İbni Haldun’un Düşüncesinde Türkler Neden Önemli?

Yıl 2024, Sayı: 14, 719 - 742, 29.02.2024

Ayşe Yaşar Ümütlü Önder Aytaç Afşar

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1427497

Öz

İbni Haldun, Umran adını verdiği ilmi çalışmasında, bazı milletleri sık sık konu edinir; bunlardan biri de Türklerdir. İbni Haldun, Umran ilminde başlangıç noktasını “insan doğası” olarak alır. Bu nedenle onun sisteminde öncelikle insan ve toplum doğası, ardından otoritenin veya mülkün doğasının analiz edildiğini görülür. Bu yaklaşımıyla İbni Haldun, insan ve topluma, devlet ve medeniyetlere dair geçmişten beri süregelen soruların cevaplarını araştırır ve Araplar, Suriyeliler, Persler, İsrailliler, Yunanlılar, Bizanslar, Türkler gibi milletlerden örnekler ortaya koyar. Bu makalede İbni Haldun’un Mukaddime adlı eserinde, toplum olma, devlet kurma ve yürütmeye dair Türkler hakkındaki düşünceleri irdelenecektir. Türkler önemli bir güç merkezi olarak İbni Haldun’un dikkatini çekmiş ve etkili bir toplum yapısının analizi amacıyla örnek olarak almasına sebep olmuştur. Zira Türkler İbni Haldun’un gözlemlediği coğrafyalarda etkili bir rol oynar. Göçebe bir yapıya sahip olmaları ve devlet kurma konusundaki başarıları, İbni Haldun’un özellikle devlet teorisi açısından Türkleri incelemesine sebep olmuştur. Bu nedenle makalede İslam dünyasında da önemli etkileri olan Türkleri diğer toplumlara ve özellikle de İslam Medeniyetine etkileri bakımından nasıl analiz ettiği ortaya koyulacak böylece İbni Haldun perspektifinden bir bakış sağlanmış olacaktır. Çalışma, modern dünyadaki siyasi, sosyal ve kültürel dinamikleri anlamada İslam ve Türk medeniyeti araştırmalarına referans olan İbni Haldun’un, Türkleri hangi bağlamlarda, neden konu edindiği ve bunun günümüz açısından önemini açıklamak amacındadır.

Anahtar Kelimeler

İbni Haldun, Türkler, toplum, devlet, uluslararası ilişkiler.

Why Are Turks Important in Ibn Khaldun’s Thought?

Öz

Ibn Khaldun frequently discusses some nations in his scientific work called Umran; One of them is the Turks. Ibn Khaldun takes the starting point in the science of Umran as “human nature”. For this reason, it is seen that in his system, firstly the nature of human and society, then the nature of authority or property are analyzed. With this approach, Ibn Khaldun investigates the answers to the questions that have been going on since the past about human beings and society, states and civilizations, and examines the Arabs, Syrians, Persians, Israelis, Greeks, He presents examples from some nations such as the Byzantines and the Turks. In this article, Ibn Khaldun’s thoughts about the Turks regarding being a society, establishing and running a state will be examined in his work Muqaddimah. It has been seen that the Turks, as an important center of power, attracted Ibn Khaldun’s attention and caused him to take them as an example for the analysis of an effective social structure. Because the Turks played an effective role in the geographies observed by Ibn Khaldun. Their nomadic structure and their success in state-building led Ibn Khaldun to analyze the Turks, especially in terms of state theory. For this reason, the article will reveal how he analyzed the Turks, who had important effects in the Islamic world, in terms of their effects on other societies and especially on Islamic Civilization. Thus, a view from Ibn Khaldun’s perspective will be provided. The study aims to explain in which contexts and why Ibn Khaldun, who is a reference for the studies of Islamic and Turkish civilization in understanding the political, social and cultural dynamics in the modern world, makes the Turks his subject and its importance for today.

Anahtar Kelimeler

Ibn Khaldun, Turks, society, state, ınternational relations.

