“Hâzâ Mevlûd-i Şerif-i Hadîcetü'l-Kübrâ” (Paris Manuscript) and Its Features

Yıl 2023, Sayı: 13, 78 - 143, 31.12.2023

Abdulkadir Korkmaz

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1382911

Öz

Mevlûd-i Sherif-i Ḥadîjat al-Qubrâ is a religious story in verse with both Old Anatolian and Ottoman Turkish phonetic and linguistic features, written by Seyyid Abdulbâqi Sadıqî b. Mehmed en-Nawâhî in 1246/1830. The story is about the Prophet's marriage with Hazrat Khadija. In the article, firstly, information about the development of religious stories in verse in Turkish literature is presented and then different opinions about the author of the work are discussed. Afterwards, the biography of Hz Khadijah binti Huwaylid, one of the most important female figures in Islamic history, is given. In the next section, the manuscripts in the library catalogues containing religious stories in verse about Khadijah are introduced. In this section, the copy of the work in Paris Bibliotheque Nationale is discussed in detail. Then, the studies on the verse religious stories on the theme of Hz. Khadijah are mentioned. After mentioning the summary and linguistic features of the text, the determinations made about the vocabulary were also put forward in the study. The evaluations related to the current study of the Paris copy are included in the conclusion. The works used throughout the research are included in the bibliography section. Then the transcribed text of the copy is presented. The text published in this section is compared with the text read by Rahim Erarslan in 2016 by comparing the three versions. Spelling, word or couplet differences between the copies are shown in the footnotes.

Anahtar Kelimeler

Poetic religious stories, Old Anatolian Turkish, Ottoman Turkish, Hz. Khadijah, mawlid, mathnawi.

“Hâzâ Mevlûd-i Şerif-i Hadîcetü’l-Kübrâ” (Paris Nüshası) ve Özellikleri

Öz

Mevlûd-i Şerif-i Hadîcetü’l-Kübrâ, Seyyid Abdülbâki Sadıkî b. Mehmed en-Nevâhî tarafından 1246/1830 tarihinde istinsah edilmiş hem Eski Anadolu hem Osmanlı Türkçesi ses ve dil özellikleri taşıyan manzum bir dini hikâyedir. Hikâyede Hz. Peygamber’in Hz. Hatice ile izdivacı konu edinilmektedir. Makalede öncelikle manzum dini hikâyelerin Türk edebiyatındaki gelişimi hakkında bilgi sunulmuş ardından eserin müellifi ile ilgili farklı görüşler tartışılmıştır. Sonrasında İslam tarihinin en önemli kadın figürlerinden Hz. Hadice binti Huveylid’in biyografisi verilmiştir. Sonraki bölümde kütüphane kataloglarında yer alan Hz. Hadice ile ilgili manzum dini hikâyelerin bulunduğu yazma eserler tanıtılmıştır. Bu bölümde eserin Paris Bibliotheque Nationale’de bulunan nüshası ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Ardından, Hz. Hatice temalı manzum dini hikâyeler üzerine yapılan çalışmalardan bahsedilmiştir. Metnin özeti ve dil hususiyetlerine de değindikten sonra söz varlığına dair yapılan tespitler de çalışmada ortaya konulmuştur. Paris nüshasına ait yapılan mevcut çalışmayla ilgili değerlendirmeler sonuç kısmında yer almaktadır. Araştırma boyunca istifade edilen eserler ise kaynakça kısmında bulunmaktadır. Ardından nüshaya ait metnin transkribe edilmiş hali sunulmuştur. Bu bölümde neşredilen metin, 2016 yılında Rahim Erarslan’ın üç nüshayı karşılaştırarak okuduğu metinle mukayese edilmiştir. Nüshalar arasındaki imla, sözcük yahut beyit farklılıkları dipnot kısımlarında gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Manzum dini hikâyeler, Eski Anadolu Türkçesi, Osmanlı Türkçesi, Hz. Hatice, mevlit, mesnevi.

Kaynakça

• Aslan, N. (2006). Manzum Dinî Hikâyeler ve Kirdeci Ali’ye Ait Olduğu Söylenen İki Hikâye Metni (Güvercin ve Geyik Destanları). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(1), 189-207.
• Benjamin, W. (2014). Son Bakışta Aşk. (Çev.: Nurdan Gürbilek). İstanbul: Metis Yayınları.
• Bulut, B. (2017). Âşık Paşa’nın Mevlidi İnceleme –Metin. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. Debreli, Z. (2018). Destân-ı Hadice (İnceleme –Metin-Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Erarsan, R. (2016). Manzûme-i Hatîcetü’l-Kübra (Metin-İnceleme). Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Garip, S. (2010). Gulâmî’nin “Dâsitân-ı Hadîcetü’l-Kübrâ” Adlı Eseri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Kalkan, A. (2019). Menkıbe-i Fahr-i Kâinat /Hikâyet-i Hadice (İnceleme, Metin ve Dil İçi Çeviri). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi. Karahan, A. (1979). Eski Türk Edebiyatı İncelemeleri “İlk Osmanlı Edebiyatının İncelenmemiş Dini Bir Mesnevisi: Hikâyet-i Hadice Tezvic-i Muhammed”. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1(10), 27-34.
• Kavruk, H. (1999). Eski Türk Edebiyatı’nda Mensûr Hikâyeler. İstanbul: MEB Yayınları.
• Kızıltaş, M. (2020). Gulâmî’nin Dâsitân-ı Hadîcetü’l Kübrâ Adlı Eserinin Bilinmeyen İki Nüshası ve Diğer Nüshalarına Dair. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24, 95-113.
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Köse, F. (2017). Yazarı Bilinmeyen Bir Hz. Hatice Hikâyesi (Tenkitli Metin – İnceleme). Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
• Kuzubaş, M. (2008). Manzum Bir Destan Kitabı (Dastân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefâtı Hz. İbrâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(2), 304-340.
• Önler, Z. (1991). Manzum Halk Hikâyelerinden Cümcüme Sultan. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 351-367.
• Özkan, M. (1995). Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Öztürk, N. (2016). Yazarı Belli Olmayan “Hazret-i Hatice Manzumesi” (Metin-Dil İncelemesi). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli Üniversitesi. Sabuncu, Ö. (2008). Hz. Peygamber’in İlk Hanımı Hz. Hatice’nin Hayatı ve Kişiliği. Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa: Harran Üniversitesi.
• Soycan, A. (2018). Türk Edebiyatında Hz. Hatice ve Manzûme-i Hażret-i Hadîcetü'l-Kübra (Rol-model olarak Hz. Hatice). Yüksek Lisans Tezi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Sa‘d, İ. (2015). Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebîr, (çev. Ed.: Adnan Demircan). 10 Cilt. İstanbul: Siyer Yayınları.
• Timurtaş, Faruk Kadri (2005). Eski Türkiye Türkçesi, XV. Yüzyıl, Gramer, Metin- Sözlü. Ankara : Akçağ Yay. Topbaş, S. ve Selçuk, B. (2019). Hz. Peygamber’in Hz. Hatice ile Evliliğine Dair Bir Hikâye: Tezevvücü’r-Resûl. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 5(4), 752-780 .
• Tursun, E. (2010). Hazā Kitāb-ı Ḥadicetü’l-Kübrā (Giriş-İnceleme-Metin-Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Uysal, M. (2010). Nikahnâme (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.