Rus Basınında Sarıkamış Harekâtı; Russkiy İnvalid Gazetesi Örneği

Yıl 2023, Sayı: Özel Sayı 1 (Cumhuriyetin 100. Yılına), 1174 - 1191, 27.10.2023

Uğur Bozkurt

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1354596

Öz

Çalışmanın amacı, Sarıkamış Harekatı’nı, Russkiy İnvalid gazetesine göre değerlendirmek ve günümüzde hala tartışma konusu haline gelen bu olaya, farklı bakış açısıyla bakmaktır. Çalışma yapılırken Sarıkamış Harekâtı ile ilgili gazetede geçen haberlerden elde edilen bilgiler tercüme edildikten sonra kronolojik olarak düzenlendi ve literatürümüzdeki bilgilerle mukayese edildi. Pavel Pavloviç Pezarovius tarafından 1813’te St. Petersburg’da yayınlanan ve daha sonra resmî gazete hüviyetini taşıyan gazetenin çıkarılma amacı, savaşta zarar gören askerlere ve ailelerine yardım sağlamaktı. Askeri gazete ismiyle de yayınlanan gazetenin Kafkasya Ordu Karargâhı başlığı altında, Sarıkamış Harekâtı ile ilgili birçok bilgi paylaştığı görülmektedir. Özellikle çarpışmaların yoğunluk kazandığı, Oltu, Ardahan ve Karaurgan’daki sürecin detaylı bir şekilde aktarıldığı; ancak haberlerin Rus askerlerinin başarı hikâyesi şeklinde sunulduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca Enver Paşa hakkında detaylı bilgi verilerek, Osmanlı Devleti’nin asırlardır sürdürmeye çalıştığı dış politikasını kökten değiştirdiği iddia edilmektedir. Savaşı başlatan kişinin de Enver Paşa olduğu ve Sarıkamış Harekâtı planını nasıl hazırladığı açıklanmaktadır. Bu plandan haberdar olan Rus askerlerinin cephe hatlarındaki mücadeleleri, esir sayıları, ele geçirilen savaş malzemeleri ve Sarıkamış’ın jeopolitik durumu hakkında verilen bilgiler ayrıntılı bir şekilde aktarılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sarıkamış, Enver Paşa, Rus Basını, Birinci Dünya Savaşı.

The Sarıkamış Operation in the Russian Press; The Example of Russkiy Invalid Newspaper

Öz

The aim of the study is to evaluate the Sarıkamış Operation according to the Russkiy Invalid newspaper and to look at this event, which is still a subject of debate today, from a different perspective. While conducting the study, the information obtained from the news in the newspaper about the Sarıkamış Operation was translated, arranged chronologically, and compared with the information in our literature. Published by Pavel Pavlovich Pezarovius in St. Petersburg in 1813, the aim of the newspaper, which later became an official newspaper, was to provide aid to soldiers and their families who had been injured in the war. It is seen that the newspaper, which was also published as a military newspaper, shared a lot of information about the Sarıkamış Operation under the title Caucasus Army Headquarters. It is understood that the process in Oltu, Ardahan and Karaurgan, where the battles intensified, was reported in detail, but the news was presented as a success story of the Russian soldiers. In addition, by giving detailed information about Enver Pasha, it is claimed that he radically changed the foreign policy of the Ottoman Empire, which had been trying to maintain for centuries. It is explained that Enver Pasha was the one who started the war and how he prepared the plan for the Sarıkamış Operation. Information about the struggles of the Russian soldiers who were aware of this plan on the front lines, the number of prisoners, the captured war materials and the geopolitical situation of Sarıkamış is given in detail.

Anahtar Kelimeler

Sarıkamış, Enver Pasha, Russian Press, First World War.