Kaynakça

• Abou‐Tabickh, L. (2023). A New Reading of the Ẓāhir and Bāṭin of History in Al‐Muqaddima by Ibn Khaldun. Sociology Lens, 36( 2), 240–57.
• Alatas, S F. (2014). Ibn Khaldun and the Ottoman Modes of Production. Applying Ibn Khaldūn, Routledge, 108–27.
• Alatas, S. F. (2007). The Historical Sociology of Muslim Societies. International Sociology, vol. 22( 3), 267–88.
• Alatas, S. F. (2020). The Contemporary Significance of Ibn Khaldun for Decolonial Sociology: Methodological and Theoretical Dimensions.
• Alhabshi, S M, et al. (2020). Waqf for Socio-Economic Development: A Perspective of Ibn Khaldun. İbni Haldun çalışmaları Dergisi (Online), 5 (1), 83–94.
• Ardıc, N. (2012). Genealogy or Asabiyya? Ibn Khaldun Between Arab Nationalism and the Ottoman Caliphate. Journal of Near Eastern Studies, 71(2), 315–24.
• Batseva, S. M., and Jan W. W. (1971). The Social Foundations Of Ibn Khaldun’s Hıstorıco-Phılosophıcal Doctrine. Islamic Quarterly, 15(2), 121.
• Chabane, D. (2008). The Structure of ‘umran Al-’alam of Ibn Khaldun. The Journal of North African Studies, 13(3), 331–49.
• İbni Haldun (2015). Mukaddime, C; I-lI, (yayına hazırlayan Dr. Arslan Tekin). İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayınevi. Kafesoğlu, İ. (1975). İbn Haldun’un Türkler Hakkındaki Görüşleri. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 12, 35-48.
• Kavakcı, S. & Yardımcıoğlu, F. (2018). Türkiye’de İbn Haldun üzerine yapılmış lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14(2), 317-342.
• Kılınç, Z. A. (2018). Toplumsal sözleşme teorileri, Ibn Haldun ve insan doğası. Pesa Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(1), 56-68.
• Laroui, A. (2015). The history of the Maghrib: An interpretive essay (Vol. 1418). Princeton University Press.
• Lewis, B. (1986). Ibn Khaldun in Turkey. Studies in Islamic History and Civilization, in honour of Professor David Ayalon. Edited by Sharon, Moshe. Leiden : E. J. Brill, 527-530.
• Lewis, B. (1988). Ibn Khaldun and the Turks. Studies on Turkish-Arab Relations, 3, 107-110.
• Mahdi, M. (2015). Ibn Khaldun’s Philosophy of History: A study in the Philosophic foundation of the science of culture. Routledge.
• Mohamed, Y. (2017). The Division of Labor and Its Theoretical Foundations. Labor in an Islamic Setting, 1st ed., Routledge, 27–45.
• Muslimin Jm. (2019). Society, Law and Economy: Contextualizing Ibn Khaldun’s Thought. Al-Iqtishad : Jurnal Ilmu Ekonomi Syariah, 11(2), 167-180.
• Nasyrov, I. (2016). Ibn Khaldunizm’ in the Ottoman Intellectual Tradition (19th–20th Century). Philosophy Journal, 9(3), 106–20.
• Önder, M., & Ulaşan, F. (2018). Ibn Khaldun’s Cyclical Theory on the Rise and Fall of Sovereign Powers: The Case of Ottoman Empire. Adam Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 231-266.
• Parlatan M. (2021). İbni Haldun’un Mukaddimesinde Türkler. Türkiye: Ünlem Ofset.
• Rosenthal (1958). Ibn Khaldun: The Muqaddimah: An Introduction to History.
• Sabra, A. I. (1996). The Appropriation and Subsequent Naturalization of Greek Science in medieval Islam: a Preliminary Statement. In Tradition, Transmission, Transformation (pp. 3-27). Brill.
• Saliba, G. (2007). Islamic science and the making of the European renaissance. Mit Press.
• Say, S. (2011). İbn Haldun’un “Uluslararası Ilişkileri Etkileyen Unsurlar” a Ilişkin Görüşlerinin Analiz Ve Değerlendirilmesi. Doctoral Dissertation. İstanbul: Marmara Universitesi.
• Shaban, M. A. (1976). Islamic History: a New Interpretation/2 AD 750-1055 (AH 132-448). Cambridge Univ. Press.
• Şeker, İ. (2018). İbn Haldun’un Türklerle İlgili Görüşleri ve Osmanlı Tarih Yazıcılığı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(59), 1190-1203.
• Şerefeddin, M. (1938). İbni Haldun Vesilesiyle Islam ve Türkler. Is Mecmuasi (Istanbul), 15(16), 67-71.
• Tayob, A. (2022). Beyond Modernity: The Moral Economy of Ibn Khaldun 1. Journal for the Study of Religion, 35(2), 1–17.
• Topses, M D. (2014). Functions and Social Foundatıons of Ibn Khaldun’s Asabıy / İbni Haldun’da Asabiyye Olgusunun İşlevleri ve Toplumsal Temelleri. Folklor/edebiyat, 20 (79), 93–99.
• Özçamça, S. (2007). Türklerin Göçebeliği Hakkında Birkaç Not. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), (7), 177-184.
• Van den Bent, J. (2016). None of the Kings on Earth Is Their Equal in ‘aṣabiyya’: The Mongols in Ibn Khaldūn’s Works. Al-Masaq, 28(2), 171–86.
• Von Sivers, P. (1980). Back to Nature : the Agrarian Foundations of Society According To Ibn Khaldun. Arabica, 27(1), 68–91.
• Yalvaç, F. (2016). Ibn Khaldûn’s Historical Sociology and the Concept of Change in International Relations Theory. In Islam and International Relations: Contributions to Theory and Practice (pp. 77-103). London: Palgrave Macmillan UK.
• Yıldırım, Y. (2001). Türkçe’de İbn Haldun Üzerine Yapılan Çalışmalar. Journal of Istanbul University Faculty of Theology, (4), 139-174.
• Yusofi, S. H. (2019). İbn-i Haldun’un Düşüncesi ve Uluslararası İlişkiler. Mesleki ve Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 17-38.