Türk Ninnilerindeki Ölüm Algısı Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Sayı: 14, 210 - 220, 29.02.2024

Esra Tarhan

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1398245

Öz

Halkbiliminin geçiş dönemlerinden biri olan ölüm hayatın en önemli gerçeklerinden biridir. Türk halk kültüründe geçmişten bugüne uzanan süreçte pek çok inanış ve uygulamanın ölüm olgusu etrafında şekillendiği görülmektedir. Özellikle ölümden kaçınmayla ilgili uygulamaların daha yoğun olduğu anlaşılmaktadır. Sözlü ve yazılı kültür ortamlarındaki ölüm ile ilgili uygulamaları içeren pek çok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalarda Türklerdeki ölüm gelenekleri farklı açılardan ele alınmıştır. Türk milletinin kendi öz değerlerini ve geleneklerini ortaya koyan uygulamalar diğer geleneklerde olduğu gibi ölüm ile ilgili geleneklerde de yoğunlaşmıştır. Türk halk edebiyatına ait anlatmalık ve söylemelik türlerde ölüm konusu yer almaktadır. Söylemelik türlerden biri olan ninnilerdeki ölüm algısı ise bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Bu çalışmayla ninnilerdeki ölüm algısının ele alınış ve işleniş biçiminin tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Çalışma kapsamında ninnilerde ölüm konusunun ele alındığı örnekler belirlenmiştir. Kaynakçada ayrıntılı bilgilerine yer verilen Amil Çelebioğlu (1995), Erman Artun (1998), Emine Uğurlu (2012) gibi araştırmacılara ait çalışmalardaki ninni metinleri incelenerek ölüm konulu olanlar tespit edilmiştir. Yapılan çalışma sonucunda ninnilerdeki ölüm konusunun genellikle anneye ait söylemle dile getirildiği anlaşılmıştır. Ölüm konulu ninnilerin çoğunlukla annenin, babanın veya bebeğin ölümü üzerine söylendiği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültür, ölüm algısı, halk edebiyatı, ninni.

An Evaluation the Subject of Death in Turkish Lullabies

Öz

Death is the one of the most important facts of life. It has seen that many beliefs and practices in Turkish folk culture, from past to present, have been shaped around the phenomenon of death. It is understood that practices related to avoiding death are especially intense. Many studies have been conducted on death related practices in oral and written cultural environments. In these studies, Turkish death traditions are discussed from different perspectives. Practices that reveal the Turkish nation’s own values and traditions are concentrated in traditions related to death, as in other traditions. The subject of death is also included in narrative genres of Turkish folk literature. The perception of death in lullabies, one of the narrative genres, is the subject of this study. This study aims to determine the way the perception of death is handled and processed. Within the scope of the study, examples where the issue of death was discussed were identified. By examining the lullaby text, in the works of researchers such as Amil Çelebioğlu (1995), Erman Artun (1998), Emine Uğurlu (2012), whose detailed iformation is included in the bibliography, those with a death theme were identified. The lullabies in question were evaluated thematically. According to the study, it has been understood that the subject of death is generally expressed in maternal discourse and lullabies are often sung about the death of mother, father or baby.

Anahtar Kelimeler

Culture, the perception of death, folk literature, lullaby.

Kaynakça

• Artun, E. (1998). Tekirdağ Halk Kültürü Araştırmaları. Tekirdağ: Tekirdağ Genç Yöneticiler ve İş Adamları Derneği Yayınları.
• Artun, E. (2016). Çukurova ve Kıbrıs Halk Kültüründe Ölümü Algılama. Folklor/Edebiyat, 22(85), 9-22.
• Bekki, S. (2005). Türk Halk Anlatılarında Ölüm Ruhu Motifi. Milli Folklor, 17(66), 34-47.
• Büyükokutan Töret, A. (2017). Kadının Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Türk Halk Ninnilerine Yansıması. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 81, 173-191.
• Çelebioğlu, A. (1995). Türk Ninniler Hazinesi. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Çelik, S. (2000). Türk Masallarında Ölüm ve Yas. Yüksek Lisans Tezi. Elâzığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çıblak Coşkun, N. (2013). Türkçe Ninniler. Ankara: Otorite Yayınları.
• Çıblak Coşkun, N. (2013). Türk Ninnilerine İşlevsel Yaklaşım. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 499- 513.
• Çoruhlu, Y. (2004). Eski Türklerde Ölüm. Cogito, 40, 244-268.
• Ersoy, R. (2002). Türklerde Ölüm ve Ölü ile İlgili Rit ve Ritüeller. Milli Folklor, 14(54), 86-101.
• Göde, H. A.- Tatlıcan, N. (2019). Türk Halk Anlatılarında Ölüme İlişkin Tabu ve Kaçınmalar. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Prof. Dr. Fuat Sezgin Özel Sayısı), 113-127.
• Güneş, F. (2010). Ninnilerin Çocukların Dil ve Zihinsel Gelişimine Etkisi. Zeitschrift für die welt der Türken Journal of World of Turks, 2(3), 27-38.
• Kafesoğlu, İ. (1980). Eski Türk Dini. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kasapoğlu Akyol, P. (2014). Kültürel Değişme ve Teknolojinin Etkisiyle Şekillenen Günümüz Ninnileri ve Ninni Dinletme Geleneği. Bilig, 69, 127-142.
• Kaya, D. (1999). Anonim Halk Şiiri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Onay, İ. (2013). İslamiyet’ten Önce Türklerde Ölüm Anlayışı ve Defin Yöntemleri. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, Sayı 7, 232-244.
• Uğurlu, E. (2012). Türk Dünyasında Ninni. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Örnek, S. V. (1971). Anadolu Folklorunda Ölüm. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Roux, J. P. (1999). Eskiçağ ve Ortaçağda Altay Türklerinde Ölüm. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Sayın Alsan, Ş. (2022). Türk Kültüründe Ölüm Olgusu ve Ölüm Sonrası Ritüelleri. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 15(37), 179-196.
• Şimşek, E. (2016). Anonim Halk Şiiri İçerisinde Ninnilerin Yeri. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 33-64.
• Ungan, S. (2009). İşlevsel Yönleriyle Ninniler. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.