Nedîm’in Şiirinde Ney İmgesi

Yıl 2023, Sayı: Özel Sayı 1 (Cumhuriyetin 100. Yılına), 688 - 701, 27.10.2023

Fahri Kaplan

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1359670

Öz

Mevlânâ’nın Mesnevi’sinden başlayarak klasik Türk şiirinin mana ve hayal dünyasına giren “ney” imgesi şairlerce çok kez kullanılmıştır. Genellikle aşk ve ayrılık derdiyle gönlü yanık, bağrı delik deşik, yüzü sararmış âşığın sembolü olan ney, pek çok şiirde ayrılık ve hasret ile inleyişe işaret edecek şekilde yer almıştır. Lale Devri’nin şen ve şuh üslubuyla öne çıkan şairi Nedîm de bazı beyitlerinde ney imgesine yer vermiştir. Nedîm, bu beyitlerin ikisinde klasik Türk şiirinde yaygın olan dertli, gönlü yanan, feryat eden “ney” imgesini devam ettirmiştir. Ancak onun bazı şiirlerinde “ney”i şevk ile, gönül coşkunluğu ile ilişkilendirdiği görülür. Bu, Nedîm’in kendi üslubu ile de örtüşen, klasik Türk şiirinde ney imgesine getirilmiş özgün bir yorumdur. Nedîm Dîvânı’nda şairin “ney”i kalem ile ve şiirinin sesi ile örtüştürdüğü beyitlere de rastlanır. Bu çalışma; hüzün ve inleyiş ile özdeşleşmiş ney imgesinin Nedîm gibi şen ve şuh karakteri öne çıkan bir şairde nasıl işlendiğini göstermeyi amaçlamıştır. Neticede Nedîm, ney imgesini zaman zaman alışılmış tarzda kullansa da çoğu kez ona kendi şen ve coşkulu üslubunun damgasını vurmayı bilmiş, “ney”e özgün bir yorum ve duyuş getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ney, Nedîm, hüzün, coşku, imge.

The Image of Ney in Nedîm’s Poetry

Öz

Starting from Mevlânâ’s Mesnevi, the image of “ney”, which entered the meaning and imagination of classical Turkish poetry, has been used many times by poets. The ney, which is the symbol of the lover whose heart is full of tears, whose heart is full of tears, and whose face is yellow, has been included in many poems in a way to indicate separation and longing and groaning. Nedîm, the poet of the Tulip Era, who stood out with his cheerful and enthusiastic style, also included the image of ney in some of his couplets. In two of these couplets, Nedîm continued the “ney” image, which is common in classical Turkish poetry, which is pained, heartbreaking and screaming. However, in some of his poems, it is seen that he associates “ney” with eagerness and enthusiasm. This is an original interpretation of the ney image in classical Turkish poetry, which also overlaps with Nedîm's own style. There are also couplets in Nedîm’s Dîvân in which the poet overarched the “ney” with the pen and the voice of his poem. This study aimed to show how the image of ney, which is identified with sadness and groaning, is handled in a poet like Nedîm, whose cheerful and lively character stands out. As a result, although Nedîm used the image of ney in the usual way from time to time, he often managed to leave his mark on it with his cheerful and enthusiastic style and brought a unique interpretation and sense to the “ney”.

Anahtar Kelimeler

Ney, Nedim, sadness, enthusiasm, image.

Kaynakça

• Ahmed Paşa (1966). Ahmed Paşa Divanı (haz. Ali Nihad Tarlan). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Ayan, H. (2014). Nesîmî Hayatı, Edebî kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanının Tenkitli Metni. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ayverdi, İ. (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük (3 cilt) -Kubbealtı Lugatı-. İstanbul: Kubbealtı İktisadi İşletmesi.
• Bâkî (1994). Bâkî Dîvânı (haz. Sabahattin Küçük). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Bayram, Y. (2007). Divan Şiirinde Tarımsal Ürünler. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi, Özel Sayı, 81-96.
• Bilkan, A. F. (2007). Sebk-i Hindî Çalışmaları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 5(9), 359-388.
• Bilkan, A. F. (2009). Sebk-i Hindî. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 36, s. 253-255). İstanbul: TDV Yayınları.
• Cançelik, A. (2010). XVIII. Yüzyıl Divan Şiiri - Musiki İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Demirbağ, Ö. (1999). Koca Râgıb Paşa ve Dîvân-ı Râgıb. Doktora Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Demirel, Ş. (2009). XVII. Yüzyıl Klasik Türk Şiirinin Anlam Boyutunda Meydana Gelen Üslup Hareketleri: Klasik Üslup - Sebk-i Hindî - Hikemî Tarz - Mahallileşme. Turkish Studies, 4(2), 246-273.
• Fuzûlî (2021). Fuzûlî Dîvânı (haz. Abdülhakim Kılınç). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Kaya, B. (2020). Klâsik Türk Şiirinde Kalemle İlgili Benzetmeler ve Şiirlerde Kullanımı Üzerine. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 3(1), 90-112.
• Macit, M. (2000). Nedîm -Hayatı, Eserleri ve Sanatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Mazıoğlu, H. (2018). Nedîm’in Divan Şiirine Getirdiği Yenilikler. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Nalçacıgil Çopur, E. (2021). Nedim’in Üslûbunda Kilk. Divan Toplantıları III - Edebiyatta Üslûp Meselesi (ed. M. Esat Harmancı, Muhammet Kuzubaş, Mehmet Özdemir, Gülçin Tanrıbuyurdu), (ss. 146 - 156). Ankara: İKSAD Global Yayıncılık.
• Nedîm (2017). Nedîm Dîvânı (haz. Muhsin Macit). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı E-Kitap.
• Özkan, İ. H. (1999). Isfahan. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 19, s. 134-135). İstanbul: TDV Yayınları.
• Pala, İ. (2004). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Şemseddin Sâmî (2007). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Şengül, E. (2019). Divan Şiirinde Kalem. Yüksek Lisans Tezi. Hatay: Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi.
• Tâhirü’l-Mevlevî (2018). Mesnevî’nin Dibacesi ile İlk On Sekiz Beytin Şerhi (haz. Ali Güzelyüz, Mehmet Atalay, Kadir Turgut). İstanbul: Demavend Yayınları.
• Turabi, A. H. (2019). Seyyid Nesîmî ve Türkçe Dîvânı’ndaki Müzikal Unsurlar. Nesîmî Kitabı (ed. Alim Yıldız, Yusuf Yıldırım), (s. 489-524). Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.
• Tüfekçioğlu, S. (2021). Gelibolulu Mustafa Ali’nin Mevaidü’n-Nefais Adlı Eserinde Türk Çalgıları. Rast Müzikoloji Dergisi, 9(1), 2479-2495.
• Tok, E. (2019). Osman Nevres Dîvânı’nda Yazıya Dair Unsurlar. Türkiyat Mecmuası, 29(1), 179-198.
• Yakut, E. (2020). Ney Sokağında Mutlu Bir Tesadüf: Nedîm Şevket-i Buhârî'yi Okudu mu?. Sosyal ve İnsani Bilimler -Teori, Güncel Araştırmalar ve Yeni Eğilimler- (ed. Seda Topgül), (s. 31-38). Cetinje, Karadağ: IVPE.
• Yerdelen, C. (1991). Azmî-zâde Hâletî’nin Rubaileri. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Zavotçu, G. (2009). Ney’in Öyküsü ve Dîvân Şiirinde İşlenişi. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 15(39), Prof. Dr. Hüseyin Ayan Özel Sayısı, 719-751.