Türk ve Kazak Edebiyatında Kültürel Aidiyet Temasının Karşılaştırılması (Sinekli Bakkal-Akbilek Romanları Örneğinde)

Yıl 2024, Sayı: 14, 411 - 423, 29.02.2024

Tolga Bayındır

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1414446

Öz

Jüsipbek Aymavıtov’un Akbilek romanı 1928 yılında, Halide Edip Adıvar’ın Sinekli Bakkal romanı ise 1935 tarihinde yayımlanmıştır. Bu romanlar, Türk dünyasının kültürel değerlerinin ön plana çıkarıldığı eserlerdir. Gerek ulaştığı baskı sayısı gerekse okuyucu kitlesi üzerindeki etkisiyle her iki roman da yazıldığı dönemi aşar. Aymavıtov ve Adıvar’ın kurmaca eserlerinden bazılarının tezli eser olduğu bilinen bir gerçektir. Bu bakımdan Akbilek ve Sinekli Bakkal romanlarını tema bakımından değerlendirirken Aymavıtov ve Adıvar’ın bilgi ve kültür dünyasına eğilmek de gerekecektir. Aymavıtov’un Akbilek romanında, 20. yüzyılın başındaki Kazak şehir ve köylerindeki siyasi-sosyal çekişmeler, insanların yaşam pratikleri ve bir Kazak kızı ekseninde kadın ve eğitim konuları işlenir. Ekim Devrimi (1917) ve buna bağlı olarak Kazakistan genelinde süregelen ekonomik kültürel etkileşimler üzerinde özellikle durulur. Adıvar’ın Sinekli Bakkal romanında ise, II. Abdülhamit döneminin panoraması dar bir sokak çerçevesinden ve yine bir kadının dünyasından okura yansıtılır. Meşrutiyetin ilanı ile son bulan roman, karakterleri aracılığıyla devrin değişen insan ve yönetim manzarasını sergiler. İki romanda da farklı medeniyetlerin etkileşimi, din ve dinsizlik, aşk ve mantık, aile ve fert kavramları üzerinden çatışma noktaları oluşturulur. Tema bakımından dönemin zihniyetini yansıtan iki romanda da bireyin yaşamı, toplumsal gerçekçilik açısından ele alınır. Bireyin toplum içindeki konumu ve aidiyeti üzerine durulur. Bu çalışmada, her iki romanın yansıttığı toplumsal değerler, kültürel kodlar ve değer yargıları karşılaştırmalı olarak incelecektir.

Anahtar Kelimeler

Roman, Kazak-Türk edebiyatı, metin inceleme, tema karşılaştırma.

Comparison of the Theme of Cultural Belonging in Turkish and Kazakh Literature (Example of Sinekli Bakkal-Akbilek Novels)

Öz

Jüsipbek Aymavıtov's novel Akbilek was published in 1928, and Halide Edip Adıvar's novel Sinekli Bakkal was published in 1935. These novels are works in which the cultural values of the Turkish world are highlighted. Both novels transcend the period in which they were written, both in terms of the number of editions they reached and their impact on the readership. It is a known fact that some of the fictional works of Aymavıtov and Adıvar are works with thesis. In this respect, when evaluating the novels Akbilek and Sinekli Bakkal in terms of theme, it will be necessary to focus on the world of knowledge and culture of Aymavıtov and Adıvar. In Aymavıtov's novel Akbilek, political-social conflicts in Kazakh cities and villages at the beginning of the 20th century, people's life practices, and women and education issues are discussed on the axis of a Kazakh girl. Particular emphasis is placed on the October Revolution (1917) and the resulting economic and cultural interactions throughout Kazakhstan. In Adıvar's novel Sinekli Bakkal, the panorama of II. Abdulhamid's period is reflected to the reader from the frame of a narrow street and from the world of a woman. The novel, which ends with the declaration of the constitutional Monarchy, displays the changing human and administrative landscape of the period through its characters. In both novels, conflict points are created through the interaction of different civilizations, religion and irreligion, love and logic, family and individual concepts. In both novels, which reflect the mentality of the period in terms of theme, the life of the individual is discussed in terms of social realism. Emphasis is placed on the individual's position and belonging in society. In this study, the social values, cultural codes and value judgments reflected by both novels will be examined comparatively.

Anahtar Kelimeler

Novel, Kazakh-Turkish literature, text analysis, theme comparison.

Kaynakça

• Açıkel, A. (2013). Kazak Yazar Cüsipbek Aymawıtulı’nın “Akbilek” İsimli Romanının Muhteva Bakımından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Adıvar, H. E. (2007). Sinekli Bakkal. İstanbul: Can Yayınları.
• Argunşah, H. (2016). Kadın ve Edebiyat - Kendini Yazmak. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Aymavıtov, C. (2009). Akbilek. Qazaqtın 100 Roman Seriyası içinde. (haz. Akarov A., vd.). Almatı: Jazusı.
• Baş, M. K. (2018). Halide Edip Adıvar. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (TEİS). https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/adivar-halide-edip (Erişim: 31.12.2023)
• Bostonova, A. (2022). Jüsipbek Aymavıtov’un Hayatı, İdam Edilmesi, Akbilek Romanı ve Diğer Eserleri. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (8), 784-793.
• Calayir Küçükgörmen, G. (2010). Halide Edip Adıvar’ın Romanlarında Kadın ve Kadın Eğitimi. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Erdoğdu Bulut, Kübra (2020). Cusipbek Aymawıtov’un “Akbilek” Adlı Romanında Şekil, Dil ve Üslup İncelemesi. Yüksek Lisans Tezi. Karabük: Karabük Üniversitesi.
• Mumyakmaz, H. G. (2019). Halide Edip Adıvar (1882-1964). Ş. Durgun (Yay. haz.), Türk Milliyetçiliği Portreler içinde (s. 205-229). Ankara: Püf Yayıncılık.
• Nurjekeulı, B. (2018). Ey, Dünya-Ey (Çev. G. Shaikenova). Ankara: Bengü Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1999). Sahnenin Dışındakiler. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tarhan, B. (2020). Üç Devirde Bir Muhalif: Halide Edip Adıvar’ın Perspektifinden Türkiye’de Siyasi İktidar(lar) ve Demokrasi Sorunu. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, (75)2, 391-408.
• Vatandaş, C. (2004). Ulusal Kimlik/Türk Ulusçuluğunun Doğuşu. İstanbul: Açılım Kitap Yayınları.
• Yel, A. M. (1998). Hurafe. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 18, s. 381-382). İstanbul: TDV Yayınları