Baki Zakirovich Halidov and his Arabic Textbook Named “Uchebnik Arabskogo Yazıka”

Yıl 2024, Sayı: 14, 821 - 842, 29.02.2024

Roza Abdikhalikova

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1405950

Öz

Over the past century, Russia’s relations with Arabic-speaking regions have deteriorated significantly due to conflicts and treaties involving the Ottoman Empire, Iran, Afghanistan, and the countries of Central Asia. Thanks to these connections, the study and teaching of Arabic in Russia has become important, and various projects have been implemented with state support. In addition, the Muslim population of Russia in the Middle East and the Caucasus has also contributed to the study of Arabic in Russia. Even in the Caucasus, Arabic was recognized as the official language of Islam in Dagestan and Chechnya.
The study of Arabic in Russia began with the opening of the Department of Oriental Studies in 1807. When determining the main goals of teaching Arabic, two goals were taken into account. Firstly, the consistent and successful implementation of modern methods of language education and training in the Arab world; secondly, Russian students should adapt to the international system and easily teach them Arabic.
During the Soviet Union, language faculties in Moscow were established and functioned with the participation of not only Russians, but also the peoples of other Soviet republics. The Faculty of Oriental Languages of Tashkent State University is also one of such faculties and teaches Oriental languages such as Arabic. During the four years of undergraduate studies, and then in the master’s and doctoral studies in language teaching, there are textbooks written by both Russian and Arabic authors. Russian language scholars have developed their own unique teaching methods, written works and dictionaries on the grammar of the Arabic language.
This article will focus on the study of the Arabic language in Russia; then the biography of Baki Zakirovich Khalidov, a Tatar scientist who contributed to the teaching of Arabic during the Soviet Union, with information about the environment in which he was born, the time in which he grew up, and the features of the period in which he lived. The Arabic language and then his work “Uchebnik Arabskogo Yazıka”, which he prepared specifically for the study of Arabic in higher educational institutions with the help of the methodology he developed for studying Arabic among Russians; Attempts will be made to evaluate the topics contained in the book and the new methods used.

Anahtar Kelimeler

Arabic, Education, Russia, Zakirovich Khalidov, Uchebnik Arabskogo Yazıka .

Baki Zakiroviç Halidov ve “Uçebnik Arabskogo Yazıka” Adlı Arapça Ders Kitabı

Öz

Rusya’nın özellikle XIX. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu, İran, Afganistan ve Orta Asya ülkeleri ile yaptığı savaşlar ve antlaşmalar sebebiyle Arapça konuşulan bölgelerle ilişkilerinin artması, Orta Asya ve Kafkasya’da yaşayan Müslüman nüfusun Arapçaya olan ilgisi, hatta Dağıstan ve Çeçenistan’da Arapçanın İslam dininin resmi dili olarak kabul edilmesi, Rusya’da Arapça öğrenimi ve öğretimine yönelik çabaları daha da önemli hâle getirmiştir.
Rusya’da Arap dili eğitimi, 1807 yılında Doğu Bilimleri Bölümü’nün açılmasıyla başlamıştır. O dönemde Arapça öğretimine dair ana hedefler belirlenirken, iki amaç göz önünde bulundurulmuştur. Birincisi, Arap dünyasında mevcut dil eğitim ve öğretim yöntemlerini tutarlı ve başarılı bir şekilde uygulamak; ikincisi, Rusça konuşan öğrencilere uluslararası standartlar çerçevesinde Arapçayı kolay bir şekilde öğretmektir.
Sovyetler Birliği döneminde Moskova’daki dil fakülteleri sadece Rusların değil, diğer Sovyet cumhuriyetleri halklarının da katkısıyla kurulmuş ve faaliyet göstermiştir. Taşkent Devlet Üniversitesi Doğu Dilleri bölümü de bu katkıyla kurulmuş bir bölüm olup burada diğer Doğu dillerinin yanı sıra Arapça da öğretilmiştir. Dört yıl süren lisans eğitimi ve sonrasındaki yüksek lisans ve doktora programlarının dil öğretiminde hem Rus hem de Arap yazarların yazdığı ders kitapları kullanılmıştır. Rus dil bilimcileri kendilerine özgü ders yöntemleri ortaya koymuş, Arap dili gramerine dair eserler ve sözlükler kaleme almışlardır.
Bu makalede öncelikle erken dönemden itibaren Rusya’da Arap dili ile ilgili yapılan çalışmalar üzerinde durulmuş; daha sonra Sovyetler Birliği döneminde Arap dilinin öğretimine katkı sağlayan Tatar ilim adamı Baki Zakiroviç Halidov’un biyografisine yer verilmiştir. Ardından Halidov’un Ruslara yönelik olarak Arapça dil öğretimi konusunda uyguladığı metoda değinilerek yüksek öğrenim kurumlarında Arapça öğretimi için hazırladığı “Uchebnik Arabskogo Yazıka” adlı eser incelenmiştir. Söz konusu eser, içerik ve yöntem açısından değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili Eğitimi, Sovyetler Birliği, Baki Zakiroviç Halidov, Uçebnik Arabskogo Yazıka.

