Hakas ve Kırgız Atasözlerindeki Misafirlik Kavramı Üzerine Değerlendirmeler

Yıl 2023, Sayı: Özel Sayı 1 (Cumhuriyetin 100. Yılına), 145 - 153, 27.10.2023

Emine Güven

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1373031

Cited By: 1

Öz

Misafirlik, Türk toplum hayatını şekillendiren, insan ilişkilerini belirleyen, sosyal hayata yön veren; gelenek göreneklerde misafir olan ve misafir ağırlayana çeşitli adap ve kural yükleyen bir kültürel değerler pratiğidir. Misafirliğe giden kişi iyi bir şekilde ağırlanmayı beklerken kendisinin de birtakım sorumlulukları yerine getirmesi gerektiğini bilir. Bu durum ev sahibi için de geçerlidir. Bir başka ifade ile misafirlik, konuk ve ev sahibine birtakım yükümlülükler getiren bir uygulamadır. Geniş bir coğrafi alana yayılmış olan Türk boylarında davetli ya da davetsiz olarak gelen konuğun ağırlanması bazı farklılıklar gösterir. Lehçe sınıflandırmalarda Türk dilinin Kıpçak grubuna ait Kırgız ve Sibirya grubuna ait Hakasların toplum hayatının da önemli parçalarından birini oluşturan misafirlik olgusu, bir anlamda Kırgız ve Hakas dünya görüşünün, yaşam şeklinin birer yansımasıdır. Ulusların örf, adet, inanışlarını içeren, uzun deneme ve gözlemler sonucunda oluşmuş, kalıplaşmış ifade biçimlerinden biri atasözleridir. Çalışmada, Hakas ve Kırgız atasözleri taranarak misafirlik olgusuna ilişkin hususlar, öne çıkan kavramlar belirlenmiştir. Hakas ve Kırgız Türklerinin misafirliğe bakış açısı atasözleri üzerinden ele alınıp incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hakas, Kırgız, atasözü, misafir kavramı.

Evaluations on the Concept of Hospitality in Khakas and Kyrgyz Proverbs

Öz

Hospitality is one of the most important social practices that shape Turkish social life, determine human relations and shape social life. It is a cultural practice that imposes various customs and rules on the guest and the host in traditions and customs. While the guest expects to be treated well, he or she also knows that he or she has to fulfill certain responsibilities. This is also true for the host. In other words, hospitality is a practice that imposes certain obligations to the guest and the host. In Turkish tribes, which are related to a large circle area, the hosting of guests, whether invited or uninvited, shows some differences. In dialect classifications, the concept of hospitality is one of the important parts of the social life of the Kyrgyz belonging to the Kipchak group of the Turkic language and the Khakass belonging to the Siberian group. In a sense, it is a reflection of the Kyrgyz and Khakass worldview and way of life. Proverbs are one of the stereotyped forms of expression that include the customs, traditions and beliefs of nations, formed as a result of long trials and observations. In the study, Khakass and Kyrgyz proverbs were scanned and the issues and prominent concepts related to the phenomenon of guesthood were determined. The perspective of Khakas and Kyrgyz Turks on hospitality is analyzed through proverbs.

Anahtar Kelimeler

Khakas, Kyrgyz, proverb, concept of guest.

Kaynakça

• Aktaş, E. (2020). Hakas Atasözleri. Konya: Kömen yayınları.
• Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözleri, Deyimler. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten-1962, Ankara: TDK Yayınları.
• Arıkoğlu, E. (2003). Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi, C. 25, Hakas Edebiyatı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Arıkoğlu, E. (2005). Örnekli Hakasça-Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Bоrgоyakоva, T. G. (1996). Kratkiy HAkasskо-Russkiy Frazеоlоgiçеskiy Slоvar’. Abakan: İzdatеl’stvо Hakassоgо Gоsunivеrsitеta.
• Butаnаеv, V. Ya. (2011). Russkо-Hаkаsskiy Slоvаrь (Оkоlо 15 Tıs. Slоv) Оrıs-Hооray Söstigi. Astana: Mеjdunаrоdnаya Tyurkskаya Akаdеmiya.
• Çelik Şavk, Ü. (2002). Kırgız Atasözleri. Ankara: TDK Yay.
• Hakasça-Türkçe Sözlük (2007). (HTS) (Haz. Emine Gürsoy-Naskali, Erdal Şahin, Viktor Butanayev, Aylin Koç, Almagül İşina, Liaisan Şahin). Ankara: TDK Yayınları.
• Gözaydın, N. (1998). Türk Dünyasının Atasözleri. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (6).
• Helomaa, S. (2014). Sprichwörter in Drei Sprachen: Deutsch-Französisch-Finnisch; Eine Kontrastive Studie. Helsinki: Unigrafia.
• Kırgızca-Türkçe Sözlük I (A-J) / II(K-Z) (2018). (KTS) (Haz. Ekrem Arıkoğlu, Cıldız Alimova, Rahat Askarova, Bilge Kağan Selçuk). Ankara: Bengü Yayınları.
• Mieder, W. (2004). Ein Apfel pro Tag hält den Arzt fern. Revista de Filología Alemana, 12, 135-149.
• Okutan, N, Davletov, T. B. (2018). Bilgeler Sözü: Hakas Türklerinin Atasözleri ve Deyimleri. (Der. Ulyana N. Kirbijekova), Ankara: Türksoy Yay.
• Suranchieva, M. B. (2013). “Конок” Концептинин Лингво-Когнитивдик Анализи Лингво-Когнитивный Анализ Концепта, Вестник Кыргызского Государственного Университета Имени И. Арабаева УДК-413.14 (575.2) DOI 10.33514/1694-7851-2019-4-76-81.
• Şimşek, P. (2023). Türkçenin Anlatım Gücü Atasözlerinde Türk Mitolojisindeki “Gök ve Yer” Kavramı Örneği. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 12, 774-796.
• Xakassko-russkiy slovar (2006). Xakas-orıs söstĭk (HRS) (Pod Obşç. Red. O.V. Subrakovoy), Novosibirsk: Nauka.
• Yudahin, K. K. (1998). Kırgız Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
• https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 05.10.2023).
• https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/12653,atasc3b6zleripdf.pdf?0(Erişim Tarihi:05.10.2023)
• https://bilim-kg.com/san-katyshkan-makaldar/ (Erişim Tarihi: 04.10.2023).
• https://www.scribd.com/document/535302745/makaldar (Erişim Tarihi: 04.10.2023).