At the Proverbs of Expressive Power of Turkish the Example of the Concept of “Sky and Earth” in Turkish Mythology

Yıl 2023, Sayı: 12, 774 - 796, 26.09.2023

Pınar Şimşek

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1323875

Cited By: 1

Öz

The language in which people express their thoughts, feelings and wishes is also used to convey the cultural accumulation of nations. Proverbs and idioms are the most important and foremost elements that increase the richness of expression, effect, fluency beauty and in the language. Every nation has guiding and advising aphorisms that reveal the national values, culture and character of the society and are the accumulation of thousands of years of history. Proverbs, which are formed from thousands of years of experience of the Turks, one of the oldest and most rooted nation in history, and are a great treasure of words and culture, reflect the power and richness of Turkish. By emphasizing the richness and depth of meaning of the Turkish language and culture in terms of proverbs with this research, it is aimed to contribute to the increase of national language awareness with efficiency, fluency and breadth of meaning in expressions, to the more frequent use of proverbs in every field and to the studies to be carried out in this direction. In the study, using the descriptive scanning model, first of all, the concept of “sky and earth” was searched from the written sources in the fields of Turkish culture, Turkish mythology, and then the proverbs containing the words “sky and earth” were scanned and determined from the relevant sources. The determined proverbs were analyzed and evaluated semantically. As a result, it has been seen that the concepts of “sky and earth” have a special place and importance in the eyes of the Turks, and hundreds of proverbs have been created by using these two words from thousands of years of historical past to.

Anahtar Kelimeler

Expressive power of Turkish, Turkish mythology, concept of sky and earth, proverb.

Türkçenin Anlatım Gücü Atasözlerinde Türk Mitolojisindeki “Gök ve Yer” Kavramı Örneği

Öz

İnsanların düşünce, duygu ve isteklerini ifade ettikleri dil, aynı zamanda milletlerin kültür birikimlerini aktarmakta kullanılmaktadır. Dildeki anlatım zenginliğini, etkiyi, akıcılığı ve güzelliği artıran en önemli ve en başta gelen unsur atasözleri ve deyimlerdir. Her ulusun, toplumun milli değerlerini, kültürünü, karakterini ortaya koyan, binlerce yıllık geçmişinin birikimi olan yol gösterici ve öğüt verici özlü sözleri vardır. Tarihin en eski ve köklü milletlerinden olan Türklerin binlerce yıllık deneyimlerinden oluşmuş, büyük bir söz ve kültür hazinesi olan atasözleri Türkçenin gücünü ve zenginliğini yansıtır. Bu araştırma ile Türk dilinin ve kültürünün atasözleri yönünden zenginliğine ve anlam derinliğine vurgu yaparak, ifadelerde etkinlik, akıcılık ve anlam genişliği ile milli dil bilincinin artmasına, atasözlerinin her alanda daha sık kullanımına ve bu doğrultuda yapılacak çalışmalara katkı sağlamak amaçlanmıştır. Çalışmada betimsel tarama modeli kullanılarak öncelikle Türk kültürü, Türk mitolojisi, alanlarında yazılı kaynaklardan “gök ve yer” kavramı araştırılmış, daha sonra ilgili kaynaklardan, içinde “gök ve yer” sözcüklerinin yer aldığı atasözleri taranarak tespit edilmiştir. Tespit edilen atasözleri anlamsal olarak analiz edilip değerlendirilmiştir. Sonuç olarak “gök ve yer” kavramlarının Türkler nezdinde ayrı bir yeri ve önemi olduğu, binlerce yıllık tarihi geçmişten günümüze kadar bu iki sözcükten yararlanılarak yüzlerce anlam ve değer yüklenen atasözü oluşturulduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Türkçenin anlatım gücü, Türk mitolojisi, gök ve yer kavramı, atasözü.

