Korkut Ata/ Dede Korkut in Osmaniye in the Context of Historical Continuity and Cultural Transfer

Yıl 2023, Sayı: 11, 359 - 369, 30.06.2023

Ali Doğaner

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1312571

Öz

Korkut Ata/Dede Korkut, the inventor of the kopuz and the master of the poets, is one of the wise types of the Turkish world; Dede Korkut Stories are also among the richest sources of Turkish culture. Osmaniye has preserved this polymath and his work, which is one of the common values of the Turkish society of which it is a part, within its cultural codes and has endeavored to carry it to the future. People with the characteristics of the polymath type were called the "Dede Korkut of the age" and had a say in the meetings. Osmaniye province and its surroundings have been the settlement area of various Turkish tribes throughout history. The names of Ulaşlı and Kınık are also found in Dede Korkut Stories. The tribes, which continued the nomadic lifestyle of animal husbandry in the region, have continued their existence and culture until today. The similarities between the socio-cultural life told in the stories and the culture of the region are quite obvious and high. It is possible to see them in social structure, economic activities and ceremonies. Dede Korkut type and Dede Korkut Stories have been valued in the minstrel tradition that has preserved its vitality in Osmaniye, and they have been treated as subjects in the works produced. Traces of Dede Korkut Stories can be found in the folk tales told in the region. As a matter of fact, one of the variants of the Bey Beyrek Story was compiled from Osmaniye. In the region, personal names such as Dede, Korkut, Ulaş, Burla, Selcen, Beyböğrek, Boğaç mentioned in the Dede Korkut Stories and place names such as Ulaşlı, Bayındırlı, Gökçedağ, Korkut Ata from which these names originate are found. In addition to the historical and cultural ties, the opening of the university, which was named Korkut Ata, was a turning point. There was a longing for the establishment of a university in Osmaniye, which became a province on October 24, 1996, and since 2000, the name of the university began to be put in words as Korkut Ata. A local newspaper called “Korkutata” started its publication life, and other newspapers supported the issue by keeping it on the agenda with their news. With the establishment of Osmaniye Korkut Ata University on May 29, 2007, cultural studies on Korkut Ata / Dede Korkut in the region gained momentum. Korkut Ata / Dede Korkut name has been widely used in both private and public institutions and organizations. Korkut Ata statues were erected in the city and on the university campus; the names and words in the stories are included on the pedestal and around the statues. Within the university, related articles were produced, conferences were given, symposiums were planned, panels were organized, brochures and web pages were prepared. In cooperation with the Karatepe Rug Cooperative, rugs with the theme of Korkut Ata were woven, magnets were made, and a Dede Korkut Corner was created in the university library, and material items such as books, stamps, commemorative coins, and slings were included here. The university, which sees the name it bears as one of its missions to promote and keep it alive; It continues to protect Korkut Ata / Dede Korkut, which is the common value and cultural heritage of the Turkish world, and to keep this cultural heritage alive at national and international level and to transfer it to future generations. Depending on the growth and development of Osmaniye Korkut Ata University, studies will gain depth and diversity in cooperation with local, national and global stakeholders according to the requirements of the age. In this article, it is aimed to reveal and evaluate the projections of Korkut Ata / Dede Korkut and Dede Korkut Stories, which have an important place in the Turkish world, in Osmaniye, through literature review and field research methods.

Anahtar Kelimeler

Korkut Ata, Dede Korkut, Dede Korkut Stories, Osmaniye, Osmaniye Korkut Ata University.

