Elements of Entertainment in the XVIII. Century Poet Ibrahim Tırsi Diwan

Yıl 2023, Sayı: 12, 149 - 161, 26.09.2023

Hilal Nayir Ekinci

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1349082

Öz

In the Ottoman Empire, it is known that almost every profession that can be associated with entertainment such as rakkas, jugglers, etc. took part in festivities, banquets, and music sessions. Poets contributed to people's enjoyment with the ghazals and odes they recited at these gatherings. Some classical Turkish poets, who loved to have fun and centered entertainment in their poems, frequently included in their poems the entertainment assemblies in the favorite places of the period, the halva conversations and çerağan, which attracted attention in winter entertainments. These activities, which can be considered as important parts of the entertainment culture in the Ottoman period, are handled with different metaphors by the poets of the period.
An 18th-century divan poet, İbrahim Tırsi is characterized as a poet of satire who continues the style of Hevayi, describing almost everything in a sarcastic language. His poems include examples from almost every aspect of daily life. Many elements of the entertainment concept of the period can be identified in his divan. Tırsi dealt with many elements he compiled from daily life and his social environment with his sarcastic approach, aiming to entertain and amuse in the process. In this study, Tırsi's life and poetry are emphasized and his poem with the redif of entertainment is analyzed. By determining the entertainment elements in his divan, the actors who took part in the entertainments were identified, and the entertainments of the period were evaluated through the eyes of Tırsi, who was engaged in different professions other than poetry.

Anahtar Kelimeler

Tırsi, entertainment, satire, spectacles.

XVIII. Yüzyıl Şairi İbrahim Tırsî Divanı’nda Eğlence Unsurları

Öz

Osmanlı Devleti’nde şenliklerde, ziyafetlerde, musiki fasıllarında rakkas, hokkabaz, vd. eğlence ile ilişkilendirilebilecek hemen her meslek erbabının yer aldığı bilinmektedir. Şairler bu meclislerde okudukları gazeller ve kasidelerle insanların hoşça vakit geçirmelerine katkıda bulunmuşlardır. Eğlenmeyi seven ve şiirlerinde eğlenceyi merkeze alan bazı klasik Türk şairleri, dönemin gözde mekânlarındaki işret meclislerine, kış eğlencelerinin dikkat çeken helva sohbetlerine, çerağanlarına şiirlerinde sıklıkla yer verirler. Osmanlı döneminde eğlence kültürünün önemli parçaları sayılabilecek bu etkinlikler dönemin şairlerince farklı benzetmelerle ele alınır.
18. yüzyıl divan şairlerinden İbrahim Tırsî, Hevâyî tarzını devam ettiren hemen her şeyi alaycı bir dille anlatan bir hezl şairi olarak nitelendirilir. Şiirlerinde gündelik hayatın neredeyse her alanından örnekler bulunur. Dönemin eğlence anlayışına dair birçok unsur divanından tespit edilebilir. Tırsî, günlük hayattan ve sosyal çevresinden yararlanarak derlediği birçok unsuru alaycı yaklaşımıyla ele almış, bu sırada eğlenmeyi ve eğlendirmeyi hedeflemiştir. Çalışmada Tırsî’nin hayatı ve şairliği üzerinde durulmuş, eğlence redifli şiiri incelenmiştir. Divanındaki eğlence unsurları belirlenerek eğlencelerde yer alan oyuncular tespit edilmek istenmiş, eğlencelerde şairliği dışında farklı mesleklerle iştigal eden Tırsî’nin gözünden dönem eğlenceleri değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tırsî, eğlence, hiciv, seyirlik oyunlar.

Kaynakça

• And, M., (1970). XVI. Yüzyılda Spor, Eğlence, Oyun. Hayat Tarih Mecmuası, 1(2), 4-8.
• And, M. (1982). Osmanlı Şenliklerinde Türk Sanatları. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• And, M. (2009). 16. Yüzyılda İstanbul/ Kent-Saray-Günlük Yaşam. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• And, M. (2020). Kırk Gün Kırk Gece Osmanlı Düğünleri Şenlikleri Geçit Alayları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Arslan, M. (1999). Türk Edebiyatında Manzum Sûrnâmeler. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Devellioğlu, F. (2004). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Gölpınarlı, A. (1972). Nedim Divanı. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri.
• Gümüş, K. S. (2021). İbrahim Tırsî’nin Kendi Şairliğine ve Şiirine Bakışı. RumeliDE Journal of Language and Literature Studies, (22), 568-586.
• Kahraman, S. A. ve Dağlı, Y. (2008). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi I. Cilt 2. Kitap. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kaplan, Y. ve Poyraz, Y. (2010). Divan Şiirine Kaynaklık Etmesi Bakımından Oyunlar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(15), 151-175.
• Kubbealtı (t.y.) Bumbar. İçinde Kubbealtı Lugatı. http://lugatim.com/s/bumbar [Erişim tarihi: 01.09.2023].
• Kubbealtı (t.y.) Eğlence. İçinde Kubbealtı Lugatı. http://lugatim.com/s/e%C4%9Flence [Erişim tarihi: 21.04.2023].
• Kubbealtı (t.y.) Maskara. İçinde Kubbealtı Lugatı. http://lugatim.com/s/maskara. [Erişim tarihi: 21.04.2023].
• Mazıoğlu, H. (2012). Nedim’in Divan Şiirine Getirdiği Yenilikler. Akçağ Yayınları: Ankara.
• Nutku, Ö. (1972). IV. Mehmet’in Edirne Şenliği. Türk Tarih Kurumu: Ankara.
• Nutku, Ö. (1995). Tarihimizden Kültür Manzaraları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Sevengil, R. A. (1969). Eski Türklerde Dram Sanatı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• Şenödeyici, Ö. (2013). Klasik Şiire Akseden Karagöz. Gazi Türkiyat, 2013(13), 111-120.
• Şentürk, A. (2020). Osmanlı Şiir Kılavuzu 4 OSEDAM: İstanbul: DBY Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (t.y.) Eğlence. İçinde Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ [Erişim tarihi: 21.04.2023].
• Türk Dil Kurumu (t.y.) Maskara. İçinde Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ [Erişim tarihi: 21.04.2023].
• Yılmaz, K. (2008). Bir Hezel Şairi Olarak İbrahim Tırsî ve Divanı. Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 15 ,163-184.
• Yılmaz, K. (2017) Tırsî Divanı https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55911,ibrahim-tirsi-ve-divanipdf.pdf?0. [Erişim tarihi: 19.01.2023].