Cenab Şahabeddin ve Hazan Şiirleri

Yıl 2024, Sayı: 14, 386 - 410, 29.02.2024

Jale Gülgen Börklü

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1404922

Öz

Servet-i Fünun edebî devresi düşünüldüğünde, şiir sahasında âdeta bir deprem etkisi yaratan yenilikçi düşüncenin ilk başlatıcısı, bu değişimin ilk motivasyonu Cenab Şahabeddin’dir. O, tabiatta duyduğu yeni sesleri, temaşa ettiği sıra dışı renkleri, duyulara sonsuz bir ilham kabiliyeti bahşeden kokuları, bilinenin ve alışılmışın dışında bir tavırla şiirin dünyasına taşır. Tabiatın sıradan manzaralarını mucitvari bir zekânın esinlediği mucizevî imajlarla dönüştürebilme kabiliyetiyle bu şiirin öncüsü sayılmayı hak eden orijinal bir şairdir. Bu çalışmada şairin bu yaklaşımının daha belirgin bir şekilde yansıdığı tabiat temalı şiirleri, “hazan mevsimi” merkeze alınarak değerlendirilecektir. Öncelikle şairin “yenilikçi” şiir anlayışının kendi devri içindeki konumu ile yenilik arayışının temelinde yatan nedenler belirlenecek; Servet-i Fünun döneminde tabiatı yorumlayışa getirdiği farklılıklar tespit edilecek, bu tespiti geliştirmek niyetiyle tabiat hakkındaki görüşlerine temas edilecek, şairin hüzne meyleden algısını şekillendiren etkenler üzerinde durulacak ardından hazan şiirlerindeki imajlar değerlendirilecektir. Şair tabiatı mevsimler ekseninde okuyucu karşısına çıkarırken, mevsimleri birer ruha dönüştürerek tabiata nasıl can vermektedir? Ondaki bilindik görüntüleri her defasında farklı imajlarla gösterirken sunduğu yeni tablolarda ona ne kadar geniş bir yelpazede renkler biçmektedir? Hazan mevsimine ait görüntülerin onda yarattığı his med-cezirleri şiirin bünyesinde nasıl bir dalgalanma ile şekillenmektedir? Bu sorulara cevap aranırken şairin farklı dönemlerde yazdığı şiirlerden hareket edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Cenab Şahabeddin, tabiat, hazan, imaj, hüzün.

Cenab Şahabeddin and Autumn Poems

Öz

Considering the Servet-i Fünun period, the first initiator of the innovative thought that created an earthquake effect in the field of poetry and the first motivation of this change is Cenab Şahabeddin. He carries the new sounds he hears in nature, the extraordinary colors he observes and the smells that give the senses an endless ability to inspire into the world of poetry with an attitude that is beyond the known and ordinary. He is an original poet who deserves to be considered the pioneer of this poetry, with his effort to transform the ordinary scenes of nature into miraculous images inspired by an inventor-like intelligence. In this study, the poet’s nature-themed poems, in which this approach is more clearly reflected, will be evaluated by focusing on the “autumn season”. First of all, the place of the poet’s “innovative” understanding of poetry in his period and the underlying reasons for his search for innovation will be determined The differences he brought to the interpretation of nature during the Servet-i Fünun period will be determined, in order to develop this determination, his views on nature will be touched upon, the factors that shape the poet’s perception, which tends towards sadness, will be emphasized, and then the images in his autumn poems will be evaluated. While the poet presents the nature to the reader on the axis of seasons, how does he give life to the seasons by turning them into a spirit? While he shows the familiar images in it with different images each time, how wide a range of colors does he assign to it in the new paintings he presents? How are the emotional tides created by the images of the autumn season shaped within the poem? While searching for answers to these questions, the poems written by the poet in different periods will be taken as basis.

Anahtar Kelimeler

Cenab Şahabeddin, nature, autumn, image, sadness.

Kaynakça

• Ahmet Hâşim (1999). Sonbahar Şiirleri. Üç Eser: Bize Göre, Gurabâhâne-i Laklakan, Frankfurt Seyahatnamesi içinde. Mehmet Kaplan (Haz.). İstanbul: MEB Yayınları.
• Akay, H. (1998). Cenab Şahabeddin. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ayvazoğlu, B. (2020). Fikret “Kendi Cevvim, Kendi Eflâkimde Kendim Tâirim”. İstanbul: Everest Yayınları.
• Cenab Şahabeddin (2017). Bütün Şiirleri. (haz. Kaplan M. & Enginün, İ. vd.). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Devellioğlu, F. (1998). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Eagleton, T. (2004). Edebiyat Nasıl Okunur?. (çev. Elif Ersavcı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Enginün, İ. (1899). Cenap Şahabettin. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Enginün, İ. (2010). Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ercilasun, B. (1997). Edebiyatımızda Marazilik. Türk Edebiyatı Üzerine İncelemeler içinde. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ergun, S. N. (1934). Cenab Şehabeddin Hayatı ve Seçme Şiirleri. İstanbul: Yeni Şark Kütüphanesi Yayınları.
• Gezgin, H. S. (2013). Edebî Portreler. (haz. Beşir Ayvazoğlu). İstanbul: Kapı Yayınları.
• Gökçek, F. (2017). Bir Tartışmanın Hikâyesi Dekadanlar, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İnal, İ. M. K. (1988). Cenab Şehabüddin Bey. Son Asır Türk Şairleri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaplan, M. (1997). Cenab Şahabeddin’in Şiirlerinde Pitoresk. Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar I. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaplan, M. (1997). Cenab Şahabeddin’in Şiirlerinde Ses ve Musiki. Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar I. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaplan, M. (1998a). Şiir Tahlilleri 1. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaplan, M. (1998b). Tevfik Fikret Devir-Şahsiyet-Eser. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kefeli, E. (1996). Cenab Şahabettin’in Yakazât-ı Leylîyyesinde Verlaine’den İzler. Türk Dili Dergisi. S. 535, Temmuz. S. 72-76.
• Koçakoğlu, B. (2017). Bir Gamlı Hazan: Cenap ve Haşim Şiirinde Sonbahara Dair. Hece Dergisi Ahmet Haşim Özel Sayısı, 241, 101-110.
• Korkmaz, R. (2006). Servet-i Fünun Topluluğu (1876-1901). Türk Edebiyatı Tarihi. (Haz. Halman, T., Horata, O.), C.3. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Mete Yuva, G. (2011). Modern Türk Edebiyatının Fransız Kaynakları. İstanbul: YKY Yayınları.
• Okay, M. O. (2016). Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tevfik Fikret (1993). Cenâb Şehabeddin Bey. Dil ve Edebiyat Yazıları içinde. (haz. Parlatır, İ.). Ankara: TDK.
• Tevfik Fikret (1993). Musâhabe-i Edebiyye Bir Mülâhaza. Dil ve Edebiyat Yazıları içinde. İsmail Parlatır (Haz). Ankara: TDK Yayınları.
• Tevfik Fikret (2017). Rübâb-ı Şikeste (haz. Uçman, A., Akay, H.). İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Uşaklıgil, H. Z. (2008). Kırk Yıl. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Ünaydın, R. E. (1972). Diyorlar Ki. İsanbul: MEB Yayınları.
• Yalçın, H. C. (2010). Edebiyat Anıları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Elektronik Kaynaklar:
• Cenab Şahabeddin (1897). Tabiata karşı şair. Musahabe-i Edebiyye 31. Servet-i Fünun. C.14. S. 340, s. 18-20) Erişim Adresi: https://dijital-kutuphane.mkutup.gov.tr [Erişim Tarihi: 10.11.2023]
• Cenab Şahabeddin (1897). Yeni Elfaz Musahabe-i Edebiyye 31. Servet-i Fünun. C.13. S. 333, s. 322-323. Erişim Adresi: https://dijital-kutuphane.mkutup.gov.tr [Erişim Tarihi: 13.01.2024]
• Korkmaz, F. (2016) Cenab Şahabeddin’in Şiirlerinde Kontemplasyon, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 17, s. 103-114. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1716332 [Erişim Tarihi: 10.01.2024]
• Özcan, R. (2016). “Şiirde “Karşılaşma” ve “Tahavvül” Biçimleri Üzerine Değerlendirmeler”. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi. C.14. S. 1. s. 493-512.[Erişim Tarihi: 10.11.2023]
• Şahin, V. (2017). “Cenab Şahabeddin’in Şiirlerinde Simgesel Kurgu ve Görüntü Düzeyleri”. Journal of Turkish Language and Literature. Volume 3. Issue 2. s. 182-196.[ Erişim Tarihi: 10.12.2023]
• Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/307723 [Erişim Tarihi: 03.01.2024]
• Tarakçı, C. (1991). Cenab Şehabeddin (2 Nisan 1871-13 Şubat 1934) . Ondokuz Mayıs University Journal of Education Faculty , 6 (1) , 287-298 . https://dergipark.org.tr. [Erişim Tarihi: 13.09.2023]