Motherhood and Beyond in Irmak Zileli’s Novels

Yıl 2023, Sayı: 12, 471 - 484, 26.09.2023

Gülçin Oktay

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1332653

Öz

Motherhood is one of the most life-changing milestones in a woman’s life. Although motherhood seems to be a biological process, it also affects a woman’s psychological state. Having been defined in terms of "sacredness" for centuries, motherhood has been the focus of various debates recently. The most frequently asked questions in these debates are whether motherhood is instinctive and whether every woman wants to be a mother. Answers vary from person to person, and in recent years, the situation has shifted in favor of women. Women no longer see motherhood as an instinctual, religious duty or an imposition for the continuity of the lineage, but rather as a "choice". Especially the widespread use of contraceptives and women’s economic independence gained by participating in business life have made it easier to create this situation. In Europe and the United States, the concept of "childfree" refers to voluntarily not having children and seeing childlessness as a choice. Although it is not common in Turkey to talk about having children as a choice, it has also been increasing in recent years. Literary texts have also not been indifferent to such an issue preoccupying women’s life. While mother, motherhood, and children have long been the subject of literary works, the decision not to become a mother has recently also been the subject of literature. One of these works is Irmak Zileli’s novel, titled Gözlerini Kaçırma, published in 2014. While Zileli considers motherhood a choice, she also addresses the problematic aspects of the issue through numerous examples of mothers. Furthermore, Irmak Zileli focuses on issues such as motherhood, being a mother, and mother-daughter relationships not only in this novel but also in her other novels. This article will examine the concept of motherhood, and the reflection of motherhood on literary works and draw conclusions based on Irmak Zileli’s novels.

Anahtar Kelimeler

Irmak Zileli, novel, motherhood, chilfree, choice.

Irmak Zileli’nin Romanlarında Annelik

Öz

Annelik, bir kadının hayatını değiştiren dönüm noktalarından biridir. Biyolojik bir süreç gibi görünmekle birlikte annelik, kadının psikolojik durumunu da etkiler. Yüzyıllar boyunca “kutsallık” üzerinden tanımlanan annelik, son yıllarda çeşitli tartışmaların odağındadır. Buna göre; en çok dillendirilen sorular anneliğin içgüdüsel olup olmadığı ve her kadının anne olmayı isteyip istemediğidir. Bu soruların cevabı kişiden kişiye değişmekle birlikte son yıllarda kadınlar lehine bir tablo ile karşılaşmaktayız. Kadınlar artık anneliği içgüdüsel, dinî bir görev veya soyun devamlılığı dayatması üzerinden görmemekte bunu bir “tercih” üzerinden okumaktadırlar. Özellikle doğum kontrol yöntemlerinin yaygınlık kazanması ve kadınların iş hayatına katılarak ekonomik özgürlüklerini ele almaları bunu kolaylaştırmıştır. Avrupa’da ve Amerika’da “childfree” kavramı üzerinden tanımlanan bu durum, gönüllü olarak çocuk sahibi olmamayı ve çocuksuzluğu bir tercih olarak görmeyi ifade eder. Türkiye’de ise çocuk sahibi olmanın bir tercih üzerinden konuşulması yaygın olmamakla birlikte son yıllarda artmaktadır. Edebiyat metinleri de kadınların hayatını meşgul eden böyle bir meseleye kayıtsız değildir. Anne, anne olmak ve çocuk; uzun zamandır edebiyat eserlerinde yer verilen bir konuyken son dönemlerde anne olmama kararı da edebiyat eserlerine konu olur. Bu eserlerden biri de Irmak Zileli’nin 2014 yılında yayımlanan Gözlerini Kaçırma romanıdır. Zileli, anneliği bir tercih üzerinden değerlendirirken çeşitli anne örnekleri üzerinden de konunun sorunlu yanlarına değinir. Üstelik Irmak Zileli sadece bu romanında değil diğer romanlarında da annelik, anne olma, anne-kız ilişkisi gibi meselelere odaklanır. Bu makalede de annelik kavramı, anneliğin edebî eserlere yansıması irdelenecek ve Irmak Zileli’nin romanları üzerinden gelinen nokta hakkında çıkarım yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Irmak Zileli, roman, annelik, gönüllü çocuksuzluk, tercih.

