Denizli İli Tavas İlçesi Vakıf Köyü Mezarlığı

Yıl 2024, Sayı: 14, 1392 - 1417, 29.02.2024

Hicran Özdemir

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1407412

Öz

Denizli ili Tavas ilçesi Vakıf Köyü’nde yer alan mezarlık antik dönemde önemli bir tıp merkezi olan Herakleia Salbake Antik kenti üzerinde yer almaktadır. Bölgede 2020 yılında başlatılan yüzey araştırmasında mezarlıkta çok sayıda tarihi mezar taşı olduğu tespit edilmiş ve 2021-2022 yılında mezarlıkta belgeleme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Bu çalışma ile Herakleia Salbake’nin Türk Dönemi’ndeki kullanımına ve bölgenin tarihine katkı sağlamak amaçlanmıştır.
Mezarlık alanındaki mezar taşlarının çoğunluğu toprak altında kalmış ve sadece mezar taşlarının üst kısımları görülebilmektedir. İncelenebilen yaklaşık 100 mezar taşına göre mezarların Osmanlı döneminin son evreleri ile Erken Cumhuriyet dönemine tarihlendiği tespit edilmiştir. Bu çalışmada mezarlığın genel durumunu yansıtan, metni okunabilen ve dönemin sanat anlayışını yansıtan 22 adet mezar taşı ele alınarak mezarlığın genel durumu hakkında fikir oluşturabilecek bir değerlendirme yapılmıştır.
Vakıf Köyü mezarlığında yer alan ve çalışmamızda incelenen mezar taşlarından 15’i erkek, yedisi ise kadın mezar taşıdır. Bu mezar taşlarında yerel taş malzemenin yanı sıra antik döneme ait mimari plastik malzemede de devşirme olarak kullanılmıştır. Toprak ve çerçeveli mezarlar üzerinde yükselen baş taşlarında, sarık ve fes gibi başlıkların yanında üçgen ya da sivri kemer tepelikler de görülmektedir. Bu çalışmada tanıtılacak olan mezar taşları Anadolu’nun pek çok yöresinde olduğu gibi mevtanın kimlik bilgisinin verilmesinin amaçlandığı; sade ve gösterişten uzak mezar taşlarıdır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı sanatı, mezar taşı, Denizli, Tavas, Vakıf Köyü.

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

121K769

Teşekkür

Dr. Öğretim Üyesi Mehmet Ok

Denizli Province Tavas District Vakıf Village Cemetery

Öz

The cemetery in Vakıf Village of Tavas district of Denizli province is located on the ancient city of Herakleia Salbake, which was an important medical center in ancient times. During the survey conducted in the region in 2020, it was determined that there are many historical tombstones in the cemetery and documentation studies were carried out in the cemetery in 2021-2022. This study aims to contribute to the use of Herakleia Salbake in the Turkish Period and the history of the region.
Most of the tombstones in the cemetery area are under the ground and only the upper parts of the tombstones can be seen. According to the approximately one hundred tombstones that could be examined, it has been determined that the tombs were dated to the last phases of the Ottoman period and the Early Republican period. In this study, 22 tombstones, whose texts can be read, and which reflect both the general condition of the cemetery and the artistic understanding of the period, were evaluated in order to form an idea about the general condition of the cemetery.
Tombstones in Vakıf Village cemetery have been examined in our study and it has been determined that 15 of the tombstones were male and seven of them were female. In these tombstones, in addition to the local stone material, architectural plastic material belonging to the ancient period was used as spolia. On the headstones rising above the earthen and framed tombs, in addition to headdresses such as turban and fez, triangular or pointed arch cap stones are also seen. The tombstones to be introduced in this study are simple and unpretentious which only give the identity information of the deceased as in many regions of Anatolia.

Anahtar Kelimeler

Ottoman art, tombstone, Denizli, Tavas, Vakıf Village.

