Ecological Crises Hidden in the Fictional Reality of Mythic, Epic and Religious Narratives

Yıl 2023, Sayı: 13, 585 - 601, 31.12.2023

Mustafa Aça

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1378678

Öz

Historical reality, which refers to events and historical figures supported by historical documents, archaeological findings, and reliable sources, forms the fundamental argument for understanding, learning, and evaluating past events, cultures, and people. In contrast to historical reality, fictional reality belongs to the world of mythical, epic, religious, and artistic narratives. Due to their inherent functional nature emphasizing the sacred, the fictional realities of myths and religious narratives have often been accepted as historical reality by societies throughout historical processes.
Scientific perspectives questioning the partial and comprehensive crises presented as manifestations of the "wrath of the sacred" in mythical, epic, and religious narratives during the rise of positivism have now begun to see these narratives as a powerful source for identifying and evaluating ecological crises that have been experienced throughout history. In today's world, where ecological crises frequently occur, the importance of narrative reality is increasingly being explored as a strong resource for ecological research that can be associated with historical reality.
In this study, the newfound direction of identifying ecological crises that have remained mysterious in deep historical periods due to limited sources, and making inferences about their causes and consequences, has been discussed in terms of its conceptual and functional aspects. In addition to the narratives found in common beliefs and stories of humanity, alternative functions in ecological analysis have been presented for the disasters featured in Turkish myths and epic narratives.

Anahtar Kelimeler

Turkish mythology, Torah, Quran, narrative, ecology.

Mitik, Epik ve Dinsel Anlatıların Kurgusal Gerçekliğinde Gizlenen Ekolojik Krizler

Öz

Tarihi belgeler, arkeolojik buluntular ve güvenilir kaynaklarla desteklenen olayları ve tarihi şahsiyetlerle ilgili süreçleri ifade eden tarihsel gerçeklik, geçmişteki olayların, kültürlerin ve insanları anlamanın, öğrenmenin ve değerlendirmenin temel argümanını oluşturur. Tarihsel gerçeklikten farklı olarak kurgusal gerçeklik mitik, epik, dinsel ve sanatsal nitelikli anlatıların itibari dünyasına aittir. Kutsal alana yönelik vurgular içeren işlevsel doğaları gereği mitlerin ve dini anlatıların kurgusal gerçeklikleri tarihsel süreçler içerisinde toplumlar tarafından çoğu zaman tarihsel gerçeklik olarak kabul görmüştür. Mitik, epik ve dinsel anlatılarda genellikle “kutsalın gazabı”nın tezahürü olarak sunulan kısmi ve kapsamlı krizleri pozitivizmin yükselişi süreçlerinde sorgulayan bilimsel bakış, bugün çok daha farklı olarak bu anlatıların tarih boyunca yaşanan ekolojik krizlerin tespit edilmesi ve değerlendirilmesi yolunda bir güçlü bir kaynak olarak görmeye başlamıştır. Ekolojik krizlerin sıklıkla baş gösterdiği günümüz dünyasında önemi giderek artan ekoloji araştırmalarında anlatı gerçekliğinin tarihsel gerçeklikle ilişkilendirilebilen unsurları keşfedilmeye çalışılmaktadır.
Bu çalışmada kaynak sınırlılığından ötürü gizemini koruyan derin tarihi dönemlerde yaşanan ekolojik krizlerin tespit edilmesi, sebepleri ve sonuçları üzerine çıkarımlar yapılması yolunda bu yeni yöneliş, kavramsal ve işlevsel yönleri ile tartışılmıştır. İnsanoğlunun ortak inançlarında ve anlatılarında yer alan kimi anlatılardakilere ek olarak Türk mitlerine ve epik karakterli anlatılarına konu edilen felaketlerin ekolojik çözümlemeler açısında alternatif işlevleri ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk mitolojisi, Tevrat, Kur’an, anlatı, ekoloji.

Etik Beyan

12-14 Ekim 2023 tarihleri arasında Çanakkale’de düzenlenen 5. Uluslararası Toplum ve Kültür Araştırmaları Sempozyumu’nda sunulan çalışmanın genişletilerek makale formatına dönüştürülmüş şeklidir.

