The Archetical Journey of the Hero in Lami’î Celebi’s Masnavi of Salâmân u Absâl

Yıl 2023, Sayı: 12, 107 - 126, 26.09.2023

Gamze Ünsal Topçu , Cihan İnal

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1340059

Öz

Literary works have a very important role in the transfer of culture to new generations. Strong literary works are carriers of universal elements as well as local elements. It is possible to see in literary works that people from different geographies and cultures have developed common feelings and thoughts throughout the long history of humanity. Using the archetypal criticism method developed by analytical psychology makes great contributions to better understanding the local and universal elements in the background of the texts. In this context, the masnavi “Salâmân u Absâl”, a copyright-translated work written by Lami’î Çelebi, one of the important poets who lived in the 16th century, inspired by Molla Camiî, has been tried to be analyzed with the archetypal criticism method. It has been evaluated with the cyclical journey stages that he determined in his work “Hero’s Endless Journey”. The analysis consists of three main parts. In the first part, information is given about the poet Lami’î Çelebi and his work “Salâmân u Absâl”. In the second part, the concepts used in archetypal criticism are emphasized. In the third chapter, the journey of the masnavi hero, Salâmân, is examined with the archetypal criticism method. With this study, it is aimed to show that the texts of classical Turkish literature are not disconnected from the common consciousness of humanity, on the contrary, they have strong psychological infrastructures.

Anahtar Kelimeler

Salâmân u Absâl, Lami’î Çelebi, masnavi, journey, archetype.

Lami’î Çelebi’nin Salâmân u Absâl Mesnevisinde Kahramanın Arketipsel Yolculuğu

Öz

Kültürün yeni nesillere aktarımında edebî eserlerin çok önemli bir rolü vardır. Güçlü edebî eserler yerel unsurlarla beraber evrensel unsurların da taşıyıcısıdır. Uzun insanlık tarihi boyunca farklı coğrafya ve kültürlerdeki insanların ortak duygu ve düşünceler geliştirdiklerini edebî eserlerde görmek mümkündür. Metinlerin arka planındaki yerel ve evrensel unsurların daha iyi kavranması için analitik psikolojinin geliştirdiği arketipsel eleştiri yöntemini kullanmak büyük katkılar sağlamaktadır. Bu bağlamda 16. yy’da yaşamış önemli şairlerden Lami’î Çelebi’nin Molla Camiî’den esinlenerek kaleme aldığı telif-tercüme bir eser olan “Salâmân u Absâl” mesnevisi, arketipsel eleştiri yöntemiyle incelenmeye çalışılmıştır. Mesnevide kahramanın macerası, Joseph Campbell’ın “Kahramanın Sonsuz Yolculuğu” adlı eserinde belirlediği döngüsel yolculuk aşamalarıyla değerlendirilmiştir. İnceleme üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde şair Lami’î Çelebi ve eseri “Salâmân u Absâl” hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde arketipsel eleştiride kullanılan kavramlar üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde mesnevi kahramanı Salâmân’ın yolculuğu arketipsel eleştiri yöntemiyle incelenmiştir. Çalışmayla, klasik Türk edebiyatı metinlerinin insanlığın ortak bilincinden kopuk olmadıkları aksine güçlü psikolojik alt yapılarının bulunduğunu göstermek amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Salâmân u Absâl, Lami’î Çelebi, mesnevi, yolculuk, arketip

Kaynakça

• Campbell, J. (2023). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu (S. Gürses, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Can, Ş. (2011). Klasik Yunan Mitolojisi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Carrel, A. (2019). İnsan Denen Meçhul (Z. Atsız, Çev.). İstanbul: The Kitap Yayınları.
• Cebeci, O. (2009). Psikanalitik Edebiyat Kuramı. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Develioğlu, F. (2007). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Frankle, E. V. (2019). İnsanın Anlam Arayışı (S. Budak, Çev.). İstanbul: Okuyan Us Yayınları.
• Freud, S. (2023). Psikanaliz Üzerine Beş Konferans ve Psikanalize Toplu Bakış (K. Şipal, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Jung, C. G. (2006). Analitik Psikoloji (E. Gürol, Çev.). İstanbul: Payel Yayınları.
• Jung, C. G. (2021). Dört Arketip (Z. A. Yılmazer, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Jung, C. G. (2009). İnsan ve Sembolleri (A.N. Babaoğlu, Çev.). İstanbul: Okuyan Us Yayınları.
• Kayaokay, İ. (2018). Oedipus Kompleksi Bağlamında Lami’i’nin Salaman u Absal Mesnevisi. Eurasian Academy of Sciences Social Sciences Journal, 17, 50-63.
• Moran, B. (2011). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Fuzûlî, M. N. Doğan (Haz.). (2018). Leyalâ vü Mecnûn, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. (https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10680,metinpdf.pdf?0) [Erişim tarihi: 23.08.2023],
• Pala, İ. (2022). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Şentürk, A. A. (2021). Osmanlı Şiiri Antolojisi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• TDK. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• Uludağ, E. (2013). Salâmân ve Absâl. İstanbul: Büyüyenay Yayınları