Ebeveyn Öz Yeterliği ile Okul Öncesi Dönem Çocuklarında Dijital Oyun Bağımlılık Eğilimi Arasındaki İlişkide Çocuklardaki Anksiyete ve İçe Dönüklüğün Aracı Rolü

Yıl 2023, Sayı: Özel Sayı 1 (Cumhuriyetin 100. Yılına), 1289 - 1304, 27.10.2023

Tuba Bağatarhan

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1359011

Öz

Günümüzde çocukların küçük yaşlardan itibaren dijital cihazları kullanmaya başlamaları ile birlikte erken çocukluk döneminde teknolojinin etkilerini inceleyen araştırmalar artış göstermiştir. Bu araştırmanın amacı, ebeveynlerin öz yeterlik düzeyleri ile okul öncesi dönem çocuklarının dijital oyun bağımlılık eğilimleri arasındaki ilişkiyi ve bu ilişkide çocuklardaki anksiyete ve içe dönüklüğün aracı etkisini incelemektir. İlişkisel tarama modelinin kullanıldığı bu araştırmanın örneklemini Aydın il merkezindeki dört anaokulunda eğitim alan 4-6 yaş grubu 309 (174 kız ve 135 erkek) okul öncesi dönem çocuğu ve ebeveynleri oluşturmaktadır. Araştırma verileri Dijital Oyun Bağımlılık Eğilimi Ölçeği, Yenilenmiş Berkeley Ebeveyn Öz-Yeterlik Ölçeği, Sosyal Yetkinlik ve Davranış Değerlendirme-30 Ölçeği - Anksiyete-İçe Dönüklük Alt Ölçeği ve Kişisel Bilgi Formu ile toplanmıştır. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler, Pearson momentler çarpımı korelasyonu ve yapısal eşitlik modeli kullanılmıştır. Pearson momentler çarpımı korelasyon analizi bulguları ebeveyn öz yeterliğinin okul öncesi dönem çocuklarının dijital oyun bağımlılık eğilimleri ve anksiyete ve içe dönüklük düzeyleri ile negatif yönde anlamlı düzeyde ilişkili olduğunu göstermiştir. Ayrıca okul öncesi dönem çocuklarının anksiyete ve içe dönüklük düzeyleri ile dijital oyun bağımlılık eğilimleri arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Yapısal eşitlik modeli analizi bulgularına göre, ebeveyn öz yeterliği okul öncesi dönem çocuklarının anksiyete ve içe dönüklük düzeyleri ile doğrudan negatif yönde ilişkilidir. Ayrıca, ebeveyn öz yeterliği okul öncesi dönem çocuklarında dijital oyun bağımlılık eğilimiyle hem doğrudan hem de dolaylı olarak negatif yönde ilişkilidir. Ebeveyn öz yeterliği ile okul öncesi dönem çocuklarının dijital oyun bağımlılık eğilimleri arasındaki ilişkide çocukların anksiyete ve içe dönüklük düzeyleri aracı role sahiptir. Araştırma bulguları okul öncesi dönemde dijital oyun bağımlılığının önlenebilmesi için ebeveyn öz yeterliğini artırmaya ve çocukların anksiyete ve içe dönüklük düzeylerini düşürmeye yönelik çalışmaların yapılmasının yararlı olabileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Ebeveyn öz yeterliği, dijital oyun bağımlılığı, anksiyete, içe dönüklük, okul öncesi dönem.

