Description in Folk Narratives: The Use of Descriptions in the Zümrüdüanka Kuşu (Phoenix) Tale from a Hermeneutic Perspective

Yıl 2023, Sayı: 13, 602 - 616, 31.12.2023

Nejla Orta

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1396845

Öz

Depiction is the description or narration of something with its distinctive and detailed features in cultural, artistic and literary works. It can be said that description exists with culture, and culture cannot be found in something that is not a description. Description is made and understood through language in narratives, sometimes directly and sometimes by analogy and metaphor. These literary elements help tales to go beyond the narrative function. From a hermeneutic point of view, since a saying is not self-understanding and requires interpretation, the descriptions used in the tale must be interpreted, especially to clarify the implicit words. In fact, tales are one of the basic and first narratives of abstract thinking, both in terms of the narrator, the text, and the listener and reader. Therefore, looking at depiction from a cultural perspective, evaluating how depiction is used in folk literature, especially in tales, and what kind of a process of meaning and interpretation the text is from a hermeneutical perspective, constitutes the subject and purpose of this study. At the heart of hermeneutics is the idea that understanding a text is a constant process of interpretation, and that interpretation is influenced by historical, cultural, and individual contexts. It is seen that hermeneutics, most commonly used in the fields of linguistics and translation, can also be used as a method for understanding and interpreting traditional texts. Descriptions in tales, especially symbols, can be used in this process to delve into the deeper layers of the text from a hermeneutic perspective and to understand the text holistically from different perspectives. It is believed that examining the Zümrüdüanka Kuşu tale from a hermeneutic perspective is an important method for understanding the descriptions, symbols, cultural context, narrator/author's perspective, and inner meanings of the tale. It is seen that with the change in the narrative environment, the way the tale is interpreted and the way the depictions are imagined has also changed.

Anahtar Kelimeler

Folk narratives, tale, depiction, hermeneutics, Phoenix.

Halk Anlatılarında Tasvir: Zümrüdüanka Kuşu Masalında Hermeneutik (Yorum Bilim) Açıdan Tasvirlerin Kullanımı

Öz

Tasvir kültürel, sanatsal ürünlerde, edebî eserlerde bir şeyin ayırıcı ve ayrıntılı özellikleriyle betimlenmesi ya da anlatılmasıdır. Tasvir kültürle vardır ve tasvir olmayan şeyde kültür bulunamaz denilebilir. Tasvir, anlatılarda dil aracılığıyla bazen doğrudan bazen de analojiler ile metaforla yapılmaktadır ve anlaşılmaktadır. Bu edebî unsurlar, masalların hikâye anlatma işlevinin ötesine geçmesine yardımcı olur. Hermeneutik bakış açısıyla bir söz kendiliğinden anlaşılır olmayıp yorum gerektirdiği için masalda kullanılan tasvirlerin özellikle örtük sözleri açığa kavuşturmak için yorumlanması gerekmektedir. Aslında masallar hem anlatıcı hem metin açısından hem de dinleyici ve okuyucu açısından soyut düşünmenin temel ve ilk anlatılarındandır. Dolayısıyla tasvire kültür açısından bakmak, halk edebiyatında özellikle masallarda tasvirin nasıl kullanıldığını ve hermeneutik açıdan metnin nasıl bir anlamlandırma ve yorumlama süreci olduğunu değerlendirmek bu çalışmanın konusunu ve amacını oluşturmaktadır. Hermeneutiğin merkezinde, metni anlamanın sürekli bir yorumlama ve yorumun da tarihsel, kültürel ve bireysel bağlamdan etkilendiği fikri bulunmaktadır. Daha çok dil bilim ve çeviri alanlarında kullanılan hermeneutiğin geleneksel metinleri anlamada ve yorumlamada da bir yöntem olarak kullanılabileceği görülmektedir. Masallardaki tasvirler özellikle semboller analiz edilirken bu süreçte hermeneutik bakış açısıyla metnin daha derin katmanlarına inmek ve metni çeşitli bakış açılarından bütüncül bir şekilde anlamak için kullanılabilir. Zümrüdüanka Kuşu masalının hermeneutiğin perspektifinden incelenmesinin, masalın tasvirlerini, sembollerini, kültürel bağlamını, anlatıcının/yazarın bakış açısını ve içsel anlamlarını anlamak için önemli bir yöntem olduğu düşünülmektedir. Anlatı ortamının değişmesiyle günümüzde masalın yorumlanma biçiminin, tasvirlerin tahayyül edilme biçiminin de değiştiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Halk anlatıları, masal, tasvir, hermeneutik (yorum bilim), Zümrüdüanka.