Etik Beyan

Araştırmamızın veya makalemizin bilimsel ve etik standartlara uygun olduğunu, içinde sunulan bilgi ve önerilerin sorumluluğunu kendi tarafımızdan bildirerek üstleniyoruz. Herhangi bir soru veya endişe için, belirtilmiş olan iletişim adreslerinden bize ulaşabilirsiniz.

Teşekkür

Değerli Yayın Kurulu Üyeleri, çalışmamızın değerli kontrol sürecini yönettiğiniz için sizlere içten teşekkürlerimi sunmak isterim. Makalemizin objektif ve titiz bir şekilde incelenmesi sürecinde göstereceğiniz profesyonellik ve özveri, bizim için büyük bir memnuniyet kaynağıdır. Tez savunmamın tarihi yaklaşıyor ve makale yayınlama sürecim için kısıtlı bir zaman kaldı. Bu nedenle, sizden geri bildirim almayı bekliyorum. Şimdiden teşekkürlerimi sunarım.

Kaynakça

• Abdullah, İ. (2023). Şayh İsmoil Mahdum (1893-1976). https://www.savol-javob.com/tr/%C5%9Feyh-ismail-maxdum-1893-1976/, [Erişim tarihi: 14. 09. 2023].
• Kim, G. F. ve Shastitko, P. M. (1990). İstoriya Oteçestvennogo Vostokovedeniya Do Seredinı XIX Veka. Moskova: Nauka.
• Akyol, T. (1993). Cedidcilik. TDV İslâm Ansiklopedisi (C.7, s. 211-213). İstanbul: TDV Yayınları.
• Ammari, M.S.- vd. (2018). Mesto İ Znaçeniye Arabskogo Yazıka V Rossii. Eurasian Arabic Studies Kazan Federal University, 4, 44-49.
• Barthold, W (1977). AkademikV.V. Bartold Soçinenie, (ed. Mendelştam A. M, Tumanoviç N.N). Moskova: İzdatelstvo Nauka.
• Barthold, W (1911). V İstoriya İzuçeniya Vostoka v Evrope i Rossii. Sankt-Peterburg: Tipografiya M.M. Stasyuleviça.
• Barthold, W. (1977). Rabotı Po İstorii Vostokovedeniya, Soçineniya, C. IX (ed. Mendelştam A. M, Tumanoviç N.N). Moskova: Nauka.
• Dolinina, A. (1994). Nevolnik Dolga. Sankt-Peterburg: Peterburgskoye Vostokovedeniye.
• Ed. Ştanov, A.V. (2018). Aktualniye Problemy Arabskoy Filologi, Vserossiyskaya nauchno-Prakticheskaya konferensiya k 125-letiyu so dnya rojdeniya H.K.Baranova i K.V.Ode-Vasilyevoy, Moskova: İzdatelstvo, MGİMO-Üniversitet, 2018, 2.
• el- Akîkî, N. (1964). el-Müsteşrikûn. Kahire: Dâru’l-Me’ârif, 3.
• Grigoryev, V.V. (1870). Sankt-Peterburgski Universitet v teçeniye Pervıh Pyatidesyati Let Yego Suşçestvovaniya. Sankt Petersburg: Sankt-Petersburg yayınları.
• Halidov, B. (1977). Uchebnik Arabskogo Yazıka. Taşkent: Daru’t-Tab’ ve’n-Neşr “el-Muallim”.
• Halidov, B.Z ve Halidov, A.B. (1979). Biyografiya az-Zamahşari, sostavlennaya ego sovremennikom al-Andarasban, Pismenniye Pamyatniki Vostoka, Moskva: İzdatelstvo Nauka, 203-212.
• (2022) Buinskoye Medrese. https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%83%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%B5, [Erişim: 13 Eylül 2023].
• Abashev, R. Z vd. (2023). Halidov Baki Zakiroviç. https://tatarica.org/ru/razdely/nauka/personalii/halidov-baki-zakirovich,[Erişim: Aralık 2023].
• Sedankina T.E. Minbar İslamic Studies. https://www.minbar.su/jour/article/view/1075/617, [Erişim: 23 Eylül 2023].
• Ignatiy J.Kratschkowski. (1957). Die russische Arabistik: Umrisse ihrer Entwicklung (çev. Otto Mehlitz). Leipzig: VEB Otto Harrassowitz.
• Kanlıdere, A. (2020). Musa Carullah. TDV İslam Ansiklopedisi, (C.31, s. 214-216). Ankara: TDV Yayınları
• Kavak, F ve Asanbekov, B. (2020). Bağımsızlık Dönemi Kırgızistan’da Arapça Eğitim ve Öğretimi. Dergİabant AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(1), 289.