The Mediating Role of Anxiety and Introversion of Children in the Relationship between Parenting Self-Efficacy and Digital Game Addiction Tendency of Preschool Children

Öz

Nowadays, studies examining the effects of technology in early childhood have increased as children start using digital devices from an early age. The aim of this research is to examine the relationship between parents' self-efficacy levels and preschool children's digital game addiction tendencies and the mediating effect of children's anxiety and introversion in this relationship. The sample of this study, in which the relational screening model was used, consisted of 309 preschool children (174 girls and 135 boys) aged 4-6 years and their parents attending four kindergartens in Aydın city center. Research data were collected with the Digital Game Addiction Tendency Scale, Berkeley Parenting Self-Efficacy Scale-Revised, the Social Competence and Behavior Evaluation-30 Scale - Anxiety-Withdrawal Subscale, and the Personal Information Form. Descriptive statistics, Pearson product-moment correlation, and structural equation modeling were used to analyze the data. Pearson product-moment correlation analysis findings showed that parental self-efficacy was significantly and negatively related to preschool children's digital game addiction tendencies and their anxiety and introversion levels. Additionally, it was determined that there was a positive and significant relationship between the anxiety and introversion levels of preschool children and their digital game addiction tendencies. According to the findings of the structural equation model analysis, parenting self-efficacy is directly negatively related to anxiety and introversion levels in preschool children. In addition, parenting self-efficacy is both directly and indirectly negatively related to digital game addiction tendency in preschool children. Preschool children's anxiety and introversion levels have a mediating role in the relationship between parenting self-efficacy and preschool children's digital game addiction tendencies. Research findings show that it may be useful to conduct studies to increase parental self-efficacy and reduce children's anxiety and introversion levels in order to prevent digital game addiction in the preschool period.

Anahtar Kelimeler

Parenting self-efficacy, digital game addiction, anxiety, introversion, preschool period.