Proje Numarası

Yok

Tarihî Süreklilik ve Kültür Aktarımı Bağlamında Osmaniye’de Korkut Ata/ Dede Korkut

Öz

Kopuzun mucidi ve ozanların piri olan Korkut Ata/ Dede Korkut, Türk dünyasının bilge tiplerinden; Dede Korkut Hikâyeleri de Türk kültürünün en zengin kaynaklarındandır. Osmaniye, parçası olduğu Türk toplumunun ortak değerlerinden olan bu bilgesini ve eserini kültürel kodları içinde korumuş, geleceğe taşımak için çaba göstermiştir. Bilge tipinin özelliklerine sahip kişiler, “devrin Dede Korkut’u” olarak adlandırılmış ve toplantılarda söz sahibi olmuşlardır. Osmaniye ili ve çevresi tarih boyunca çeşitli Türk boylarının yerleşim alanı olmuştur. Bunlardan Ulaşlı ve Kınık isimlerine Dede Korkut Hikâyeleri’nde de rastlanmaktadır. Bölgede hayvancılığa bağlı konargöçer yaşam biçimini sürdüren aşiretler varlıklarını ve kültürlerini günümüze gelinceye kadar devam ettirmişlerdir. Hikâyelerde anlatılan sosyokültürel hayatla bölge kültürü arasındaki benzerlikler oldukça belirgin ve fazladır. Toplumsal yapıda, ekonomik faaliyetlerde, törenlerde bunları görmek mümkündür. Osmaniye’de canlılığını koruyan âşıklık geleneği içerisinde Dede Korkut tipi ve Dede Korkut Hikâyeleri değer görmüş, üretilen eserlerde konu olarak işlenmiştir. Bölgede anlatılan halk hikâyelerinde Dede Korkut Hikâyeleri’nin izlerine rastlanmaktadır. Nitekim, Bey Beyrek Hikâyesi’nin varyantlarından biri de Osmaniye’den derlenmiştir. Bölgede Dede Korkut Hikâyelerinde geçen Dede, Korkut, Ulaş, Burla, Selcen, Beyböğrek, Boğaç gibi şahıs isimlerine ve bu isimlerin kaynaklık ettiği Ulaşlı, Bayındırlı, Gökçedağ, Korkut Ata gibi yer isimlerine rastlanmaktadır. Tarihî ve kültürel bağlara ek olarak Korkut Ata ismini alan üniversitenin açılması, bir dönüm noktası olmuştur. 24 Ekim 1996 tarihinde il olan Osmaniye’de üniversite kurulması özlemi doğmuş, 2000 yılından itibaren de üniversitenin adının Korkut Ata olacağı dillendirilmeye başlamıştır. “Korkutata” adıyla yerel bir gazete yayın hayatına başlamış, diğer gazeteler de yaptıkları haberlerle konuyu gündemde tutarak destek olmuşlardır. 29 Mayıs 2007 tarihinde Osmaniye Korkut Ata Üniversitesinin kurulmasıyla birlikte bölgedeki Korkut Ata/ Dede Korkut ile ilgili kültürel çalışmalar hız kazanmıştır. Korkut Ata/ Dede Korkut ismi gerek özel gerekse kamuya ait kurum ve kuruluşlarda yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Şehre ve üniversite kampüsüne Korkut Ata heykelleri dikilmiş; heykellerin kaide ve çevresinde hikâyelerde geçen isimlere, sözlere yer verilmiştir. Üniversite bünyesinde konuyla ilgili makaleler üretilmiş, konferanslar verilmiş, sempozyum planlanmış, paneller düzenlenmiş, broşür ve internet sayfası hazırlanmıştır. Karatepe Kilim Kooperatifi ile iş birliği yapılarak Korkut Ata temalı kilimler dokutulmuş, magnetler yaptırılmış, üniversite kütüphanesi içerisinde Dede Korkut Köşesi oluşturularak burada kitap, pul, hatıra para, sapan gibi maddi unsurlara yer verilmiştir. Taşıdığı ismi tanıtıp yaşatmayı misyonlarından biri olarak gören üniversite; Türk dünyasının ortak değeri ve kültür mirası olan Korkut Ata/ Dede Korkut’a sahip çıkmaya, bu çerçevedeki kültürel mirası ulusal ve uluslararası düzeyde canlı tutarak gelecek nesillere aktarma çalışmalarına devam etmektedir. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesinin büyümesi ve gelişmesine bağlı olarak çağın gereklerine göre yerel, ulusal ve küresel ölçekteki paydaşlarla iş birliği içerisinde çalışmalar derinlik ve çeşitlilik kazanacaktır. Makalede, Türk dünyasında önemli yer tutan Korkut Ata / Dede Korkut ile Dede Korkut Hikâyeleri’nin Osmaniye’deki iz düşümlerini literatür taraması ve alan araştırması yöntemleriyle ortaya koyup değerlendirmek amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Korkut Ata, Dede Korkut, Dede Korkut Hikâyeleri, Osmaniye, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi.

