Yakup Kadri and Ankara Through The Realizm of Georg Lukacs

Yıl 2023, Sayı: 13, 489 - 510, 31.12.2023

Mehmet Ali Gündoğdu

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1360584

Öz

Perhaps the most important feature that makes Ankara interesting is the period in which it was written. During this period, a new regime was established together with the Republics in Turkey and accordingly, new conditions full of uncertainties emerged. In addition, a Kadroist movement, including Yakup Kadri, started to operate in order to spread the principles of the new era to the public. It is clear that the effects of Kadroist views on Ankara are quite intense. On the other hand, considering that this novel was written in a period when Yakup Kadri’s realistic, socialist, objective and hard style, which we know from his previous works, had matured, it can be said that it is quite suitable for different readings. In this respect, it has been seen that the social realist theory of Georg Lukacs, a contemporary of Yakup Kadri, sheds a strong light on the analysis of this novel. While Lukacs, on the one hand, highlights principles such as objectivity, typicality, social view, historical perspective and concrete data under the name of “critical realism”; on the other hand, he criticized the transformation of social realism into ideological attitude for the sake of distant and abstract dreams, describing it as “revolutionary romanticism”. Although Yakup Kadri has presented an ideal fictional structure according to the Lukacsian theory in the first chapters of the novel, he approaches the attitude criticized by Lukacs in the last chapter. In the article, Yakup Kadri’s drift between these two extremes according to the Lukacsian theory is explained with a comparative method and with examples.

Anahtar Kelimeler

Georg Lukacs, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Ankara novel, critical realism.

Georg Lukacs Gerçekçiliği Üzerinden Yakup Kadri ve Ankara Romanı

Öz

Ankara’yı ilginç kılan en önemli özellik belki de yazıldığı dönemdir. Bu dönemde, Türkiye’de Cumhuriyetle beraber yeni bir rejim kurulmuş ve buna bağlı olarak belirsizliklerle dolu yeni şartlar ortaya çıkmıştır. Ayrıca yeni devrin ilkelerini halka yaymak maksadıyla Yakup Kadri’nin de aralarında olduğu Kadrocu bir hareket faaliyete başlamıştır. Kadrocu görüşlerin Ankara’ya etkilerinin oldukça yoğun olduğu açıktır. Öte yandan önceki eserlerinden bildiğimiz Yakup Kadri’nin gerçekçi, toplumcu, nesnel ve sağlam üslubunun da olgunlaştığı bir dönemde bu romanın yazıldığı düşünülürse farklı okumalara açık olduğu söylenebilir. İşte bu açıdan, Yakup Kadri’nin çağdaşı olan Georg Lukacs’ın toplumcu gerçekçi kuramının, bu romanın incelenmesine kuvvetli bir ışık tuttuğu görülmüştür. Lukacs bir taraftan “eleştirel gerçekçilik” adı altında nesnellik, tipik olma, sosyal görüş, tarihsel perspektif, somut veriler gibi ilkeleri öne çıkartırken; diğer taraftan toplumcu gerçekçiliğin uzak ve soyut hayaller uğruna ideolojik bir tutuma dönüştürülmesini “devrimci romantizm” olarak tanımlayarak eleştirmiştir. Yakup Kadri ise her ne kadar romanın ilk bölümlerinde Lukacsçı kurama göre ideal bir kurmaca yapısı ortaya koymuş olsa da son bölümde Lukacs’ın eleştirdiği tutuma yaklaşır. Makalede Yakup Kadri’nin Lukacsçı kurama göre bu iki uç arasında savrulması mukayeseli bir yöntemle ve örnekler eşliğinde anlatılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Georg Lukacs, Yakup Kadri, Ankara, roman, eleştirel gerçekçilik.

Etik Beyan

Makalede herhangi bir etik ihlali yapılmamıştır.

Destekleyen Kurum

Herhangi destekleyen bir kurum yoktur.

Teşekkür

Cumhuriyet'in 100. yılında böyle bir özel sayı çıkardığı için Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi'ne teşekkür ediyorum.

Kaynakça

• Çakır, P. (2017). Oktay Akbal’ın Romanlarında Eleştirel Gerçekçilik. Doktora Tezi. Samsun: Ondouz Mayıs Üniversitesi.
• Çelik, S. (2014, Haziran). Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Ankara Romanı Bağlamında Kemalist İdeoloji ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Bir Başkent İnşası. Ankara Araştırmaları Dergisi, 93-107.
• Karaosmanoğlu, Y. (2009). Ankara. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Lukacs, G. (1975). Çağdaş Gerçekçiliğin Anlamı. (C. Çapan, Çev.) İstanbul: Payel Yayınevi.
• Lukacs, G. (1987). Avrupa Gerçekçiliği. (M. Doğan, Çev.) İstanbul: Payel Yayınları.
• Lukacs, G. (2003). Roman Kuramı. (C. Soydemir, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Moran, B. (1991). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Naci, F. (2002). Ankara. Yüzyılın 100 Türk Romanı (s. 110-116). içinde İstanbul: Adam Yayınları.
• Sümer, M. (2023, 27 01). Mehmed Âkif Poetikasının Temel İlkesi: Gerçekçilik. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (75), 321-333.
• Tural, S. (2020, Ekim). Eleştirel Gerçekçilik Bağlamında Tevfik Fikret Şiirine Bakış. RumeliDE Journal of Language and Literature Studies, (7), 272-279.
• Uslu, A. (2012). Kadro Dergisi Dil ve Edebiyat Anlayışı. Turkish Studies, 7(12), s. 1103-114.
• Wellek, R. (1964). The concept of Realism in Literary Scholarship. . . Concepts of criticism (s. 222-255). içinde New Haven: Yale University Press.
• Zima, P. (2004). Modern Edebiyat Teorilerinin Felsefesi. (M. Özsarı, Çev.) Ankara: Hece Yayınları.