Ayntâblı Hüsnî’nin Rüyası -Hüsnî’nin Hâb-ı Hayâl’ine, Şaire ve Şiire İlişkin Görüşlerine Dair-

Yıl 2023, Sayı: 13, 1 - 49, 31.12.2023

Fatma Sabiha Kutlar Oğuz , Şerife Yalçınkaya

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1393626

Öz

Ayntâblı Hüsnî, klasik Türk şiirinin 19. yüzyıldaki temsilcilerindendir. Yüzyılın biyografik kaynakları ona yer vermemiştir. Hüsnî hakkında elimize ulaşan bilgiler Ayntâb’la ilgili kaynaklarla sınırlıdır. Şairin tespit edilen tek müstakil eseri, kendisi tarafından 1291/1874-1875’te İstanbul’da Mekteb-i Sanayi Matbaası’nda bastırılan Hâb-ı Hayâl adlı 465 beyitlik mesnevisidir. Eserin başında şairin mesnevisine tarih düşürmek amacıyla kaleme aldığı bir kıta ve sonunda da Hakkî Bey ve Şeyh Remzî Efendi’nin yazdığı biri kıta diğeri nazm şeklinde iki takrîz ve bir tarih beyti yer almaktadır. Takrîzlerden ikincisinde de esere tarih düşürülmüştür. Hâb-ı Hayâl, gerçeğe dayalı bir anlatıdır. Eserin bu niteliği, metin içerisinde ve şairinin esere düştüğü tarih şiiriyle vurgulanmıştır. Hüsnî’nin mesnevisinin orijinalitesi, şiir ve şair hakkındaki değerlendirmelerinde aranmalıdır. Mesnevi, temelde bir şairin hikâyesi üzerine kuruludur. Hüsnî, anlattığı şair ve bu şairin gördüğü rüya üzerinden manzum bir hikâye yazmış ve ardından hikâyede tasvir ettiği şairde bulunan zaaflara çözümlerini önermiştir. Bu makalede, Ayntâblı Hüsnî’nin Hâb-ı Hayâl mesnevisi, mesnevinin ana teması olan şairin rüyası bölümü üzerinden değerlendirilmiş ve metindeki şiir ve şaire ilişkin değerlendirmeler incelenmiştir. Makalenin sonunda mesnevinin matbu nüshasına dayalı çeviriyazısı yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ayntâblı Hüsnî, Hâb-ı Hayâl, mesnevi, şiir ve şair, 19. yüzyıl klasik Türk şiiri.

The Dream of Ayntâblı Hüsnî -About Hüsnî’s Hâb-ı Hayâl, His Views on Poet and Poetry-

Öz

Ayntâblı Hüsnî is one of the representative poets of classical Turkish literature in the 19th century. Biographical sources of the century did not include him. The information we have about Hüsnî is limited to sources related to Ayntâb (Antep). The poet’s only identified independent work is his 465-couplet mathnawi called Hâb-ı Hayâl, which was printed at the Mekteb-i Sanayi Matbaası in Istanbul in 1291/1874-1875 by self. At the beginning of the work, there is a kıta that the poet wrote in order to date his mathnawi, and at the end there are two takrîz and a history couplet, one in kıta and the other nazm, written by Hakkî Bey and Şeyh Remzî Efendi. In the second of the takrîz, the date of the work was dropped. Hâb-ı Hayâl is a narrative based on reality. This quality of the work is emphasized within the text and with the historical poetry that the poet wrote in the work. The originality of Hüsnî’s mathnawi should be sought in his evaluations about poetry and the poet. Mathnawi is basically based on the story of a poet. Hüsnî wrote a story in verse based on the poet he described and the dream this poet had, and after the story, he suggested solutions to the weaknesses in the poet he described. In this article, Ayntâblı Hüsnî’s Hâb-ı Hayâl was evaluated through the poet’s dream section, which is the main theme of the mesnevi, and the evaluations about the poem and the poet in the text were examined. At the end of the article, a transcription based on the printed copy of the masnavi was made.

Anahtar Kelimeler

Ayntâblı Hüsnî, Hâb-ı Hayâl, mathnawi, poet and poetry, 19th century classical Turkish poetry.