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

Kaynakça

• Alptekin, A. B. (2015). Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Binyazar, A. (2002). Dede Korkut. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Cumbur, M. (2001). Karacaoğlan. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Dadashzade, M. (1990). Ethnographic Information Concerning Azerbaijan Contained in the Dede Korkut Dastan. (Çev. H.B. Paksoy), Soviet Anthropology & Archeology, XXIX, (1), 69-85.
• Dankoff, R. (2021). Dede Korkut’ta ‘İç’ ve ‘Dış’ Oğuz. (Çev. Gürol Pehlivan), (s. 343-350), Korkut Bitig-Dünyada Dede Korkut Araştırmaları (Haz. Fikret Türkmen ve Gürol Pehlivan), İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş.
• Davutluoğlu, İ. K. (2011). Çukurova’da Bir Alabohça. (Haz. Fatma Sayman) Adana Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Doğaner, A. (2006). Osmaniye Yöresi’nde Yaşayan Ulaşlı Türkmenlerinin Geçiş Törenleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Doğaner, A. (2013). Çukurova Bölgesi Konargöçerlerinde Halk Kültürü ve Halk Edebiyatı. Doktora Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
• Duymaz, A. (2020). Kolca Kopuzdan Kılca Kaleme-Dedem Korkut Araştırmaları. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Ekici, M. (1995). Dede Korkut Hikâyeleri Tesiri ile Teşekkül Eden Halk Hikâyeleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Ekici, M. (2019). Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası. İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş.
• Gökyay, O. Ş. (2006). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Görkem, İ. (2000). Halk Hikâyeleri Araştırmaları-Çukurovalı Âşık Mustafa Köse ve Hikâye Repertuarı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Hasret Gazetesi, (29 Temmuz 2002), Y. 23, S. 5799.
• Hasret Gazetesi, (29 Ocak 2005), Y. 26, S. 6575.
• Koç, E. (2008). Osmaniye’nin Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapısı. Adana: Nobel Yayın & Dağıtım.
• Köşker, A. (2021). Osmaniyem. Osmaniye: Akdeniz Ofset.
• Kurt, Y. (1995). Eski Osmaniye (Kınık Kasabası). Tarih İçinde Bütün Yönleriyle Osmaniye I. Sempozyum, 15-18 Kasım 1993, 5-18.
• Okuşluk Şenesen, R. (2009). Adana Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği Geleneği. Adana: Altınkoza Yayınları.
• Sakaoğlu, S. (2002). Kadirlili Âşık Halil Karabulut-Destan Destan Üstüne. Sumbas Kaymakamlığı.
• Şişman, B. (1998). Kazakistan’da Korkut Ata ile İlgili Söylenceler. Millî Folklor, (37), 51-53.
• Tezcan, S. ve Boeschoten, H. (2018). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Türk Dünyası Korkut Ata Âşıklar Kervanı (2018). (Ed. Cengiz Gökşen ve Şehrabanı Allahverdiyava) Osmaniye: Avrasya Kültür Sanat Derneği Yayını.
• Ziya Gökalp (2015). Türk Medeniyeti Tarihi. (Haz. Ali Duymaz) İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş.