Hayat Bilgisi Ders Kitaplarında Somut Olmayan Kültürel Miras Unsurları

Yıl 2024, Sayı: 14, 1194 - 1207, 29.02.2024

Sinan Arı

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1429502

Öz

Bu çalışma, ilkokul hayat bilgisi ders kitaplarının somut olmayan kültürel miras unsurları (SOKÜM) açısından incelenmesi ve kültürel devamlılığın sağlanmasında bu unsurların öneminin vurgulanması amacıyla gerçekleştirilmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Çalışmanın veri kaynağını aktif okutulan hayat bilgisi ders kitapları ile güncel UNESCO somut olmayan kültürel miras listesi oluşturmuştur. Toplanan veriler alanında doktora yapan bir başka alan uzmanı tarafından da incelenmiş ve sonuçlar karşılaştırılmıştır. Uyum değeri hesaplandıktan sonra veriler betimsel analiz yoluyla çözümlenmiştir. Çalışma sonunda elde edilen bulgulara göre ilkokul hayat bilgisi ders kitaplarında SOKÜM unsurlarının en fazla ikinci sınıf düzeyinde olduğu tespit edilmiştir. Genel olarak incelenen ders kitaplarında “Geleneksel Sohbet Toplantıları” ile “Çay Kültürü, Kimlik, Misafirperverlik ve Toplumsal Etkileşim Sembolü” SOKÜM unsurlarının daha çok yer aldığı görülmüştür. Çalışma sonunda, bir sınıf düzeyinde aynı SOKÜM unsuruna yer verip tekrar etmek yerine farklı sınıf düzeylerinde farklı unsurlara yer verilmesi, kitaplarda verilen barkodlu elektronik içeriklerin SOKÜM unsurları ile ilişkilendirilerek zenginleştirilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hayat bilgisi, kültürel miras, SOKÜM, ilkokul, ders kitabı.

Etik Beyan

Doküman incelemesi olduğu için etik kuruluna ihtiyaç bulunmamaktadır.

Intangible Cultural Heritage Elements in Life Science Textbooks

Öz

This study was conducted to examine primary school life science textbooks in terms of intangible cultural heritage elements (ICHE) and to emphasize the importance of these elements in ensuring cultural continuity. Document analysis, one of the qualitative research methods, was used in the study. The data source of the study consisted of actively taught life science textbooks and the current UNESCO intangible cultural heritage list. The collected data were also analyzed by another field expert with a PhD in the field and the results were compared. After the agreement value was calculated, the data were analyzed through descriptive analysis. According to the findings obtained at the end of the study, it was determined that ICH elements in primary school life science textbooks were mostly found at the second-grade level. In general, it was observed that "Traditional Conversation Meetings" and "Tea Culture, Identity, Hospitality and Social Interaction Symbol" ICH elements were more common in the textbooks examined. At the end of the study, it was suggested to include different elements at different grade levels instead of including and repeating the same ICH element at one grade level, and to enrich the barcoded electronic contents given in the books by associating them with ICH elements.

Anahtar Kelimeler

Life science, cultural heritage, ICH, primary school, textbook.