Kaynakça

• Acaroğlu, T. (1992). Türk Atasözleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aksan, D. (1998), Her Yönüyle Dil (Ana Çizgileriyle Dilbilim) III. Ankara: TDK Yayınları.
• Bayazıt Ş. (1969). Türk Atasözleri. Yazıcıoğlu Matbaası.
• Başgöz İ. (1993). Atasözlerinde İmaj Mesaj ve Sosyal Değişim. Journal of Folklore Research, 30, 127-142.
• Başgöz, İ. ve Toçoğlu, N. T. (2006). Atasözleri Hakkında Atasözleri Ya da Atasözlerinin Toplumsal Anlamı. Millî Folklor, 9(70), 85-91.
• Bilgin M. (2002). Anlamdan Anlatıma Türkçemiz. Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• Bulut, M. (2013). Türkçe Eğitimi ve Öğretiminde Dil ve Kültür Aktarımı Aracı Olarak Atasözleri ve Deyimlerin Önemi. Electronic Turkish studies, 8 (13).
• Çolak, F. (2010). Yerle İlgili Bazı Atasözleri ve Deyimlerin Mitolojik Bağlantısı. Türklük Bilimi Araştırmaları, (28), 171-181.
• Çotuksöken Y. (1992a). Atasözlerimiz. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Çotuksöken Y. (1992b). Deyimlerimiz. İstanbul: Özgül Yayınları.
• Duvarcı, A. (2011). Atasözü ve Deyimlerde Yel ve Sel Kavramlarının Anlamlandırılması. Gazi Türkiyat, 231-238 Ergin, M. (2019). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Elpe, E. (2018). Türk İnanç ve Sanatında Gök Cisimleri. Kesit Akademi Dergisi, 17, 109-130.
• Emeç, G. (2019). Uygur Türklerinde Gök ve Gök Cisimleriyle İlgili Efsanelerin İncelenmesi, Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 13, 87-100.
• Erdoğan, S. (2021). Türk Atasözleri. İstanbul: Türk Aydınları Vakfı Yayınları.
• Ergin M. (2009). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi Yay. 42. Baskı.
• Ergin M. (1985). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Gözaydın, N. (1998). Türk Dünyasının Atasözleri. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (6).
• Gözler F. (1982). Açıklamalı Türk Atasözleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• İçel, H. (2009). Türkçede Atasözü -Deyim İlişkisi. Türk Dili, 687, 205- 212.
• Karahan, L. (1999). Türkçenin Söz Dizimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kıyak, A. (2010). Türk Kültüründe Gök ile İlgili İnanışlar. Hikmet Yurdu, 3(3), 211–222.
• Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri-Şekil Bilgisi. TDK Yayınları.
• Köken, M. (2022). Türk Mitolojisi. İstanbul: Karakarga Yayınları.
• Oy, A. (1972). Tarih Boyunca Türk Atasözleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Parlatır, İ. (2010). Atasözleri. Ankara: Yargı Yayınevi.
• Sinan, A.T. (2001). Türkçenin Deyim Varlığı. Malatya: Kubbealtı.
• Sarıtaş, S. (2012). Türk Kültüründe Yüzle İlgili Deyim ve Atasözleri Üzerine Bir Çalışma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28, 175-181
• Şen, S. (2007). Eski Türkçede Gök ile Yerin Adlandırılışında Renklere Dayalı Deyim Aktarmalarından Yararlanma ve 'Kara' Sözcüğünün Kökeni Üzerine. İlmi Araştırmalar, 24, 129-136
• Taylor, A. (1962). The Proverb And An Index To The Proverb. Hatboro, Pa. Folklore Associates
• Taylor, A. (1985) The Proverb And An Index To “The Proverb”, With An Introduction And Bibliography By Wolfgang Mieder. Bern: Peter Lang.
• Tülbentçi, F. F. (1963). Türk Atasözleri ve Deyimler. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevi.
• Türkben, T. (2015). Anlam Bilim Açısından Geçmişten Günümüze Kadar “Gök” Kavramının Anlamsal Yolculuğu. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5, 265-272.
• Türkhan, E.A. (2010). Konuşan Deyimler ve Atasözleri. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yurtbaşı, M. (1994). Sınıflandırılmış Türk Atasözleri. Ankara: Özdemir Yayıncılık.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Yolcu, M. A. (2014). Babasız Gebelik Mitleri Bağlamında Türk Mitolojisinde Gök-Yer Dikotomisi ve Ana Tanrıça Kültünün İzleri, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 70-92