Kaynakça

• Agatova, A. R. vd. (2016). Human Occupation of South Eastern Altai Highlands (Russia) in the Context of Environmental Changes. Archaeological and Anthropological Science, 8, 419-440.
• Almas, T. (2013). Uygurlar (çev. A. Batur). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Anoliefo, G. O. vd. (2003) Environmental Implication of the Erosion of Cultural Taboo Practices in Awka, South Local Government Area of Anambra State, Nigeria: Forest, Trees and Water Resources Preservation. Journal of Agricultural and Environmental Ethics, 16, 281-296.
• Ayğan, F. (2013). Kitab-ı Mukaddes ve Kur’an-ı Kerim’de Hz. Nuh: Karşılaştırmalı Bir İnceleme. Uluslararası Hz. Nuh ve Cudi Dağı Sempozyumu, (ed. Ö. A. Yıldırım vd.), 45-54, Şırnak: Şırnak Üniversitesi Yayınları.
• Baker V. R. vd. (1993). Paleohydrology of Late Pleistocene Superflooding, Altay Mountains, Siberia. Scince, 259(5093), 348-350.
• Bascom, W. (1984). The Forms of Folklore: Prose Narratives. Sacred Narrative, Reading in the Theory of Myth, (ed. A. Dundes) California: University of California Press.
• Batuk, C. (2009). Mit, Tarih ve Gerçeklik Sorunu Üzerine Notlar. Milel ve Nihal, 6(1), 27-53.
• Batuk, C. ve Kuşçu, E. (2013). Rudolf Bultmann:·Mitoloji ve Hermenötik Sorunu. Ankara: Eskiyeni Yayınları.
• Berkes, F. ve Jolly, D. (2002). Adapting to Climate Change: Social Ecological Resilience in a Canadian Western Arctic Community. Conservation Ecology, 5(2), 18.
• Bharali, S. ve Khan, M. L. (2012). Religious Taboo Among the Tribes of West Kameng – An Excellent Traditional System of Conserving Biodiversity. Current Science, 103(8), 874-875.
• Bonewitz, R. (2000). Maya Mitolojisi (Maya Kehanetleri). (çev. C. Eyi), İstanbul: Gün Yayıncılık.
• Boslough, M. (2022). Sodom Meteor Strike Claims Should Be Taken with a Pillar of Salt, Skeptical Inquirer, 46(1), 10-14.
• Brückner, H. ve Engel, M. (2020). Noah’s Flood-Probing an Ancient Narrative Using Geoscience. Palaeohydrology: Traces, Tracks and Trails of Extreme Events, (eds. J. Herget, A. Fontana) pp. 135-151, Springer.
• Bultmann, R. (1961). New Testament and Mythology‛, Kerygma and Myth, A Theological Debate. New York: Harper Torchbooks.
• Bunch, T. E. vd. (2021). A Tunguska Sized Airburst Destroyed Tall el-Hammam a Middle Bronze Age City in the Jordan Valley Near the Dead Sea. Scientific Reports, 11. (https://www.nature.com/articles/s41598-021-97778-3)
• Büyükşahin, F. (2017). Kültür-Çevre Bağlamında Geleneksel Ekolojik Bilginin Korunmasının Önemi: Sarıkeçili Yörükler Örneği. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Çevre Bilimleri Anabilim Dalı Doktora Tezi.
• Campbell, J. (2003). Doğu Mitolojisi – Tanrının Maskeleri. (çev. K. Emiroğlu), Ankara: İmge Kitabevi.
• Che, P. ve Lan, J. (2021). Climate Change Along the Silk Road and Its Influence on Scythian Cultural Expansion and Rise of the Mongol Empire. Sustainability, 13, 2530.
• Cronin, S. J. ve Cashman, K. V. (2008). Volcanic Pral Traditions in Hazard Assessment and Mitigation. Living under the Shadow: Cultural Impacts of Volcanic Eruption, (eds. J. Gratton, R. Torrence), pp 175-202, Oakland, California: Left Coast Press.
• Çelik, M. A. ve Gülersoy, A. E. (2016). Kaos Ortamında Çağında Mekân İnsan Etkileşimine Bütüncül Bir Bakış: Ekolojik Toplum Paradigması. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 22, 163-183.
• Çelik, M. A. vd. (2017). Yerelden Küresele Evrilen Ekolojik Krizin Psiko-Sosyal ve Politik Ekolojik Açılardan İrdelenmesi. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 23, 105-121
• Di Cosmo, N. vd. (2017). Interplay of Environmental and Socio-Political Factors in the Downfall of the Eastern Türk Empire in 630 CE. Climatic Change,145, 383-395.
• Diamond, J. (2013). Tüfek, Mikrop ve Çelik – İnsan Topluluklarının Yazgıları. (çev. Ü. İnce), Ankara: TÜBİTAK Yayınları.
• Dorm-Adzobu, C. vd. (1991). Religious Beliefs and Environmental Protection: The Malshegu Sacred Grove in Northern Ghana. Kenya-Nairobi: World Resources Institute and African Centre for Technology Studies.
• Drompp, M. (2005). Tang China and the Collapse of the Uighur Empire: A Documentary History. Leiden: Brill.
