Entertainment of Lover in Divan Poetry

Yıl 2023, Sayı: 12, 127 - 148, 26.09.2023

Hatice Özdil

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1338563

Öz

The word amusement, which is generally used in the sense of having a good time, has been used in divan poetry in ways that have many different meanings. These meanings are to be deceived, to console, to find solace, to stop, to stay, to be there, to be late, to linger, to spend time, to be interested, to have a good time, to be busy, to occupy, to pacify, to calm, to appease, playing games, being happy, being patient. In our study, after giving examples with these meanings with selected couplets from divan poetry, what the lover's means of entertainment in divan poetry and his understanding of entertainment are shown through poetry examples.
The lover, who connects the lover to life and comforts the lover, and the beauty of the lover, and other elements that entertain the lover, are exemplified under different headings. These elements, which are the entertainment of the lover, are classified based on 15 ghazals with "eğlencesi" redifs in the work of Edirneli Nazmî named Mecma'u'n-Nezâ'ir. In the work, there are nazires written by ʿAtâ, Lâmiʿî, Ünsî, Ferîdî, Remzî, Sadrî, Kurbî, Muhyid-din Çelebi, Vechi, Hasbî, Mü'min, Refîkî and Nazmî to Zülalî's "eğlencesi" redif poem. In these ghazals, the beloved, the beloved's imagination, the dream of reunion with the beloved, the beloved's neighborhood, the beloved's face, cheek, mouth, lip, tooth, hair, eyebrow, eyelash, eye, dimple, spot, height; the lover's tear, bellow; poetry and wine are counted as the entertainment elements of the lover.
Like many words that have undergone constriction today, the words amusement or entertainment have also undergone a constriction of meaning. These meanings, which are not used today, have been tried to be shown in our study with rich examples of divan poetry.

Anahtar Kelimeler

Amusement, entertainment, entertainment of lover, divan poetry, Mecma

Divan Şiirinde Âşığın Eğlencesi

Öz

Genel anlamda bugün, hoşça vakit geçirmek manasında kullanılan eğlenmek sözcüğü divan şiirinde farklı anlamlara gelecek şekillerde kullanılmıştır. Bu manaları, aldanmak, avunmak, teselli bulmak, durmak, kalmak, bulunmak, orada olmak, geç kalmak, oyalanmak, zaman geçirmek, ilgilenmek, hoşça vakit geçirmek, bir şeyle meşgul olmak, meşgale, meşgul etmek, teskin etmek, sakinleştirmek, yatıştırmak, oyun oynamak, mutlu olmak, sabretmek şeklinde sıralamak mümkündür. Çalışmamızda divan şiirinden seçilmiş beyitlerle bu anlamlara gelen örnekler verildikten sonra divan şiirinde âşığın eğlenmekten kastının ne olduğu ve eğlence anlayışı, şiir örnekleri üzerinden gösterilmiştir.
Sevgiliden ayrı iken âşığı hayata bağlayan sevgili ve sevgilinin güzellik unsurları alt başlıklarla açıklanmıştır. “Âşığın eğlencesi” olan bu unsurlar, Edirneli Nazmî’ye ait Mecma‘u’n-Nezâ’ir adlı eserde yer alan “eğlencesi” redifli 15 gazelden yola çıkılarak sınıflandırılmıştır. Mecmuada, Zülâlî’ye ait “eğlencesi” redifli şiire ʿAtâ, Lâmiʿî, Ünsî, Ferîdî, Remzî, Sadrî, Kurbî, Muhyid-dîn Çelebi, Vechî, Hasbî, Mü’min ve Refîkî tarafından yazılmış birer nazire ve mecmuanın mürettibi Nazmî tarafından yazılan iki nazire bulunmaktadır. Bu gazellerde sevgili, sevgilinin hayali, sevgili ile vuslat hayali, sevgilinin mahallesi, sevgilinin yüzü, yanağı, ağzı, dudağı, dişi, saçı, kaşı, kirpiği, gözü, gamzesi, beni, boyu; âşığın gözyaşı, ah u figanı; şiir ve şarap, âşığın eğlence unsurları olarak sayılmaktadır.
Günümüzde anlam daralmasına uğrayan birçok kelime gibi, eğlenmek veya eğlence sözcükleri de anlam daralmasına uğramıştır. Bugün kullanılmayan bu manalar divan şiirinin zengin örnekleri ile çalışmamızda gösterilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eğlenmek, eğlence, divan şiiri, âşığın eğlencesi, Mecma‘u’n-Nezâ’ir.

Kaynakça

• Akkuş, M. (2018). Nef˘i Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-206118/nefi-divani.html, [Erişim tarihi: 03.06.2023].
• Arslan, M. (2018a). Leylâ Hanım Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-215361/leyla-hanim-divani.html, [Erişim tarihi: 07.06.2023].
• Arslan, M. (2018b). Mihrî Hâtun Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-208575/mihri-hatun-divani.html, [Erişim tarihi: 02.06.2023].
• Doğan, M. N. (ty). Avnî (Fatih) Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78360/avni-fatih-divani.html, [Erişim tarihi: 01.06.2023].
• Karaköse, S. (2017). Nev’î-zâde Atâyî Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194357/nevi-zade-atayi-divani.html, [Erişim tarihi: 01.06.2023].
• Kavruk, H. (ty). Şeyhülislam Yahyâ Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78405/seyhulislam-yahya-divani.html, [Erişim tarihi: 07.06.2023].
• Komisyon (1998). Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 9. Baskı.
• Köksal, M. F. (2017). Edirneli Nazmî Mecma‘u’n-Nezâ’ir. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-195954/mecmaun-nezair-edirneli-nazmi.html, [Erişim tarihi: 21.03.2023].
• Kubbealtı Lugatı. http://lugatim.com/, [Erişim tarihi: 20.05.2023].
• Küçük, S. (2019). Bâkî Dîvânı Tenkitli Basım, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Okçu, N. (ty). Şeyh Galib Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78404/seyh-galib-divani.html [Erişim tarihi: 05.06.2023].
• Şentürk, A. A. (2020). Osmanlı Şiir Kılavuzu, C. IV., İstanbul: DBY Yayınları