Atasözlerinde Halk Bilimi Unsurlarına Bağlı Hayvan Metaforunun İncelenmesi

Yıl 2023, Sayı: Özel Sayı 1 (Cumhuriyetin 100. Yılına), 492 - 510, 27.10.2023

Fatma Yıldırmış

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1353486

Öz

Atasözleri, geleneksel ve mecazlı ifadeler olarak toplumların deneyimlerini, bilgeliğini, inançlarını ve değerlerini kuşaktan kuşağa aktaran önemli araçlardır. Türk kültürü ve edebiyatında etkileyici bir biçimde kullanılan mecazlı anlatım, dilin zenginliğini yansıtarak insan düşüncesinin derinliğini ifade eder. Atasözleri, halkın yaşamına dair pek çok konuyu metaforlarla anlatarak geleneksel bilgileri koruma ve iletişim aracı olarak işlev görür. Bu bağlamda hayvanlar, atasözlerindeki mecazlar için sıkça kullanılan simgeler arasında yer alır. Bu mecazlı anlatım tarzı, Türk halkının doğayla olan bağını da yansıtmaktadır. Atasözlerindeki hayvanlar, genellikle sembolik kullanımıyla insan davranışlarının veya durumlarının semantik alanını genişletmeye yönelik bir amaç taşırlar. Hayvanların özellikleri veya davranışları, insanların duygusal, toplumsal ve kültürel deneyimlerini ifade etmek için kullanılır. Atasözlerindeki hayvan metaforları, Türk toplumunun yaşam biçimini ve inançlarını yansıtmak için kullanılan önemli bir araçtır. Hayvan metaforları, atasözlerinde toplumsal ilişkilendirmelere işaret etmek ve anlatıya görsel ve duyusal etki katarak daha etkili bir anlatım sağlamak amacıyla kullanılır. Bu çalışma, atasözlerinde hayvanların metaforik kullanımının incelenmesine yöneliktir. Çalışmadan hareketle hayvan simgelerinin atasözleri aracılığıyla toplumun değerlerini, inançlarını, yaşantısını ifade etme ve aktarma amacıyla kullanıldığı tespit edilmiştir. Makalede doküman incelemesi ve nitel içerik analizi yapılarak elde edilen atasözleri folklorik unsurlara göre sınıflandırılarak yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Metafor, hayvan, atasözleri, halkbilim.

Investigation of Animal Metaphor in Proverbs Depending on Folklore Elements

Öz

As traditional and figurative expressions, proverbs are important tools that transmit the experiences, wisdom, beliefs and values of societies from generation to generation. Metaphorical expression, which is used impressively in Turkish culture and literature, reflects the richness of language and expresses the depth of human thought. Proverbs function as a means of communication and preservation of traditional knowledge by describing many issues related to the life of the people with metaphors. In this context, animals are among the frequently used symbols for metaphors in proverbs. This metaphorical style of expression also reflects the Turkish people's intertwined connection with nature. Animals in proverbs often have the purpose of expanding the semantic field of human behavior or situations through their symbolic use. The characteristics or behaviors of animals are used to express people's emotional, social and cultural experiences. Animal metaphors in proverbs are an important tool used to reflect Turkish society's way of life, beliefs and relationship with nature. Animal metaphors are used in proverbs to point out social associations and to provide a more effective narrative by adding visual and sensory impact to the narrative. This study aims to analyze the metaphorical use of animals in proverbs. Based on the study, it has been determined that animal symbols are used to express and convey the values, beliefs and life of the society through proverbs. In the article, the proverbs obtained through document analysis and qualitative content analysis were classified and interpreted according to folklore elements.

Anahtar Kelimeler

Metaphor, animal, proverbs, folklore.

Kaynakça

• Aksoy, Ö. A. (1978). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. (2009). Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aydın, İ. H. (2006). Bir Felsefî Metafor “Yolda Olmak. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, (4), 10-22.
• Çobanoğlu, Ö. (2004). Türk Dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü. Ankara: AYK Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayını.
• Dilçin, D. (2000). Edebiyatımızda Atasözleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Doğanay, A. (1973). Türk Atasözleri Sözlüğü. Ankara: Güvendi Matbaası.
• Duman, M. (2012). Türk Atasözlerinde Ölüm, Prof. Dr. Fikret Türkmen Armağanı içinde (s. 97- 108). İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Gökçe, O. (2006). İçerik Analizi Kurumsal ve Pratik Bilgiler. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• İnan, A. (2000). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ong, W. J. (1991). Sözlü ve Yazılı Kültür. İstanbul: Metis Yayınları.
• Oy, A. (1972). Tarih Boyunca Türk Atasözleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ögel, B. (2003). Türk Mitolojisi C. 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Püsküllüoğlu, A. (2003). Türk Atasözleri Sözlüğü. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Roux, J. P. (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar. (Çev.: Aykut Kazancıgil ve Lale Arslan), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Röhrıch, L. ve Wolfgang, M. (2006). Atasözleri “Milli Karakter”i Yansıtır mı?. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1 içinde (s. 379-381). Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Şahan, K. (2017). Metafor Ne Değildir?. Kesit Akademi Dergisi, (8), 166-176.
• Türkçe Sözlük (2005). Ankara: TDK Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yutbaşı, M. (2012). Sınıflandırılmış Atasözleri Sözlüğü. İstanbul: Excellence Publishing