Proje Numarası

121K769

Kaynakça

• Arslan, A. (2007). Edirne Üç Şerefeli Cami Haziresi Mezar Taşları. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. Akar, A. (1974). Eski Türk Mezartaşı Süslerine Dair. Sanat Dünyamız, 2, 12-24.
• Bacque–Grammont, J. L.-vd. (1990). Les Cimetieres Ottomans Comme Source Historique. Methodologie et Possibilites de Traitement Par L’Informatique, Erdem, (6)16, 177-196.
• Balat, N. (2021). Erbil Büyük Mezarlık’taki (Kayseriyye) 19.YY. Osmanlı Dönemi Mezar Taşları. Yüksek Lisans Tezi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Barışta, H.Ö. (2002). Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Türk Mezar Taşlarından Bazı Takı Tasvirleri. XIII. Türk Tarih Kongresi, 4-8 Ekim 1999, (C.III), II. Kısım, Ankara: Türk Tarik Kurumu, 1309-1313.
• Başaran, E. (2020). Ayvacık Mezar Taşları. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Bayrakal, S. (2016). Uşak’ta Osmanlı Mezâr Taşları. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Beyazıt, M.- vd. (2021). Denizli-Kale Yukarı Mezarlık’ta Osmanlı Geleneğini Devam Ettiren Cumhuriyet Dönemi Mezar Taşları (ed. Yasemin Beyazıt). Ankara: Nobel Bilimsel Yayınlar.
• Biçici, H. K. (2013). Muğla Ortakent’te Bulunan Osmanlı Dönemi Süslemeli Mezar Taşları –II. The Journal of Academic Social Science Studies, (6)2, 1373-1436.
• Bilgiç, A. (2019). Konya İli Karatay İlçesi İsmil Köyü Mezar Taşları. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
• Bulut, H. (2017). Seyyid Usul Dergâhı Haziresinde Bulunan Mezar Taşları. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
• Bülbül, D. (2017). Hadim Mezar Taşları. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Canseven, M. (2023). Denizli-Beyağaç Osmanlı Dönemi ve Osmanlı Geleneğini Devam Ettiren Mezar Taşları, (ed. Mustafa Beyazıt). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Çal, H. (2000). İstanbul Eyüp’teki Erkek Mezartaşlarında Başlıklar. Tarihi Kültürü ve Sanatıyla III. Eyüpsultan Sempozyumu Tebliğler, 28-30 Mayıs 1999, Eyüp Belediyesi, İstanbul: Eyüp Belediyesi Yayınları, 226-241.
• Çal, H. (2007). Göynük (Bolu) Şehri Türk Mezar Taşları. Vakıflar Dergisi, XXX, 295-383.
• Çal, H. (2015). Boyabat Mezar Taşları. Ankara: Boyabat Belediyesi Kültür Yayınları.
• Çal, H. (2021). Türkiye Mezar Taşı Tipleri I: Güneş Tepelikliler. Belleten, (85)303, 645-689.
• Çal, H. ve Ataoğuz Çal, Ö. (2008). Kastamonu Atabey Gazi Camisi ve Türbesi Hazirelerindeki Mezar Taşları. Ankara: Kastamonu Belediyesi.
• Çal, H. ve İltar, G. (2011). Giresun İli Osmanlı Mezar Taşları. Ankara: Giresun Valiliği Yayınları.
• Çaylı, G. (2011). Denizli İli Serinhisar İlçesi Yöresel Kadın Giysileri. Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Çetinaslan, M. (2021). Taşların Dili: İnegöl Mezarlıkları ve Mezar Taşları. Bursa: Aras Kültür Sanat.
• Doğan, B. (2009). Edirne Gazi Mihal Camisi Haziresi’ndeki Mezar Taşları. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.
• Dok Dağdelen, B. (2020). Makedonya Debre Hünkâr (Fatih Sultan Mehmet Han) Camii Haziresinde Bulunan Mezar Taşları. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
• Gökler, B.M. (2015). Balıkesir Mezar Taşları. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Gün, R.- vd. (2017). Vezirköprü Yöresinde Bulunan 19. ve 20. Yüzyıl Osmanlı Mezar Taşları. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 42, 45-98.