Kaynakça

• Alangu, T. (2018). Billur Köşk Masalları. İstanbul: YKY Yayınları.
• Arı, S. (2018). Dil Edincini Aşan Bir Edinç Olarak Çeviri Eylemi. I. Karaman Uluslararası Dil ve Edebiyat Kongresi Bildiri Kitabı, Aybil Yayınları, 637-651.
• Arı, S. (2021). Alman Çeviri Yorumbilim Ekolünün Tarihsel Gelişimi. Diyalog Interkulturelle Zeitschrift Für Germanistik, 9(1), 354-374.
• Ateş, F. (2017). Saim Sakaoğlu’nun “Kıbrıs Masalları” Adlı Kitabında Yer Alan Mitolojik Unsurlar. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 5(11), 199-220.
• Batislam, H. D. (2002). Divan Şiirinin Mitolojik Kuşları: Hümâ, Anka ve Simurg. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, (7), 185-208.
• Batuk, C. ve Kuşçu, E. (2013). Rudolf Bultmann: Mitoloji ve Hermenötik Sorunu. Ankara: Eskiyeni Yayınları.
• Bayrakdarlar, T. (2022). Türkmen ve Azerbaycan Masallarında Mitolojik Kuş Motifi: Simurg-Zümrüd. Söylem, 7(2), 533-552.
• Beydili, C. (2004). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük (çev. Eren Ercan). Ankara: Yurt- Kitap Yayınları.
• Boratav, P. N. (1992). Zaman Zaman İçinde. İstanbul: Adam Yayınları.
• Boratav, P. N. (2016). Türk Mitolojisi. İstanbul: BilgeSu Yayıncılık.
• Çakmakçı, H. (2011). Türk-İslam Minyatürlerinde Simurg Tasviri ve İkonografisi. Yüksek Lisans Tezi. Samsun: Ondokuzmayıs Üniversitesi.
• Çoruhlu, Y. (2002). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Demirci, E. Ş. (2023). “Zümrüdüankâ Kuşu Hikâyesi” Metni Üzerine Mukayeseli Bir İnceleme. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (12), 320-334.
• Dilek, İ. (2021). Türk Mitoloji Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Duymaz, A. (1998). Anadolu ve Balkan Türklerinin Halk Anlatmalarında Mitolojik Bir Kuş: Zümrüdü Anka. Balıkesir Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 91-97.
• Eco, U. (1995). Anlatı Ormanlarında Altı Gezinti (çev. Kemal Atakay). İstanbul: Can Yayınları.
• Ergun, P. (2004). Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Ankara: AKM Başkanlığı Yayınları.
• Ergun, P. (2010). Türk Kültüründe Ruhlar ve Orman Kültü. Millî Folklor, 22(87), 113-121.
• Ergun, P. (2014). Türk Masal Anlatıcısının Kimliği. Millî Folklor, 26(104), 33-45.
• Fırıncıoğulları, S. (2016). Sosyal Bilimler ve Hermeneutik Üzerine Kısa Bir Değerlendirme. Sosyoloji Dergisi, (33), 37-48.
• Gadamer, H. G. (1995). Hermeneutik. Hermeneutik (Yorumbilgisi) Üzerine Yazılar (der. çev. Doğan Özlem). Ankara: Ark Yayınevi.
• Gümüş, İ. (2017). Nardaniye Hanım Masalının Max Lüthi Yöntemine Göre Çözümlenmesi. İdil, 6(37), 2397-2408.
• Japp, U. (1995). Hermeneutik, Filoloji ve Edebiyat. Hermeneutik (Yorumbilgisi) Üzerine Yazılar (der. çev. Doğan Özlem). Ankara: Ark Yayınevi.
• Karakurt, D. (2012). Türk Mitoloji Ansiklopedisi Açıklamalı-Resimli Türk Söylence Sözlüğü. (e-kitap).
• Kavak, F. (2020). Edebî Tasvir ve Arap Edebiyatı’na Yansımaları. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 29(1), 189-228.
• Kula, O. B. ve Sakallı C. (2005). Göstergebilimsel Yaklaşım Yazınsal Alanda Ne Denli İşlevselleşebilir?. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 22(1), 21-26.
• Lévi-Strauss, C. (2013). Mit ve Anlam (çev. Gökhan Yavuz Demir). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Özlem, D. (2008). Kültür Bilimleri ve Kültür Felsefesi. Ankara: Doğu-Batı Yayınları.
• Sakaoğlu, S. (1983). Kıbrıs Türk Masalları. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Sarpkaya, Seçkin (2021). Türklerin Şeytani Masalları. Ankara: Karakum Yayınevi.
• Stolze, R. (2003). Hermeneutik und Translation. Tübingen: Gunter Narr Verlag.
• Stolze, R. (2015). Hermeneutische Übersetzungskompetenz. Grundlagen und Didaktik. Berlin: Frank & Timmer.
• Şahindokuyucu, M. (1997). Bir Kavram Olarak ‘Modernizm’ ve Resim Sanatına Etkileri. Yüksek Lisans Tezi. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Tekin, G. (2008). Güneşin Kuşları: Phoenix ve Ankâ. TUBA/JTS, 32(1), 425-446.
• Topakkaya, A. (2007). Felsefî Hermeneutik. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (4), 75-92.
• Tosun, M. (2007). Çeviri Eleştirisi Kuramının Temelleri. İstanbul: Sakarya Yayıncılık.
• Yalçınkaya, F. (2019). Uygur Sihirli Masallarındaki Olağanüstü Düşmanların Mitik Kökeni. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, (13), 44-56.
• Zipes, J. (2006). Fairy Tales and the Art of Subversion. New York: Routledge Taylor & Francis Group.