• Kees, V. (2007). Arap Dili Öğretiminin Tarihçesi (çev. Dr. Muhammet Günaydın). İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16, 331-353.
• Kononov, A.N. (1957). Vostoçnıy Fakultet Leningradskogo Universiteta (1855-1955), Vestnik Leningradskogo Universiteta, Leningrad: Leningrad Üniversitesi Yayınları, 8(2), 16-17.
• Kovalyev, A.A ve Sharbatov, G.Ş. (1998). Uchebnik Arabskogo Yazıka. Moskova: Vostochnaya Literatura RAN.
• Krilov A. ve Nadejda S. (2007). İmperatorskoe Pravoslavnoe Palestinskoe Obşestvo i Oteçestvennoe Vostokovedenie. Moskva: MGİMO- Universitet.
• Malikov, R.İ. (2010). Buinskomu Medrese- 205 Let, Minbar İslamic Studies, Kazan: 1, C. 3.
• Malikov, R.İ. (2020). Bogoslov Nurgali Hasanov: Stoykost Na İzbrannom Puti, Uçenie Zapiski Kazanskogo Universiteta, C. 162, Kazan: Kazanskiye Federalniye Universitet, b.6, 161.
• Malikov, R. (2020). Religiozno Prosvetitelskaya Deyatelnost Bogoslova Nurgali Hasanova, Uchenie Zapiski Kazanskogo Universiteta, C. 162, Kazan: Kazanskiy Federalnıy Universitet, 59.
• Pisma o Tashkente (2006). Baki Zakirovich Halidov. https://mytashkent.uz/2015/06/16/baki-zakirovich-halidov/, [Erişim: 5 Şubat 2023]
• Popenkov, O. N. (2017). Problemy podgotovki Arabistov-Vostokovedov v usloviyah reformy visshego obrazovaniye v Rossii, Vserossiyskaya Nauchno-Praktiçeskaya Konferensiya, K 125-letiyu So Dnya Rojdeniya H.K. Baranova i K.V. Ode-Vasilyevoy, Sbornik Nauchnih Statii, Moskova, 146.
• Redkin ve Bernikov (2015). Pravila Arabskogo Yazika. Sankt-Peterburg: Prezidentskaya Biblioteka.
• Richard N. Frye. (1972). Oriental Studies in Russia, Russia and Asia, (ed. Wayne S. Vucinich). Stanford: Hoover İnstitution Press, 39-40.
• Sarina, A. (2007). Arapça-Rusça ve Rusça-Arapça Sözlüklerin Değerlendirmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Sedankina, T. E. (2022). Mesto Nauçnogo Naslediya Rossiyskih Vostokovedov XIX-XX Vekov v Sovremennıh Teologiçeskih İssledovaniyah: Arabsko-Russkiye Slovari k Koranu. Minbar. Islamic Studies, 15(1), 133-152.
• StudFiles. (2015). B. Z. Halidov. https://studfile.net/preview/1699991/, [Erişim: 1 Şubat, 2023].
• Sultanov, A. (2005). XX.yüzyılda Azerbaycan’da Arap Dili Alanında Yapılan Çalışmalar ve Arapça Öğretimi. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Şastitko, P. Vostokovedeniye v Rossii, Ensiklopediya Krugosvet, https://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/VOSTOKOVEDENIE_V_ROSSII.html, [Erişim: 13 Haziran 2023].
• Abashev, R. Z vd. (2023). Halidov Ahmet Bakiyeviç. Tatarskya Ensiklopediya, https://tatarica.org/ru/razdely/nauka/personalii/halidov-ahmed-bakievich, [Erişim: 24 Haziran 2023].
• Uçar, A. (2015). Kraçkovskii İgnatiy Julianoviç Hayatı ve Nad Arabskimi Rukopisiami Adlı Eserinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Usmanova, D. Halidov Anas Bakiyeviç. https://old.bigenc.ru/religious_studies/text/4728360, [Erişim: 1 Şubat 2023].
• Yakşi, M. (2020). Hasais Mualacat en-Nahv el-Arabi fi Kutubi Ta’limiyyeti li’l-Musteşrikin. Ijaz Arabi Journal Of Arabic Learning, 3(2), 220.
• Yılmaz, Ş. (2022). K Voprosu O Gramatiçeskih Nesootvetstviyah v İzuçenii Russkogo Yazıka Kak İnostrannogo v Tureçkoy Auditorii. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 9(1),64.