Nüvîdî Mahlaslı İki Dîvân Şairi ve Şiirleri

Yıl 2023, Sayı: 13, 233 - 258, 31.12.2023

Esra Bozyiğit

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1393520

Öz

Osmanlı Dönemi edebiyatının biyografik kaynaklarından şair tezkirelerinde, Nüvîdî mahlasını kullanan iki şair kaydedilmiştir. Bu şairlerden ilki, hayatının büyük bir kısmını 16. yüzyılın ikinci yarısında yaşamış olan Yûsuf Nüvîdî Efendi (ö. 1608); ikincisi, 17. yüzyıl şairlerinden Mehmed Nüvîdî Efendi (ö. 1674-75)’dir. Dîvân sahibi olup olmadıkları bilinmeyen bu iki şairin az sayıdaki şiirleri, tezkirelerde ve metin neşri yapılmış mecmualarda yer almaktadır. Bu çalışmada öncelikle Nüvîdî mahlaslı şairlerin hayatları ve edebî şahsiyetleri hakkında bilgi verilmiştir. Ardından şair tezkirelerinden derlenen her iki şaire ait şiirler sıralanmıştır. Sonrasında şiir mecmualarından derlenen Nüvîdî mahlaslı şiirlere yer verilmiştir. Mecmualarına göre tasnif edilerek kaydedilen bu şiirler, mecmualar üzerine hazırlanan 517 çalışmanın taranması sonucunda elde edilmiştir. Mecmualardan şiirler derlenirken yazma nüshalardan istifade edilerek şiirlerdeki okuma hataları düzeltilmiş, yapılan düzeltmeler dipnotlarda gösterilmiştir. Şair tezkirelerinden yapılan derlemeler sırasında ise tezkireler üzerine hazırlanan metin neşirlerinden faydalanılmıştır. Çalışmanın son bölümünde, daha evvel neşredilmemiş Nüvîdî mahlaslı şiirlerin transkripsiyonlu metinleri araştırmacıların istifadesine sunulmuştur. Mecmualardan derlenen ve metin neşri ilk defa yapılan şiirlerin hangi Nüvîdî’ye ait olduğu hususundaki değerlendirmeler, ilgili mecmua başlığı altında verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Nüvîdî, şiir, dîvân, mecmua.

Two Divan Poets with the Pseudonym Nuvidi and Their Poems

Öz

Two poets using the pseudonym Nuvidi were recorded in the poet biographies (tazkira), one of the biographical sources of Ottoman literature. The first of these poets is Yusuf Nuvidi Efendi (d. 1608), who lived most of his life in the second half of the 16th century, and the second is Mehmed Nuvidi Efendi (d. 1674-75), who was one of the 17th-century poets. The few poems of these two poets, about whom we do not know whether they had a divan, were included in poet biographies and journals whose content was published. In this study, first of all, information was given about the lives and literary personalities of the poets with the pseudonym Nuvidi. Then, the poems of both poets compiled from the poet biographies were listed. Afterward, poems with the pseudonym Nuvidi compiled from poetry journals were discussed. These poems, which were classified and recorded according to their journals, were obtained as a result of the screening of 517 studies conducted on journals. While compiling the poems from journals, the reading errors in the poems were corrected by using the manuscripts, and the corrections made were indicated in the footnotes. In the compilations made from the poet biographies, the text publications prepared on the poet biographies were used. In the last part of the study, transcribed texts of previously unpublished poems with the pseudonym Nuvidi were presented to the researchers. The evaluations on which Nuvidi the poems, compiled from the journals and published for the first time, belonged to were given under the heading of the relevant journal.

Anahtar Kelimeler

Nuvidi, poem, poetry, divan, journal.