Kaynakça

• T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi
• BOA, DH. ŞFR. 455/81, R-13.10.1330 (26 Aralık 1914).
• BOA, DH. ŞFR., 48/298, H-19.02.1333 (6 Ocak 1915).
• BOA, DH. ŞFR., 457/26, R-28.10.1330 (10 Ocak 1915).
• Русский инвалид (Газета Военная), 9 Ноября 1914 г., (22 Kasım 1914), №: 255.
• Русский инвалид (Газета Военная), 6 Декабря 1914 г., (19 Aralık 1914), №: 282.
• Русский инвалид (Газета Военная), 13 Декабря 1914 г., (26 Aralık 1914), №: 289.
• Русский инвалид (Газета Военная), 16 Декабря 1914 г., (29 Aralık 1914), №: 292.
• Русский инвалид (Газета Военная), 17 Декабря 1914 г., (30 Aralık 1914), №: 293.
• Русский инвалид (Газета Военная), 18 Декабря 1914 г., (31 Aralık 1914), №: 294.
• Русский инвалид (Газета Военная), 19 Декабря 1914 г., (1 Ocak 1915), №: 295.
• Русский инвалид (Газета Военная), 21 Декабря 1914 г., (3 Ocak 1915), №: 297.
• Русский инвалид (Газета Военная), 22 Декабря 1914 г., (4 Ocak 1915), №: 298.
• Русский инвалид (Газета Военная), 23 Декабря 1914 г., (5 Ocak 1915), №: 299.
• Русский инвалид (Газета Военная), 24 Декабря 1914 г., (6 Ocak 1915), №: 300.
• Русский инвалид (Газета Военная), 29 Декабря 1914 г., (11 Ocak 1915), №: 301.
• Русский инвалид (Газета Военная), 30 Декабря 1914 г., (12 Ocak 1915), №: 302.
• Русский инвалид (Газета Военная), 31 Декабря 1914 г., (13 Ocak 1915), №: 303.
• Русский инвалид (Газета Военная), 1 Января 1915 г., (14 Ocak 1915), №: 1.
• Русский инвалид (Газета Военная), 3 Января 1915 г., (16 Ocak 1915), №: 2.
• Русский инвалид (Газета Военная), 5 Января 1915 г., (18 Ocak 1915), №: 4.
• ATASE, G. B. (1993). Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi Kafkas Cephesi. 3. Ordu Harekâtı, C. II, Kitap I, Ankara: Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları.
• Armaoğlu, F. (2018). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995). İstanbul: Kronik Yayınları.
• Bardakçı, M. (2020). Hafız Hakkı Paşa’nın Sarıkamış Günlüğü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Bayur, Y. H. (1991). Türk İnkılabı Tarihi. C. III, Kısım I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Cengiz, H. E. (1991). Enver Paşa’nın Anıları (1881-1908). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Görgülü, İ. (2014). On Yıllık Harbin Kadrosu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Guze, (2017). Birinci Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesi’ndeki Muharebeler. (Haz. Alev Keskin). Ankara: Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları.
• Köprülü. Ş. İ. (1998). Sarıkamış (Haz. Sami Önal). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Karabekir, K. (2018). I. Dünya Savaşı Anıları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Никольский, В. П. (1933). Сарыкамышская операция, 12–24 декабря ст. ст. 1914 года. София: Древна България. Öğün, T. (2019). 100 Soruda Sarıkamış Harekâtı. İstanbul: Rumuz Yayınevi.
• Renouvin, P. (2004). 1. Dünya Savaşı ve Türkiye 1914-1918 (Çev. Örgen Uğurlu). İstanbul: Örgün Yayınevi.
• Reynolds, M. A. (2016). İmparatorlukların Çöküşü Osmanlı Rus Çatışması (1908-1918) (Çev. Yücel Aşıkoğlu). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Сто лет государственной службы мер и весов в СССР. (1945). Москва: ОГИЗ Государственное издательство технико-теоретической литературы.
• Шостьин, П. А. (1975). Очерки истории русской метрологии. XI — начало XX века, Москва: Издательство стандартов. Sözlükler
• Лисовский, Н. М. (1899). Энциклопедический словарь. Том XXVII. “Русский Инвалид”, С. Петербург: Издатели: Ф. А. Брокгауз & И А. Ефрон.
• Военный энциклопедический словарь. (2021), Том II, “Русский инвалид”, Москва: Рипол Классик.
• Ляцкий, Е. А. (1902). Русский биографический словарь. Том XIII, “Павел Павлович Пезаровиус”, С. Петербург: Изданъ Под наблюдением председателя Императорского Русского Исторического Общества А. А. Половцева.
• Erdoğan, M. F. (2023). Bahr-i Ahmer, Bezm-i Alem ve Mithatpaşa Vapurlarının Karadeniz’de Batırılması ve Kafkas Cephesine Yansımalar. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 57, 69-80.
• Karabalık, K. (2020). Birinci Dünya Savaşı’nda İran’da Rusya Destekli Nasturi Olayları ve Osmanlı Devleti (1914-1917). Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 15 (2), 450-463.
• Kurtcephe, İ. ve Suat A. (1995). Rusya’nın Birinci Dünya Savaşı Öncesinde Kürt Aşiretleri Üzerindeki Faaliyetleri. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 6 (6), 249-256.
• Шахтахтинский, М. (1914). Енверъ Паша. Русский инвалид (Газета Военная), №: 298, 20 Декабря 1914 г., (1 Ocak 1915), (2, 3).