Kaynakça

• Avison, M.-Furnham, A. (2015). Personality and Voluntary Childlessness. Journal of Population Research, 25 (1), 45-67.
• Badinter, E. (2011). Kadınlık mı Annelik mi? (çev. Ayşen Ekmekci). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bahar, B. (2019). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kadının Annelik Rolü: Elisabeth Badinter ve Eleştirel Annelik Teorisi. Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.
• Başer Çoban, S. (2012). Tanzimat’tan Servet-i Fünûn’a Anneliğin Kaybı ve Çocuksuzluk. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Bilkent Üniversitesi.
• Blackstone, A. (2023). Gönüllü Çocuksuzluk-Aileyi Baştan Tanımlayan ve Yeni Bir Bağımsızlık Çağı Yaratan Hareket. (çev. Hilal Dikmen). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Buhr, P.-Huinink, J. (2017). Why Childless Men and Women Give Up on Having Children. European Journal of Population, 33 (4), 585-606.
• Demirdirek, A. (2011). Osmanlı Kadınlarının Hayat Hakkı Arayışının Bir Hikâyesi. Ankara: Ayizi Yayıncılık.
• Dowling, C. (2022). Sindrella Kompleksi: Çağdaş Kadının Bağımsızlık Korkusu. (çev. Selçuk Budak). İstanbul: Afrika Yayınları.
• Durmuş, Gökay (2022). Feminist Edebiyat Kuramı Bağlamında Gülten Akın Şiiri, Ankara: Günce Yayınları.
• Eke, P. (2022). Tercihen Çocuksuz-Kadınlık Arzuları Değişirken. İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Enloe, C. (2003). Muzlar, Plajlar, Askeri Üsler: Feminist Bakış Açısından Uluslararası Siyaset. (çev. Berna Kurt, Ece Aydın). İstanbul: Çitlembik Yayınları.
• Gillespie, R. (2003). Understanding the Gender Identity of Voluntarily Childless Women. Gender and Society, 17 (1), 122-136.
• Gürbilek, N. (2004). Kör Ayna, Kayıp Şark-Edebiyat ve Endişe. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karakoç, İ. (2008). Bir Elde İğne Bir Elde Kitap-Şemseddin Sâmi ve Osmanlı Kadınları. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Kodaman, B. ; Saydam, A. (1992). Tanzimat Devri Eğitim Sistemi. 150. Yılında Tanzimat. (haz. Hakkı Dursun Yıldız). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 475-496.
• Kurnaz, Ş. (2013). Osmanlı Kadınının Yükselişi (1908-1918). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Maier, C. (2015). Çocuk Yapmamak İçin 40 Neden. (çev. Z. Canan Özatalay). İstanbul: Esen Kitap.
• Mardin, Ş. (1991). Tanzimat’tan Sonra Aşırı Batılılaşma. Türk Modernleşmesi Makaleler IV. İstanbul: İletişim Yayınları, 23-81.
• Miller, T. (2010). Annelik Duygusu-Mitler ve Deneyimler. (çev. Gül Tunçer). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Parla, J. (2018). Babalar ve Oğullar: Tanzimat Romanının Epistemolojik Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Rijken, A. J.-Merz, E. M. (2014). Double Standarts: Differences in Norms on Voluntary Childlessness for Men and Women. European Sociological Review 30 (4), 470-482.
• Sever, M. (2015). Kadınlık, Annelik, Gönüllü Çocuksuzluk: Elisabeth Badinter’den Kadınlık mı Annelik mi?, Tina Miller’dan Annelik Duygusu: Mitler ve Deneyimler ve Corinne Maier’den No Kid Üzerinden Bir Karşılaştırmalı Okuma Çalışması. Fe Dergi: Feminist Eleştiri, 7 (2), 72-86.
• Şen-Sönmez, Ü. (2021). 1980 Sonrası Kadın Yazarların Romanlarında “Annelik”. İstanbul: Kriter Yayınları. Türkiye İstatistik Kurumu. Doğum İstatikleri, 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dogum-Istatistikleri-2022-49673 (Erişim Tarihi: 20.05.2023).
• Welldon, E. V. (2001). Anne: Melek mi, Yosma mı?-Anneliğin İdealleştirilmesi ve Alçaltılması. (çev. Semra Kunt Akbaş-Can Kurultay). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Zileli, Irmak (2017a). Eşik. İstanbul: Everest Yayınları.
• Zileli, Irmak (2017b). Gölgesinde. İstanbul: Everest Yayınları.
• Zileli, Irmak (2018). Gözlerini Kaçırma. İstanbul: Everest Yayınları.
• Zileli, Irmak (2019). Bozuk Saat. İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Zileli, Irmak (2021). Son Bakış. İstanbul: Everest Yayınları.
• Zileli, Irmak (2022a). Arkadaşım İçin. İstanbul: Günışığı Kitapları.
• Zileli, Irmak (2022b). Bende Ölen Sensin. İstanbul: Everest Yayınları.