Selçuklu Çini Mozaik Sanatının Çağdaş Sanat Uygulamalarına Yansıması

Yıl 2023, Sayı: 13, 1740 - 1755, 31.12.2023

Yasemin Taşkın

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1395587

Öz

Türk sanatında önemli eserlerin ortaya çıktığı dönemlerden biri hiç kuşkusuz Selçuklu Dönemi’dir. Orta Asya’dan edindiği birikimi ve tecrübesini Anadolu topraklarında yüzlerce yıl sonrasında bile yaşatmayı başarmış, özgün eserler ortaya koymuşlardır. Bu eserleri bazen seramik-çini, bazen ahşap ve taş işleri, bazen de mimari bir eserin tasarımında, duvar örgüsünde görmekteyiz. Selçuklu dönemi sanatında önemli bir yere sahip olan sanat dallarından biri de mozaik çini sanatıdır. Mozaik çini sanatında da kendi kültür birikimi ile özgün bir üslup oluşturmayı başarmıştır. Bu çalışmada günümüze kadar ulaşan Selçuklu eserlerinin çağdaş sanata katkı sağlaması amacıyla gerçekleştirilmiş olan “Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Bilimsel Araştırma Proje birimi tarafından RGD-027” numaralı projesinde gerçekleştirilen mozaik uygulamaları ele alınmıştır. Divriği Ulu Camii taç kapısındaki süslemeler ve Kubadabad Sarayı’ndan çıkarılan eserlerde bulunan figürlü desenler, Sivas Şifaiye Medresesi İzzettin Keykavus Türbe Kapısı ve Gök Medrese Minarelerindeki çini mozaiklerinden yararlanılarak üç adet eser oluşturulmuştur. Bu eserlerde seramik malzeme ile paladyen ve floransa döşeme teknikleri uygulanmıştır. Bu teknikler gerçekleştirilirken desenlerin özüne, uygulama yöntemine sadık kalınmasına özen gösterilmiştir. Bunun yanı sıra bu desenlerin çağdaş yorumlamada kullanılması bu çalışmayı özgün hale getirmektedir. Ortaya çıkan eserlerle Selçuklu Sanatının zengin içeriği, Selçuklu mozaik çini tekniğinin çağdaş sanat ile kullanılabilirliği ortaya konmuştur. Böylece alanda ortaya çıkacak yeni eserlere katkı sağlanması amaçlanmıştır. Ayrıca yapılan mozaik uygulamaları, günümüz malzeme ve makinalarının sunduğu imkânlarla Selçuklu mozaik çini sanatının çağdaş sanat tasarımlarında uygulama alanı bulmasına imkân sağlaması yönünden örnek olma özelliği taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Selçuklu Sanatı, Mozaik Çini Sanatı, Selçuklu Çini Sanatı, Çağdaş Sanat

Etik Beyan

Araştırma, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Bilimsel Araştırma Proje birimi tarafından RGD-027 numaralı proje ile desteklenmiştir.

Destekleyen Kurum

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Bilimsel Araştırma Proje birimi

Proje Numarası

RGD-027

The Reflection of Seljuk Tile Mosaic Art on Contemporary Art Practices

Öz

Certainly, one of the eras that arose significant artifacts in Turkish art is Selçuklu period. Selçuks created authentic artworks that still live hundreds of years in Anatolia with knowledge and experience orienting from Asia. Their styles can be seen in their ceramics, engraving Stones, woodworkings, and architectural designs. One of the important branches of Selçuklu art was tile mosaic. With the knowledge of their own culture, they accomplished forming an original style in mosaic tile as well. In this paper, it is based on mosaic applications that reference number RGD-027 presented by the Cumhuriyet University Scientific Researc & Project Center. It is composed three pieces that were inspired byornements on the portal of Divriği Ulu Mosque, figures on the artifacts exited from the Kubad Abad palace, Sivas Şifaiye Medrese, and mosaic tiles on the Gök Medrese’s minarets. These three works have been implemented by using the terazzo technique with ceramic materials and Florance tiling technique. While applying aforementioned tecniques, it is taken care of the essence of figures and their application tecniques. In this way, the usage of these figures in a modern interpretation makes this work distinctive. In the resultant, it is shown that Selçuks tile mosaic art’s prosperous components and feasibility on the contemporary art. Also it is aimed to contribute to upcoming new projects. Besides, the tiles applied here feature finding a practice area of Selçuks tile mosaic art in a contemporary way with the help of new materials and tools.

Anahtar Kelimeler

Selçuklu Art, Tile Mozaic Art, Selçuklu Tile Work, Contemporary Art.