Kaynakça

• Aksoy, A. B. , Kılıç, Ş. ve Gözün Kahraman, Ö. (2009). Asya Kültürlerinde Ebeveynlik Stilleri ve Uygulamaları. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(2), 14-25.
• Albanese, A. M., Russo, G. R. ve Geller, P. A. (2019). The Role of Parental Self-Efficacy in Parent and Child Well-Being: A Systematic Review of Associated Outcomes. Child: Care, Health and Development, 45(3), 333–363. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorder (5th ed.). Arlington: American Psychiatric Publishing.
• American Psychological Association (2023). Anxiety. https://www.apa.org/topics/anxiety#:~:text=Anxiety%20is%20an%20emotion%20characterized,recurring%20intrusive%20thoughts%20or%20concerns.
• Aminayi, M., Roshan Chesli, R., Shairi, M. R. ve Moharreri, F. (2015). Comparative Study of Parenting Styles and Parenting Self-Efficacy in Mothers of Children with and without Anxiety Symptoms. Journal of Fundamentals of Mental Health, 17(4), 186-191.
• Bağatarhan, T. (2023). Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Dijital Oyun Bağımlılık Eğilimlerinin Ebeveynlerinin Öz Yeterlik Düzeyleri ile İlişkisinin İncelenmesi. 14. Uluslararası Eğitimde Yeni Yönelimler Kongresi, 31 Ağustos-3 Eylül. Aydın: Eğitimde Mükemmellik Derneği Yayını, 91.
• Bandura, A. (1997). Self-Efficacy: The Exercise of Control. New York: W. H. Freeman and Company.
• Browne, M. W. ve Cudeck, R. (1993). Alternative Ways of Assessing Model Fit. In K. A. Bollen & J. S. Long (Eds.), Testing Structural Equation Models (pp. 136-162). Sage.
• Byrne, B. M. (1998). Structural Equation Modeling with LISREL, PRELIS and SIMPLIS: Basic Concepts, Applications, and Programmings. London: Lawrence Erlbaum Assocatiates, Publishers.
• Budak, K. S. (2020). Okul Öncesi Dönem Çocukları İçin Dijital Oyun Bağımlılık Eğilimi Ölçeğinin ve Dijital Oyun Ebeveyn Rehberlik Stratejileri Ölçeğinin Geliştirilmesi, Problem Davranışlarla İlişkisinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi.
• Budak, K. S. ve Işıkoğlu, N. (2022). Dijital Oyun Bağımlılık Eğilimi ve Ebeveyn Rehberlik Stratejileri Ölçeklerinin Geliştirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 55(3), 673-720.
• Buluş, M. ve Öztürk Samur, A. (2017). 5-6 Yaş Çocuklarının Sosyal Duygusal Uyumunu Yordamada Ebeveyn Benlik Saygısı, Temel İhtiyaçları ve Öz Yeterliğin Rolü. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(41), 105-119.
• Bulut, A. (2018). Okul Öncesi Öğrencilerinin Teknoloji Kullanımlarına İlişkin Alışkanlıklarının Gelişim Özellikleri Üzerindeki Etkileri. Eğitimde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 1(1), 52-69.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak-Kılıç, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (13. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Çekiç, A. ve Karageyik, K. (2021). Analyzing Parenting Stress in Terms of Parental Self-efficacy and Parent Child Communication. International Journal of Education, Psychology and Counseling, 6(40), 14-34.
• Cheng, L. ve Cao, J. (2023). Factors Influencing Smart Device Addiction among Preschool Children: An Extended Protection-Risk Model Perspective. Frontiers in Psychology, 14, 1017772.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal Bilimler için Çok Değişkenli İstatistik: SPSS ve LISREL Uygulamaları (4. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Çorapçı, F., Aksan, N., Arslan-Yalçın, D. ve Yağmurlu, B. (2010). Okul Öncesi Dönemde Duygusal, Davranışsal ve Sosyal Uyum Taraması: Sosyal Yetkinlik ve Davranış Değerlendirme-30 Ölçeği. Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Dergisi, 17(2), 63-74.
• Durmuşoğlu Saltalı, N. (2020). The Mediating Role of Parenting Efficacy in the Association between Preschool Father-Child Relationship and Parental Stress. Participatory Educational Research, 7(2), 230-240.
• Ebeling-Witte, S., Frank, M. L. ve Lester, D. (2007). Shyness, Internet Use, and Personality. CyberPsychology & Behavior, 10(5), 713–716.
• Emiroğlu İlvan, T. ve Ceylan, R. (2023). Predicting Preschool Children's Digital Play Addiction Tendency during Covid-19 Pandemic: Regarding the Mother-Child Relationship, and Child- and Family-Related Factors. Education and Information Technologies, 1–30.
• Gözüm, A. İ. C. ve Kandır, A. (2021). Digital Games Pre-Schoolers Play: Parental Mediation and Examination of Educational Content. Education and Information Technologies, 26(1), 3293–3326. https://doi.org/10.1007/s10639-020-10382-2
• Güler Yıldız, T. , Şahin, F. , Haktanır, G. ve Holloway, S. (2021). Turkish Adaptation of the Berkeley Parenting Self-Efficacy Scale Revised (BPSE-R). Journal of Education and Future, (19), 13-23.