• Ehrenfeld, D. W. (1976). The Conservation of Non-Resources: Conservation Cannot Rely Solely on Economic and Ecological Justifications. There is a More Reliable Criterion of the Value of Species and Communities. American Scientist, 64(6), 648-656.
• Eliade, M. (1993). Mitlerin Özellikleri. (çev. S. Rifat), İstanbul: Simavi Yayınları.
• Fei, J. vd. (2007). Circa AD 626 Volcanic Eruption, Climatic Cooling, and the Collapse of the Eastern Turkic Empire. Climatic Change, 81(3), 469-475
• Fei, J. (2008). Circa AD 627 Climatic Cooling and the Sudden Collapse of the Eastern Turkic Khanate. Journal of Arid Land Resources and Environment, 22(9), 37-42
• Frenkel, Y. (2019), The Coming of the Barbarians: Can Climate Explain the Saljūqs’ Advance?. Socio- Environmental Dynamics Along the Historical Silk Road, (eds. L. E. Yang vd.), pp. 261-274, Switzerland: Springer.
• Garay-Barayazarra, G. ve Puri, R. K. (2011). Smelling the Monsoon: Senses and Traditional Weather Forecasting Knowledge Among the Kenyah Badeng Farmers of Sarawak, Malaysia. Indian Journal of Traditional Knowledge, 10(1), 21-30.
• Gül, S. (2023). Kültürel Bir Miras Olarak Geleneksel Ekolojik Bilgi (GEB) ve Bitki Koruma. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, İhtisaslaşma Özel Sayısı, 62-77.
• Gülersoy, A. E. (2019). İnsan-Doğa İlişkiselliğinde Sürdürülebilirliğin Yeniden Düşünülmesi. Sürdürülebilir Kalkınma, (ed. N. Özgen ve M. Kahyaoğlu), 301-336, Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Gülersoy, A. E. ve Belivermiş, H. (2021). Ekolojik Psikoloji. Psikocoğrafya, (ed. N. Özgen ve E. M. Ertürk), 33-63, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Halefullah, M. A. (2012). Kur’an’da Anlatım Sanatı-el Fennu’l-Kasasi. (çev. Ş. Karataş), Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Harman; Ö. F. (2003). Lût. İslâm Ansiklopedisi (C. 27, s. 227-229). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Hill, D. J. (2019). Climate Change and the Rise of the Central Asian Silk Roads. Socio- Environmental Dynamics along the Historical Silk Road, (eds. L. E. Yang vd.), pp. 247-260, Switzerland: Springer.
• https://ozhanozturk.com/2018/02/01/mezopotamya-mitolojisi/ (Erişim: 10.08.2023).
• Ibrayev, Ş. (1998). Destanın Yapısı. (akt. A. A. Çınar), Ankara: AKM Yayınları.
• Issar, A. S. (1990). Water Shall Flow from the Rock - Hydrogeology and Climate in the Lands of the Bible. Springer-Verlag.
• Issar, A. S. (2008), The Impact of Global Warming on the Water Resources of the Middle East: Past, Present, and Future. Climatic Changes and Water Resources in the Middle East and North Africa, (eds. F. Zereini, H. Hötzl), pp. 145-164, Springer.
• Janif, S. Z. (2014). Assessing the Value of Oral Narratives to Build Resilience to Climate Change - Case Study of Southwestern Coast of Viti Levu and the Island of Vatulele. Fiji: University of the South Pacific Thesis.
• Janif, S. Z. vd. (2016). Value of Traditional Oral Narratives in Building Climate-Change Resilience: Insights From Rural Communities in Fiji. Ecology and Society , 21(2), 7.
• Johannes, R. E. 2002. The Renaissance of Community-Based Marine Resource Management in Oceania. Annual Review of Ecology and Systematics, 33, 317-340.
• Kovacs, M. G. (1989). -translate with introduction- The Epic of Gilgamesh. California: Stanford University Press. Kurtuluş, M. (2010). Zeliha’nın Rüyaları ve Gerçeklik. Milli Folklor, 85, 199-204.
• Kuruppu, N. (2009). Adapting Water Resources to Climate Change in Kiribati: The Importance of Cultural Values and Meanings. Environmental Science & Policy, 12(7), 799-809.
• LaMoreaux, P. E. (1995). Worldwide Environmental İmpacts from the Eruption of Thera. Environmental Geology, 26, 172-181.
• Luneau, É. (2019). Climate Change and the Rise and Fall of the Oxus Civilization in Southern Central Asia. Socio- Environmental Dynamics Along the Historical Silk Road, (eds. L. E. Yang vd.), pp. 275-300, Switzerland: Springer.
• Malinowski, B. (2000). Büyü, Bilim ve Din. (çev. S. Özkal), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• McNamara, K. E. ve Prasad, S. S. (2014). Coping with Extreme Weather:Ccommunities in Fiji and Vanuatu Share Their Experiences and Knowledge. Climatic Change, 123(2), 121-132.