Kaynakça

• Akdağ, H. (2020). Süleymaniye Kütüphanesi Ali Nihat Tarlan Bölümü 21 Numarada Kayıtlı Mecmÿèa-i EşèÀr (1B-75A)’ın Transkripsiyonlu Metni ve MESTAP’a Göre Tasnifi. Yüksek Lisans Tezi. Giresun: Giresun Üniversitesi.
• Aksoyak, İ. H. (2014). Nüvîdî, Mehmed Nüvîdî Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nuvidi-mehmed-nuvidi-efendi [Erişim Tarihi: 10.08.2023].
• Aldemir, K. (2015). Süleymaniye Kütüphanesi Esèad Efendi Bölümü 3424 Numaralı Şiir Mecmuası (Mecmûèa-i Kasâéid) (52a-91a varak) (Transkripsiyonlu metin-inceleme). Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Altuner, N. (1989). Safâî ve Tezkiresi, İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Aslan, H. (2016). Süleymaniye Kütüphanesi Esèad Efendi Bölümü 3424 Numaralı Şiir Mecmûası (Mecmûèa-i kasâéid) (299b-337a varak) (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin). Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Ayçiçeği, B. (2016). Nuruosmaniye Kütüphanesi Türkçe Şiir Mecmû’aları: İnceleme-Dizin. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (16), 227-367.
• Bingöl, F. (2022). Süleymaniye Kütüphanesi Esèad Efendi Bölümü 3424 Numaradaki Mecmûèa-i Kasâéid (11a-52a inceleme, metin ve MESTAP’a göre tasnif). Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Devellioğlu, F. (2013). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları, 30. B.
• Dikilitaş, H. (2019). Süleymaniye Kütüphanesi Esèad Efendi Bölümü 3424 Numaradaki Mecmûèa-i Kasâéid (126b-165a Varaklar Arası Transkripsiyonlu Metin ve İnceleme). Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Direkli, F. (2021). Milli Kütüphane 26 HK 1060/1 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Metni ve Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi’ne (MESTAP) Göre Tasnifi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi.
• Esen, N. (2019). Mecmûèa-i Eşèâr (Süleymaniye Kütüphanesi, Ali Nihat Tarlan 21, 1b-50b, İnceleme Metin-Tıpkıbasım). Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Gürbüz, M. (2018). SulùÀn-ı ÒÿbÀna MünÀsib EşèÀr (İnceleme-Metin-Şair ve Şiir Dizini). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• İsmâil Belîğ (1985). İsmâil Belîğ Nuhbetü'l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti'l-Eşèâr (haz. Abdulkerim Abdulkadiroğlu). Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları No: 62.
• Kasîde Mecmûèası. Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Esad Efendi 3424.
• Kayabaşı, B. (1997). Kâf-zâde Fâéizî’nin Zübdetü'l-Eşèâr’ı. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
• Kol, A. (2023). Fransa Ulusal Kütüphanesi (BNF) Supplément Turc 390 Numaralı Şiir Mecmuası [İnceleme-Metin-Mecmûaların Sistematik Tasnifi Projesi’ne (MESTAP) Göre Tasnifi]. Yüksek Lisans Tezi. Ordu: Ordu Üniversitesi.
• Köse, R. (2017). Süleymaniye Kütüphanesi Esèad Efendi Bölümü 3424 Numaralı Mecmûèa-i Kasâéid (165b-222a Varak) (Transkripsiyonlu Metin-İnceleme). Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Küçük, S. (2015). Bâkî Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü 3143, 3. B.
• Mecmûèa-i Eşèâr. Ankara Milli Kütüphane 06 Mil Yz FB 533/1.
• Mecmûèa-i Eşèâr. Ankara Milli Kütüphane 26 HK 1060/1.
• Mecmûèa-i Eşèâr. Fransa Ulusal Kütüphanesi El Yazmaları Bölümü Suppl. Turc 390. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b52509100t/f11.item.r=turc390%20390 [Erişim Tarihi: 30.10.2023] Mecmûèa-i Eşèâr. Nuruosmaniye Kütüphanesi 4965.
• Mecmûèa-i Eşèâr-Tunî-zâde. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Bel_Yz_K0644.
• Mecmûèa-i Eşèâr ve Fevâéid. Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Ali Nihat Tarlan 21.
• Mucîb (1997). Tezkire-i Mucîb (haz. Kudret Altun). Ankara: AKM Yayınları.
• Nevèi-zâde Atâyî (2017). Hadâéiku'l-Hakâéik Fî Tekmîleti'ş-Şakâéik, Nevèi-zâde Atâyî’nin Şakâéik Zeyli (haz. Suat Donuk, ed. Derya Örs). C. I. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları: 85.
• Ördek, Ş. (2014). Neylî, Küçük Lütfullâh Beyzâde Mehmed Neylî Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/neyli-kucuk-lutfullah-beyzade-mehmed [Erişim Tarihi: 10.08.2023].
• Özel, S. (2016). Süleymaniye Kütüphanesi Esèad Efendi Bölümü 3424 numaradaki Mecmûèa-i Kasâéid (261b-299a varakları arası) İnceleme-metin. Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Özveren, S. (2015). Süleymaniye Kütüphanesi Esèad Efendi Bölümü 3424 Numaralı Şiir Mecmuası (Mecmûèa-i Kasâéid) (91b-126a varak) (Transkripsiyonlu Metin-İnceleme). Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Riyâzî (2017). Riyâzu'ş-Şuèarâ (haz. Namık Açıkgöz). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları e-kitap.
• Sarıkurt Bostancı, T. (2019). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Bel_Yz_K0644 Numarada Kayıtlı Mecmuanın Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi’ne (MESTAP) Göre Tasnifi. Yüksek Lisans Tezi. Kırşehir: Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi.
• Şengül, E. (2018). Süleymaniye Kütüphanesi Ali Nihat Tarlan Bölümü 21 Numarada Kayıtlı Mecmûèa-i Eşèâr (229b-309a) (Transkripsiyonlu Metin-İnceleme). Yüksek Lisans Tezi. Giresun: Giresun Üniversitesi.
• Şeyhî Mehmed Efendi (2018). Vekâyièu'l-Fuzalâ, Şeyhî’nin Şakâéik Zeyli (haz. Ramazan Ekinci, ed. Derya Örs). C. II. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları: 93.
• Şeyhülislâm Yahyâ. Dîvân. Almanya Leipzig Üniversitesi Kütüphanesi, Cod. Pers. 41-2.
• Şeyhülislâm Yahyâ (2001). Şeyhülislâm Yahyâ Divânı (haz. Hasan Kavruk). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları: 3557.
• Tukin, C. (1996). Girit. TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 14, s. 85-93). İstanbul: TDV Yayınları.
• Tuman, M. N. (2001). Tuhfe-i Nâilî - Divân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri (haz. Cemal Kurnaz, Mustafa Tatcı). C. II. Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• Ünlü Aydın, Y. (2018). Mecmûèa-i Eşèâr (Milli Kütüphane FB 533) İnceleme-Metin. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Yeşilbağ, S. (2018). Mecmûèa-i Eşèâr: Metin-İnceleme (Milli Kütüphane 06 Mil Yz Fb 533/1). Doktora Tezi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Zehr-i Mâr-zâde Seyyid Mehmed Rızâ (2017). Rızâ Tezkiresi (haz. Gencay Zavotçu). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları e-kitap