• Hamovitch, E. K., Acri, M. C. ve Bornheimer, L. A. (2019). An Analysis of the Relationship between Parenting Self-Efficacy, The Quality of Parenting, and Parental and Child Emotional Health. Journal of Family Social Work, 22(4-5), 337-351.
• Hill, N. E. ve Bush, K. R. (2001). Relationships between Parenting Environment and Children Mental Health among African American and European American Mothers and Children. Journal of Marriage and Family 63(4), 954-66.
• Hooft Graafland, J. (2018). New Technologies and 21st Century Children: Recent Trends and Outcomes. OECD Education Working Papers, No. 179. Paris: OECD Publishing.
• Hu, L. ve Bentler, P. M. (1999). Cutoff Criteria for Fit Indexes in Covariance Structure Analysis: Conventional Criteria Versus New Alternatives. Structural Equation Modeling, 6(1), 1–55.
• Jones, T. L. ve Prinz, R. J. (2005). Potential Roles of Parental Self-Efficacy in Parent and Child Adjustment: A Review. Clinical Psychology Review, 25(3), 341–363.
• Karacaoğlu, D. (2019). Çocuklarda Bilgisayar Oyun Bağımlılığı ile Aile İlişkileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Kay, M. A. (2022). Erken Çocuklukta Dijital Oyun Bağımlılığının Yordayıcıları Olarak; Dijital Ebeveynlik, Aile İçi İlişkiler ve Sosyal Yeterlilik. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
• Kim, N., Hughes, T. L., Park, C. G., Quinn, L. ve Kong, I. D. (2016). Resting-State Peripheral Catecholamine and Anxiety Levels in Korean Male Adolescents with Internet Game Addiction. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 19(3), 202-208.
• LaFreniere, P. J. ve Dumas, J. E. (1996). Social Competence and Behavior Evaluation in Children Ages 3 to 6 Years: The Short Form (SCBE-30). Psychological Assessment, 8(4), 369-377. http://dx.doi.org/10.1037/1040-3590.8.4.369
• Lemmens J. S., Valkenburg P. M. ve Peter J. (2009). Development and Validation of a Game Addiction Scale for Adolescents. Media Psychol., 12, 77–95.
• Li, H., Luo, W. ve He, H. (2022). Association of Parental Screen Addiction with Young Children's Screen Addiction: A Chain-Mediating Model. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(19), 12788.
• McIntyre, E., Wiener, K. K. K. ve Saliba A. J. (2015). Compulsive Internet Use and Relations between Social Connectedness, and Introversion. Computers in Human Behavior, 48, 569-574.
• Mehroof, M. ve Griffiths, M. D. (2010). Online Gaming Addiction: The Role of Sensation Seeking, Self-Control, Neuroticism, Aggression, State Anxiety, and Trait Anxiety. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 13(3), 313-316.
• Rubin, K. H., Coplan, R. J. ve Bowker, J. C. (2009). Social Withdrawal in Childhood. Annual Review of Psychology, 60, 141–171.
• Suzuki, S., Holloway, S. D., Yamamoto, Y. ve Mindnich, J. D. (2009). Parenting Self-Efficacy and Social Support in Japan and the United States. Journal of Family Issues, 30(11), 1505-1526.
• Şenol, Y., Şenol, F. B. ve Can Yaşar, M. (2023). Digital Game Addiction of Preschool Children in the Covid-19 Pandemic: Social Emotional Development and Parental Guidance. Current Psychology, 1–9.
• Taş, İ. (2019). Ergenlerde İnternette Amaçsız Gezinme ile Dijital Oyun Bağımlılığı Arasındaki İlişki: Anksiyetenin Aracı Etkisi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 351-370.
• Tatsiopoulou, P., Holeva, V., Nikopoulou, V. A., Parlapani, E. ve Diakogiannis, I. (2022). Children's Anxiety and Parenting Self-Efficacy during the COVID-19-Related Home Confinement. Child: Care, Health and Development, 48(6), 1103–1111.
• Teti, D. M. ve Gelfand, D. M. (1991). Behavioral Competence among Mothers of Infants in the First Year: The Mediational Role of Maternal Self-Efficacy. Child Development, 62(5), 918-929.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2021). İstatistiklerle Çocuk Statistics on Child 2021. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu. https://www.tuik.gov.tr/media/announcements/istatistiklerle_cocuk_2021.pdf
• Yan, W., Li, Y. ve Sui, N. (2014). The Relationship between Recent Stressful Life Events, Personality Traits, Perceived Family Functioning and Internet Addiction among College Students. Stress and Health: Journal of the International Society for the Investigation of Stress, 30(1), 3–11.
• Wang, C. Y., Wu, Y. C., Su, C. H., Lin, P. C., Ko, C. H. ve Yen, J. Y. (2017). Association between Internet Gaming Disorder and Generalized Anxiety Disorder. Journal of Behavioral Addictions, 6(4), 564- 571.
• Weaver, C. M., Shaw, D. S., Dishion, T. J. ve Wilson, M. N. (2008). Parenting Self-Efficacy and Problem Behavior in Children at High Risk for Early Conduct Problems: The Mediating Role of Maternal Depression. Infant Behavior & Development, 31(4), 594–605.
• World Health Organization. (2019). International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (11th ed.). Geneva: WHO.