Eski Türkiye Türkçesi Dönemine Ait Bir Akâid Risâlesi: Risâle-i Akâid-i Dîniyye

Yıl 2023, Sayı: 12, 745 - 756, 26.09.2023

Mehmet Fatih Uzun

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1317609

Öz

Bu çalışmada Abdurrahman b. Muhammed el-Aydınî adına kayıtlı Risâle-i Akâid-i Dîniyye adlı eser, genel özellikleriyle tanıtılarak yazım özellikleri bakımından değerlendirilmiştir. Eserin müellifi Aydınî ile ilgili kaynaklarda bir bilgiye tesadüf edilememiştir. Risâle-i Akâid-i Dîniyye’deki bilgilere göre Aydınî eserini, İshak Bey oğlu İsa Bey’in kethüdası Sinan Bey adına H.844/ M.1460 senesinde telif etmiştir.
Risâle-i Akâid-i Dîniyye, İslâm dininin itikadî hükümlerinden muhtasar olarak bahseden mensur bir akâid kitabıdır. Konya Yusuf Ağa Kitaplığı’nda 673 numarada bir mecmua içerisinde yer alan ve harekesiz olarak yazılan eser, 35 varak olup istinsah tarihi bulunmamaktadır. Eski Türkiye Türkçesinin yazım ve dil özelliklerini gösteren eserde, İslam mezhepleri ve bu mezheplerin akâid ile ilgili görüşleri yer almaktadır. Ehl-i Sünnet ve Cemaat Mezhebi’nin görüşleri savunulan eserde diğer mezheplerin görüşlerine de yer verilmiştir. Mukaddime ve ıstılah başlığı altında akâid ilminin kavramları hakkında bilgiler verilirken; mesele, fayide ve sual-cevap başlıkları adı altında mezheplerin itikadî konulardaki farklı görüşleri yer almaktadır. Ayrıca eserin sonunda fasıl başlığı altında Hz. Muhammed (s.a.v)’in hayatını anlatan bir bölüm bulunmaktadır. Eser, XV. yüzyılda dinî konularda telif eserlerin Türkçe kaleme alındığını göstermesi açısından oldukça önemlidir. Bunun yanında din, inanç, akâid ile ilgili geniş bir söz varlığına sahiptir.
Bu çalışmanın amacı, Risâle-i Akâid-i Dîniyye adlı mensur akâid risâlesini tanıtmak, eserin muhtevasını ve yazıldığı dönemin yazım özelliklerini örneklerle ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Risâle-i Akâid-i Dîniyye, Aydınî, Eski Türkiye Türkçesi, Akâid, 15. Yüzyıl.

An Aqaid Book of the Old Turkey Turkish Period: Risale-i Akaid-i Diniyye

Öz

In this study, the work titled Risale-i Akaid-i Diniyye, registered in the name of Abdurrahman b. Muhammad al-Aydıni, is introduced with its general features and evaluated in terms of its writing characteristics. No information about the author of the work, al-Aydıni, could be found in the sources. According to the information in Risale-i Akaid-i Diniyye, he wrote his work on behalf of Sinan Bey, the chamberlain of İsa Bey, son of İshak Bey, in 844 AH / 1460 AD.
Risale-i Akaid-i Diniyye is a prose book of aqaid that briefly mentions the theological provisions of the Islamic religion. The work, which is included in a mecmua numbered 673 in Yusuf Aga Library in Konya, is written in unmoved form, has 35 folios, and there is no date of its printing. In the work, which shows the spelling and language features of Old Turkey Turkish, Islamic sects and their views on aqaid are included. The views of Ahl al-Sunnah and Jamaat sect are defended and the views of other sects are also included in the work. While information about the concepts of the science of aqaid is given under the titles of muqaddimah and ıstılah, the different views of the sects on the issues of belief are included under the titles of issue, fayide and question-answer. In addition, at the end of the work, there is a chapter on the life of the Prophet Muhammad (PBUH) under the title of chapter. The work is very important in terms of showing that works on religious subjects were written in Turkish in the XVth century. Besides, it has a wide vocabulary related to religion, belief and aqa'id.
The aim of this study is to introduce the prose aqaid treatise titled Risale-i Akaid-i Diniyye, to reveal the content of the work and the writing characteristics of the period in which it was written with examples.

Anahtar Kelimeler

Risale-i Akaid-i Diniyye, Aydıni, Old Turkey Turkish, Akaid, 15th Century.

Kaynakça

• Akpınar, İ. (2019). Âlim Sinan Efendi’nin Manzum Akâid-nâme’si. İstanbul: Vakıf İnsan Prof. Dr. Hikmet Özdemir Armağanı. içinde (Ed. Ü. Aslan, H. Taş), 99-153.
• Atik, H. (2018). Türk İslam Edebiyatı. Ankara: Bilimsel Araştırma Yayınları.
• Çavuşoğlu, A. (2015). Türk İslâm Edebiyatı (Kitaplar, Türler, Devirler ve Şahsiyetler). Kayseri: Tezmer.
• Dia, (2000). İshak Paşa. İslam Ansiklopedisi (C. 22, s.537-538). İstanbul: TDV Yayınları.
• İz, F. (1964). Eski Türk edebiyatında nesir: 14. yüzyıldan 19. yüzyıl ortasına kadar yazmalardan seçilmiş metinler. İstanbul: Osman Yalçın Matbaası.
• Keleş, A. (2005). 73 Fırka Hadisi Üzerine Bir İnceleme, Marife Dergisi, 5(3), 24-45.
• Kılavuz, A. S. (1989). Akâid. İslam Ansiklopedisi (C. 2, s. 212-216). İstanbul: TDV Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2004). Eski Anadolu Türkçesinin Türk Dili Tarihindeki Yeri. TDAY Belleten, 2, 99-106.
• Topaloğlu, B. (1996). Fırka. İslam Ansiklopedisi (C. 13, s. 35). İstanbul: TDV Yayınları.
• Yavuz, Y. Ş. (1994). Ehl-i Sünnet. İslam Ansiklopedisi (C. 10, s. 525-530). İstanbul: TDV Yayınları.
• Yücel, Y. (1988). Osmanlı Devlet Teşkilatına Dair Kaynaklar Kitab-ı Müstetâb. Kitabu Mesâlihi’l Müslimîn ve Menâfi’il-Müminîn, Hırzü’l-mülûk. Ankara: TTK Basımevi.