• McWilliam, A. (2001). Prospects for the Sacred Grove: Valuing Lulic Forests on Timor. Asia Pacific Journal of Anthropolgy, 2, 89-113.
• Menning, N. (2022). A Myth for the Sixth Mass Extinction: Telling Noah’s Story during a Climate Crisis. Religions, 13(3).
• Mercer, J. vd. (2007). The Potential for Combining Indigenous and Western Knowledge in Reducing Vulnerability to Environmental Hazards in Small Island Developing States. Environmental Hazards, 7(4), 245-256.
• Middleton, G. D. (2012). Nothing Lasts Forever: Environmental Discourses on the Collapse of Past Societies. Journal of Archaeological Research, 20, 257-307.
• Negi, C. S. (2010). The Institution of Taboo and the Local Resource Management and Conservation Surrounding Sacred Natural Sites in Uttarakhand, Central Himalaya. International Journal of Biodiversity and Conservation, 2(8), 186-195.
• Ntiamoa-Baidu Y. (1991). Conservation of Coastal Lagoons in Ghana: The Traditional Approach. Landscape and Urban Planning 20: 41-46.
• Ögel, B. (1993). Türk Mitolojisi. C. 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ögel, B. (2002). Sino-Turcica - Çingiz Han’ın Türk Müşavirleri. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları.
• Öztürk, A. (2000). Çağlar İçinde Türk Destanları. İstanbul: Tavaslı Matbaacılık.
• Pettazzoni, R. (2003). Mitin Gerçekliği. (çev. M. M. Taşlıova), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar, (haz. G. Öğüt Eker vd.), 241-256, Ankara: Milli Folklor Yayınları
• Riehl, S. (2017). Regional Environments and Human Perception: The Two Most Important Variables in Adaptation to Climate Change. The Late Third Millennium in the Ancient Near East-Chronology, C14, and Climate Change, (ed. F. Höflmayer), pp. 237-260, The University of Chicago Press.
• Rudoy, A. N. (2002). Glacier-Dammed Lakes and Geological Work of Glacial Superfloods in the Late Pleistocene, Southern Siberia, Altai Mountains. Quaternary International, 87:119-140.
• Ryan, W. ve Pitman, W. (1998). Noah’s Flood: The New Scientific Discoveries About the Event that Changed History. Simon & Schuster.
• Seely, P. H. (2004). Noah’s Flood: Its Date, Extent, and Divine Accommodation. Westminster Theological Journal, 66(2), 291-311.
• Su, Y. vd. (2016). The Relationship Between Climate Change and Wars Waged Between Nomadic and Farming Groups from the Western Han Dynasty to the Tang Dynasty Period. Climate of the Past, 12, 137-150.
• Suçkov, B. (1982). Gerçekçiliğin Tarihi. (çev. A. Çalışlar), İstanbul: Adam Yayınları.
• Trevisanato, S. I. (2006). Six Medical Papyri Describe the Effects of Santorini’s Volcanic Ash, and Provide Egyptian Parallels to the So-called Biblical Plagues. Medical Hypoteses, 67, 187-190.
• Trevisanato, S. I. (2007). Medical Papyri Describe the Effects of the Santorini Eruption on Human Health, and Date the Eruption to August 1603-March 1601 BC. Medical Hypoteses, 68, 446-449.
• Urton, G. (2009). İnka Mitleri. (çev. İ. Yılmaz), Ankara: Phoenix Yayınları.
• Velikovsky, I. (1950). Worlds in Collision, Doubleday.
• Wotton, R. S. (2007). The Ten Plagues of Egypt. Optican 1826, 3, 1-8.
• Yo, Y-F. vd. (2020). Archaeobotanical Evidence Reveals the Human-Environment Interactions During the 9th-13th Centuries at Turpan, Xinjiang on the Ancient Silk Road. Vegetation History and Archaeobotany, 29, 539-552.
• Yolcu, M. A. (2018). Geleneksel Ekolojik Bilgi Bağlamında Çanakkale Halk Botaniği. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 16(24), 63-77.
• Yolcu, M. A. & Aça, M. (2019). Geleneksel Ekolojik Bilgi ve Folklor. folklor/edebiyat, 100, 861-871.
• Yolcu, M. A. (ed). (2022a). Kaz Dağları ve Geleneksel Ekolojik Bilgi. Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları.
• Yolcu, M. A. (2022b). Geleneksel Ekolojik Bilgi (GEB) Kavramıyla İlişkili Bilimsel Terminoloji Üzerine Değerlendirmeler. Çağdaş Yaklaşımlar Odağında Toplum ve Kültür Araştırmaları III, (ed. M. Dinç ve A. T. Türk), 1-12, Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları,
• Yolcu, M. A. vd. (2023). Homo Naturalis: İnsan ve Geleneksel Ekolojik Bilgi. Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları.