Fosfor Mustafa Sıdkı Paşa ve Trabzon-Erzurum-Bayezid Yolu

Yıl 2023, Sayı: 13, 1437 - 1449, 31.12.2023

Öner Aladağ

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1392268

Öz

Tarih boyunca Trabzon-Erzurum-Bayezid yolu hem ticari hem de askerî açıdan büyük öneme sahip bir geçiş yolu olmuştur. Bu yol, İpek Yolu’nun kritik bir bölümünü oluşturarak hem ticari hem de askeri ihtiyaçları karşılamak için kullanılmış ve Osmanlı İmparatorluğu’nun stratejik gereksinimlerini karşılamıştı. Bu durum söz konusu yolun tarihsel ve stratejik önemini öne çıkarmaktadır. Trabzon-Erzurum-Bayezid yolunu modernize etme çabaları, Tanzimat Dönemi’nde başlamıştır. Bu dönemde yolun yapımı ve iyileştirilmesi için çalışmalar yapılmıştır. Bu projesinin tamamlanmasında büyük rol oynayan isimlerden biri bu dönemde IV. Ordu Müşiri ve Erzurum Valisi olarak görev yapan Fosfor Mustafa Sıdkı Paşa’ydı. Fosfor Mustafa Sıdkı Paşa bulunduğu dönemde devlet kurumlarında çeşitli görevlerde bulunmuştur. Erzurum vilayetinde üç kez valilik görevi yapmasının yanı sıra Konya, Trablusgarp, İşkodra vilayetlerinde de valilik yapmış ve Bahriye Nazırlığına kadar yükselmiştir. 1869-1871 yılları arasında Erzurum Valisi olarak görev yaptığı dönemde bu yolun yapımında görev alarak kısa zamanda önemli işler başarmıştır. Yolun modernize edilmesi ve şose olarak inşası, bölgeler arası ticaretin canlanmasına ve askeri stratejilerin uygulanmasına büyük katkı sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Fosfor Mustafa Sıdkı Paşa, Trabzon-Erzurum-Bayezid Yolu, Ticaret.

Fosfor Mustafa Sıdkı Pasha and Trabzon-Erzurum-Bayezid Road

Öz

Throughout history, the Trabzon-Erzurum-Bayezid road has been a transit route of great importance both commercially and militarily. This road formed a critical part of the Silk Road and was used to meet both commercial and military needs and met the strategic requirements of the Ottoman Empire. This situation emphasises the historical and strategic importance of this road. Efforts to modernise the Trabzon-Erzurum-Bayezid road started during the Tanzimat Period. In this period, works for the construction and improvement of the road started. One of the people who played a major role in the completion of this project was Fosfor Mustafa Sıdkı Pasha, who served as the Müşiri of the IVth Army and Governor of Erzurum during this period. Fosfor Mustafa Sıdkı Pasha held various positions in state institutions during this period. In addition to serving as governor of Erzurum province three times, he also served as governor in Konya, Tripolitania and Iskodra provinces and rose to the position of Minister of Navy. During his term as the Governor of Erzurum between 1869-1871, he took part in the construction of this road and achieved important works in a short time. The modernisation of the road and its construction as a motorway contributed greatly to the revival of trade between the regions and the implementation of military strategies.

Anahtar Kelimeler

Fosfor Mustafa Sıdkı Pasha, Trabzon-Erzurum-Bayezid Road, Trade.

Kaynakça

• Akyıldız, A. (1993). Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform (1836-1856). İstanbul: Eren Yayınları. Atam, Ş. (2020). Osmanlı Devleti’nde Nafıa Nezareti. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Aygün, N. (2005). Onsekizinci Yüzyılda Trabzon’da Ticaret. Trabzon: Serander Yayınları.
• Azap, P. Ç. (2023). Tophane-i Âmire Müşiriyeti. İstanbul: Timaş Akademi.
• Çadırcı, M. Tanzimat Döneminde Karayolu Yapımı. Tarih Araştırmaları Dergisi, 15(26), 153-167.
• Çakaloğlu, C. (2004). Sicill-i Ahvâl Kayıtlarına Göre Osmanlı Devleti’ndeki Manisalı Mülkî Amirler. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 25, 221-242.
• Kavak, N. (2020). Karasu Kazası’nda Sosyo-Ekonomik Hayat (II). Crimean Historical Review, 1, 45-84.
• Keha, M. (2012). Islahat’tan I. Meşrûtiyet’e Erzurum (1856-1876). Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Keklik, E. (2022). Turuk ve Meâbir Mektebi ve İlk Nizamnamesi (1862). Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 17, 219-236.
• Lütfî Efendi, A. (1984). Lütfî Tarihi, C. IX, (Yay. M. Münir Aktepe). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. Mehmet Tahir Efendi, B. (1975). Osmanlı Müellifleri, C. III. (Haz. İsmail Özen). İstanbul: Meral Yayınları.
• Ortaylı, İ. (1999). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Osmanlı İmparatorluğu’ndan Günümüze Denizlerimizin Amirleri Derya Kaptanları Bahriye Nazırları ve Deniz Kuvvetleri Komutanları, (2009). Haz. İbrahim Akkaya, Fahri Ayanoğlu, Ankara: Deniz Kuvvetleri Komutanlığı.
• Özkan, F. (2012). A Road in Rebellion, A History on the Move: The Social History of the Trabzon-Bayezid Road and the Formation of the Modern State in the Late Ottoman World, (Doktora Tezi), State University of New York at Binghamton.
• Sami, Ş. (1307). Kaamusü’l- A’lam. İstanbul: Mihran Matbaası, C. II.
• Süreyya, M. (1996). Sicil-i Osmanî, C. IV. (Haz. Nuri Akbayar). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tekdemir, A. (2011). Tanzimat Dönemi Nafıa Nezareti. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1, 109-132.
• Tozlu, S. (1997). Trabzon-Erzurum-Bayezid Yolu. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Turan, Ş. (1951). 1829 Edirne Antlaşması. AÜDTCF Dergisi, 9, 111-151.
• Yazıcı, N. (1992). Tanzimatta Haberleşme ve Kara Taşımacılığı. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 3, 333-377.
• Yılmaz, Ö. (2015). Dussaud Biraderlerin Trabzon Limanı İnşa Projesi (1870). Karadeniz İnceleme Dergisi, 18, 213-244