Ana Türkçe Aslî Uzun Ünlüler. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları. [= ATAUÜ]
• Tekin, T. (2010). Orhon Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. [= OY]
• Toparlı, R. - vd. (2014). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tuna, O. N. (1960). Köktürk Yazılı Belgelerinde ve Uygurcada Uzun Vokaller. TDAY Belleten 1960, 213-282.
• Tunç, B. (2018). Tek Parti İktidarında Burdur’da İdari Alanda Yapılan Düzenlemeler. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 3, 320-335.
• Türk Dil Kurumu (1995). XII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü, C. I-VIII. Ankara: TDK Yayınları. [= TS]
• Türk Dil Kurumu (2009). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, C. I-VI. Ankara: TDK Yayınları. [= DS] Türkay, C. (2001). Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak, Aşiret ve Cemaatler. İstanbul: İşaret Yayınları.
• Türkiye Cumhuriyeti Dâhiliye Vekâleti (1928). Son Teşkilat-ı Mülkiyede Köylerimizin Adları. İstanbul: Hilal Matbaası. [= Köylerimiz 1928]
• Umar, B. (1993). Türkiye’deki Tarihsel Adlar. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Umar, B. (2008). Pisidia: Bir Tarihsel Coğrafya Araştırması ve Gezi Rehberi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Ustaoğlu, Z. (2016). XVI. Yüzyılda Alaiye, Hamid ve Teke Sancaklarında Nüfus ve Yerleşme. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Ünlü, S. (2013). Çağatay Türkçesi Sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Yıldız, O. (1999). Dilimizdeki Arapça ve Farsça Kökenli Kelimelerde Görülen Fonetik Değişmeler. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 321-338.
• Yıldız, O. (2021). Eski Türkçede Çok Heceli Kelimelerin Sonundaki /-IG/ Ses Öbeği Eski Anadolu Türkçesinde Nasıl /-I/ ve /-U/ Ünlülerine Dönüştü? Oguz Bitig, Modern ve Tarihsel Oğuzca Üzerine Araştırmalar (ed. Kenan Azılı – vd., s. 168-183). İstanbul: Bilge Kültür-Sanat Yayınları.
• Yusifov, Y. - Kerimov, S. (2017). Toponominin Esasları Üzerine Bir İnceleme (çev. S. Yavuz). Ankara: Asos Yayınları.
• Zekiyev, M. Z. (2006). Türklerin ve Tatarların Kökeni (çev. A. Batur). İstanbul: Selenge Yayınları