• Güven, S. (2018). İstanbul Küçük Ayasofya Camii (Sergios Bakhos Kilisesi) Haziresinde Bulunan Osmanlı Dönemi Mezar Taşları. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Güzel, E. (2017). Malatya Sancaktar Mezarlığı’ndaki Osmanlı Dönemi Mezar Taşları. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, (4)10, 111-143.
• Kaçar, N. (2018). Denizli İli Çal İlçe ve Yöresi Geleneksel Kadın Giysi Özelliklerin Genel Kültürü Açısından İncelenmesi. 9. Milletlerarası Türk Kültürü Kongresi Bildirileri, 20-23 Kasım 2017, C. 5. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 223-242.
• Karaçağ, A. (2011). Yunanistan’daki Osmanlı Dönemi Mezar Taşları-İstanköy Adası Örnekleri. Kayseri: Laçin Yayınevi.
• Karaçağ, D. (1994). Bursa’daki 14-15. Yüzyıl Mezartaşları. Ankara: Eryılmaz Ofset. Kaya, D. (2021). Trabzon Ayasofya Müzesi ile Boztepe Mezarlığındaki Osmanlı Mezar Taşları. Yüksek Lisans Tezi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Laqueur, H. P. (1997). Hüve’l-Baki: İstanbul’da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezar Taşları (çev. Selahattin Dilidüzgün). İstanbul: Tarih Vakfı.
• Muşmal, H. ve Çetinaslan, M. (2013). Konya İli Beyşehir İlçesi Fasıllar Köyü Mezar Taşları. Journal of Turkish Studies, 8(7), 323-354.
• Muşmal, H. ve Çetinaslan, M. (2014). Konya İli Beyşehir İlçesi Doğanbey Kasabası Mezar Taşları. International Journal of History, 6(3), 253-294.
• Ok, M. ve Candur, H.T. (2021). Antikçağdan Günümüze Yenidere (Timeles) Çayı. Çağlar Boyunca Nehirler, Denizler ve Göller Prehistorya’dan Bizans Dönemi’ne, (ed. Oktay Dumankaya). Doruk Yayınları, 492-512.
• Soyalp. S. (2016). Denizli Sarayköy’de Osmanlı Dönemi Mezar Taşları, V. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi Bildiriler Kitabı- III, (ed. Ümit Güneş-vd.). İstanbul: 249- 269.
• Soyalp, S. (2018). Denizli Babadağ’da Osmanlı Dönemi Mezar Taşları. Yüksek Lisans Tezi. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Tibet, A.-vd. (1996). Stelae Turcica, VIII. Yenikapı Mevlevihanesi Haziresi. İslam Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri, C.I. Ankara: TTK Yayınları, 233-281.
• Uçar, Z. (2018). İstanbul Çorlulu Ali Paşa Külliyesi Mezar Taşları. Yüksek Lisans Tezi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi.
• Ünal, Ö. (2019). Akçakaya Köyü Geç Osmanlı Mezar Taşları. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
• Varol, A.H. (2019). Aydın Kuşadası Adalızade Mezarlığı Osmanlı Mezar Taşları. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Wittek, P. (1999). Menteşe Beyliği (çev. O.Ş. Gökyay). Ankara: TTK Yayınları.
• Yariş, S. (2018a). Üsküdar Ayazma Camii Haziresindeki Mezar Taşları. Sanat Tarihi Dergisi, (XXVII)1, 197-249.
• Yariş, S. (2018b). Diyarbakır Arkeoloji ve Etnoğrafya Müzesi Deposunda Bulunan Bir Grup Mezar Taşı. ÇOMÜ Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, (3)2, 407-428.
• Yariş, S. ve Yariş, Z. (2016). Üsküdar Çingene Fırıncı Camii (Karakadı Camii) Haziresi’ndeki Mezar Taşları Üzerine Bir Değerlendirme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, (9)44, 738-756.
• Yeni, Ö. (2013). Kastamonu Honsalar Camii Haziresi’nde Bulunan Mezar Taşları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi –Prof. Dr. Hamza Gündoğdu Armağanı, (6)25, 594-611.