Kaynakça

• Altun, E. (2020). I. Dünya Savaşı Yıllarında Habeşistan ve Hindistan’a Yönelik Türk – Alman Faaliyetleri. Yüksek Lisans Tezi. Kütahya: Kütahya Dumlupınar Üniversitesi.
• Arslan, M. (2015). Remzî, Remzî Baba. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/remzi-remzi-baba-tebrizli [Erişim Tarihi: 19 Kasım 2023].
• Ayntâbî Hüsnî (1291). Hâb-ı Hayâl. İstanbul: Mekteb-i Sanayi Matbaası.
• Çetin, K. (2018). Klâsik Türk Şairlerinin Kaleminden Mağrib, Habeş ve Sudan. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi-Journal of Turkish Researches Institute TAED, (63), 35-57.
• Erbay, N. ve Durkaya, H. (2015). Hâb-ı Hayâl, Ayıntablı Hüsnü. Doğu Esintileri, (3), 317-368.
• Erbay, N. (2022). Hâb-ı Hayâl (Hüsnî). Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/hab-i-hayal-husni [Erişim Tarihi: 29 Eylül 2023].
• Gür, N. (2017). Edebiyat Tarihi Yazımında Bir Kaynak Olarak Takrizler ve Sıra Dışı İki Örnek. Erdem, (71-72), 91-116.
• Karacan, T. (1990). Sâbit, Derenâme ya da Hâce Fesâd ve Söz Ebesi. Sivas: Dilek Basımevi. [Erişim Tarihi: 29 Eylül 2023].
• Koç, M. (2022). Dere-Nâme/Hâce Fesâd ve Söz Ebesi (Sâbit). Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/dere-name-tees-1345. [Erişim Tarihi: 19 Kasım 2023].
• Morkoç, Y. E. (2011). Klâsik Türk Edebiyatında Kadın Şâirlere Bakış. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2).
• Onay, A. T. (1998). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar (Hzl. Cemal Kurnaz). Ankara: TDV Yayınları.
• Sarıkaya, E. (2017). Eski Türk Edebiyatında Rüya (Başlangıcından XV. Asra Kadar). Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları.
• Timurtaş, F. K. (1981). Şeyhî’nin Harnâme’si. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Uçman, A. (2002). Türk Romanında İlk Alafranga Tip: Felatun Bey. Kitap-lık, 4(54), 140-147.
• Uzun, M. ve Arslan, A. T. (2010). Takrîz. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 39, s. 472-474). İstanbul: TDV Yayınları.
• Ünal, M. (2014). Hakkı Bey, Yek-Çeşm, Üsküdarlı. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hakki-bey-yekcesm-uskudarli [Erişim Tarihi: 01 Kasım 2023].
• Yakar, H. İ. (2013). Antepli Divan Şairleri. Gaziantep: Yaşar Cevizli Mağazaları.
• Yakar, H. İ. (2020). Hasırcızâde Hafız Mehmet Ağa. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hafiz-hasircizade-hafiz-mehmed [Erişim Tarihi: 01 Kasım 2023].
• Yakar, H. İ. (2022). Hüsnî, Hüsnî Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi. Cilt 9. s. 220-221; Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/husni-husni-efendi [Erişim Tarihi: 22 Ekim 2023].
• Yener, Ş. S. (1934). Gaziantep Büyükleri. Gaziantep: Gaziantep Halk Fırkası Matbaası.
• Yerlikaya, A. (2014). Nev’î-zâde Atâyî’nin Üç Mesnevisinde Cinsel Söylemler ve İktidar İlişkileri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi.
• Yıldırım, A. (2006). Üsküdarlı Hakkı Bey Dîvânı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Yılmaz, G. A. (2022). Klasik Türk Edebiyatında Mizahî Bir Zaaf: Zen-Pârelik. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (56), 359-381.
• Zavotçu, G. (2007). Türk Edebiyatında Hâb-nâmeler ve Ömer Fu’âdî’nin Hâbiyye Risâlesi. Kocaeli: Hazret-i Pîr Şeyh Şa’bân Velî Vakfı Yayınları.
• Zengin, A. (2022). Berber-Nâme (Sâbit). Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/berber-name-sabit. [Erişim Tarihi: 06 Kasım 2023].