Proje Numarası

RGD-027

Kaynakça

• Arık, R. (2022). Arkeoloji Buluntularıyla Konya Selçuklu Sarayları ve Saray Yaşamı. İstanbul: Türk Arkeoloji ve Kültürel Miras Enstitüsü.
• Arlı, B. D. (2014). Selçuklu Dönemi El Sanatları. Anadolu Selçuklu Uygarlığının İzinde (s. 159-169). içinde Kayseri: Selçuklu Uygarlığı Müzesi, Kayseri Büyükşehir Belediyesi.
• Aslanapa, O. (1991). Anadolu’da İlk Türk Mimarisi. Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Aslanapa, O. (2003). Türk Sanatı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bakırer, Ö. (2008). Tuğla, Ahşap ve Cam. D. Kuban içinde, Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı (s. 301-318). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bilget, N. B. (1989). Gök Medrese. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Blessing, P. (2018). Moğol Fethinden Sonra Anadolu’nun Yeniden İnşası. (M. Özkılıç, Çev.) İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Canpolat, A. (2017). Kubadabad Sarayı Çinilerinde Antropomorfik Motifler ve Özgün Yorumları. Uşak: Uşak Üniversitesi.
• Cantay, G. (1992). Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Darüşşüfaları. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Çelik, M. Y., & Başçıvandemir, M. (2003). Dekoratif Mermer Mozaik Yapım Teknikleri. Türkiye IV. Mermer Sempozyumu (Mersem’2003) Bildiri Kitabı, (s. 399-414). Afyon.
• Çobanoğlu, A. V. (2012). Divriği Ulucamii. TDV İslam Ansiklopedisi (s. 95-96). İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Doğru, M. H. (2006). Savas’ta Bulunan Anadolu Selçuklu Dönemi Yapılarında Dış Cephe Süslemeleri ve Zencerekler. Selçuklu Döneminde Sivas Sempozyum Bildirileri (s. 445-463). Sivas: Sivas 1000 Temel Eser.
• Gabriel, A. L. (2022). Anadolu’daki Türk Anıtları İkinci Cilt:Amasya-Tokat-Sivas. İstanbul: Türk Akeoloji ve Kültürel Miras Enstitüsü.
• Gürkan, S. G. (2007). Bursa ve Edirne Eserleri Işığında Çiniler. G. Öney, & Z. Çobanlı içinde, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı (s. 215-229). İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Hakan, E. (2003). Tarih Öncesinden Günümüze Geleneksel ve Çağdaş Seramik Mozaikler. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bililmler Enstitüsü.
• Kahya, Y., Tanyeli, G., & Kuzucular, K. (2008). Sivas Gökmedrese. D. Kuban içinde, Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı (s. 195-200). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kuban, D. (2008). Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Mesara, G. (2004). Divriği Ulu Camii ve Şifahanesi Tezyinatı. Ord. Prof.Dr. A. Süheyl Ünver Nakışhanesi Yorumuyla Divriği Ulucamii ve Şifahanesi Taş Bezemeleri (s. VII-XV). İstanbul: Sivas Hizmet Vakfı Yayınları.
• Mutlu, N. (2018). (Selçuklu’nun Sivas’a İlk Mührü) Sivas Darü’ş-Şişası (Şifaiye Medresesi). Ankara.
• Oral, M. Z. (1953). Kubad Abad Çinileri. Belleten, XVII(66), 209-222.
• Ögel, S. (2008). Anadolu Selçuklu Mimarisinde Taş Süsleme. D. Kuban içinde, Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı (s. 321-338). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Öney, G. (1978). Anadolu Selçuklu Mimarisinde Süsleme ve El Sanatları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Öney, G. (1987). İslam Mimarisinde Çini. İzmir: Ada Yayınları.
• Öney, G. (2007). Doğu’dan Batı’ya İslam Sanatından Türk Çini ve Seramiklerine Uzanan Miras. G. Öney, & Z. Çobanlı içinde, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı (s. 13-23). İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Öney, G. (2008). Selçuklu Figür Dünyası. D. Kuban içinde, Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı (s. 411-428). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Önge , Y., Ateş, İ., & Bayram, S. (1978). Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Tuncer, O. C. (1986). Anadolu Selçuklu Mimarisi ve Moğollar. Ankara: Vakıflar Bankası.
• Uysal, A. O. (2018). Kubad Abad Saray Külliyesinin Mimarisi. A. Yavaş, & O. Koçyiğit içinde, Beyşehir Gölü Kıyısında Bir Selçuklu Sitesi: Kubad Abad (s. 111-154). Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Yetkin, Ş. (1972). Anadolu’da Türk Çini Sanatının Gelişmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları .
• Yıldırım, Ö. (2015). Seramik Sanatında Mozaik Tekniğinin Uygulanması ve Eskişehir Çağdaş Seramik Açık Hava Müzesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.