Kaynakça

• Akkaya, A. K. (2019). Somut ve Somut Olmayan Kültürel Miras Kapsamında Antalya Akseki Çukurköy'ün Değerlendirmesi. Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Aral, A. E. (2016). Hayat Bilgisi ve Halk Kültürü Dersleri Üzerinden Kültür Koruma Yaklaşımlarının Karşılaştırmalı Değerlendirilmesi. Millî Folklor Dergisi, 28(112), 107-119.
• Arı, S. (2023). Somut Olmayan Kültürel Miras Unsurları ve İlkokul Türkçe Ders Kitapları. S. Maden (Ed.)., Türkçe eğitimi güncel araştırmaları II içinde (s. 164-187). İstanbul: Hiper yayınclık.
• Artun E. (2010), Türk Halk Bilimi. İstanbul: Kitapevi Yayınları.
• Ayvacı, H. (2018). Türkiye'deki Turizm Animasyonlarında Somut Olmayan Kültürel Miras Ulusal Unsurlarının Kullanımı. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Batmaz, O. & Yurtbakan, E. (2023). İlkokul Türkçe, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Kültürel Miras Unsurları Açısından İncelenmesi. TEBD, 21(1), 1-21.
• Baysal, N, Z. (2006). Hayat bilgisi: Toplumsal ve Doğal Yaşama Bütüncül Bir Bakış C. Öztürk (Ed.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 1-19). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Bektaş, M. (2009). Hayat ve Hayat Bilgisi Dersi. S. Özgülmüş (Ed). İköğretim Hayat Bilgisi Öğretimi ve Öğretmen El Kitabı İçinde (s. 1-11.) Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Binbaşıoğlu, C. (2003). Hayat Bilgisi Öğretimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Can, M. (2009). Kültür ve Turizm Bakanlığı (2009). Kültürel Miras ve Müzecilik Çalışma Raporu. https://teftis.ktb.gov.tr/Eklenti/1279,muserrefcanpdf.pdf? [Erişim tarihi: 12.12.2023].
• Ceran, D. & Yıldız, D. (2021). 6. ve 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Somut Olmayan Kültürel Miras Unsurları. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (51), 321-337.
• Çeçen, A. (1984). Kültür ve Politika. İstanbul: Hil.
• Dere, İ. ve Emeksever, A. (2018). Hayat Bilgisi Derslerinde Sözlü Tarihle Kültürel Mirasın Öğretimi. Gelecek Vizyonlar Dergisi, 2(4), 40-47.
• Ekici, M. (2004). Bir Sempozyumun Ardından: Somut Olmayan Kültürel Mirasın Müzelenmesi. Millî Folklor Dergisi, (61).
• Galla, A. (2002). Culture and haritage in development: Ha Long Ecomuseum, a case study from Vietnam. Humanities Research (IX) 1.
• Gökalp, Z. (2012). Türkçülüğün Esasları. Anonim Yayınları.
• Gülden, B., Demirel, O., Demirer, E. (2023). Türkçe ve Türk Kültürü Ders Kitaplarının Somut Olmayan Kültürel Miras Unsurları Açısından İncelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 13(3), 2016-2031.
• Gülden, B. (2020). Türkçe Öğretiminde Dil-Kültür İlişkisi ve SOKÜM’ün Türkçe Ders Kitaplarına Yansımaları. Bursa: Dora Yayıncılık.
• Gürel, D. (2018). Somut Olmayan Kültürel Miras Etkinliklerinin 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Kullanımı. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Güvenç, B. (2002). İnsan ve Kültür. (9.bs.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• ICOMOS (2013). ICOMOS Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi.
• Kaplan, M. (2006). Kültür ve Dil (22. bs.). Dergâh Yayınları.
• Karakuş, C. ve Çağlayan, K. T. (2016). Hayat Bilgisi Öğretim Programında ve Ders Kitaplarında Somut Olmayan Kültürel Mirasın Yerinin İncelenmesi. International Journal of Social Science, 45, 393-405.
• Kolaç, E. (2009). Somut Olmayan Kültürel Mirası Koruma, Bilinç ve Duyarlılık Oluşturmada Türkçe Eğitiminin Önemi. Millî Folklor, 21 (82), 19-31.
• Kurt, S. (2023). Somut Olmayan Kültürel Miras ve Turizm. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İzemir: Ege Üniversitesi.
• Livçapar, S. N. (2023). Türk Kahvesi Kültürü ve Geleneği'nin Miraslaştırılmasına Sosyolojik Bir Bakış. Yüksek lisans tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Mejuyev, V. (1987). Kültür ve Tarih. (S. H. Yokova, Çev.). Ankara: Başak Yayınları.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2023). Hayat Bilgisi Dersi (1, 2 ve 3. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• Moralı, G. ve Öner, G. (2019). Yabancı Dil Olarak Türkçe Ders Kitaplarında Somut Olmayan Kültürel Miras Unsurlarının İncelenmesi. Turkish Studies Language and Literature, 14 (3), 1345-1357.
• Nuryanti, W. (1996). Heritage and Postmodern Tourizm. Annals of Tourism Research, 23(2), 249-260.
• Özbağ, D. (2010). Ulusal Dijital Kültür Mirasının Korunması ve Arşivlenmesine Yönelik Kavramsal Bir Model Önerisi. Yüksek lisans tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Özlem, D. (2000). Kültür Bilimleri ve Kültür Felsefesi. İstanbul: İnkîlap.
• Sönmez, V. (2005). Hayat Bilgisi Öğretimi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi Öğretmen Kılavuzu. Anı Yayıncılık.
• Şahin, T. Y. (2002). Öğretim Materyal ve Teknolojileri. C. Öztürk ve D. Dilek (Ed.), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi İçinde (s. 281-315). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• TDK, (2023). Kültür. https://sozluk.gov.tr/ [Erişim tarihi: 12.12.2023].
• Ünsal, D. ve Pulhan, G. (2012). Türkiye’de Kültürel Mirasın Anlamı ve Yönetimi. A. Aksoy, Z. Enlil, D. Ünsal. (Ed.), İçinde, Kültürel Miras Yönetimi (s. 30-66). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Williams, R. (1977). Culture and Society: 1780-1950. Middlesex: Penguin Books.
• Yıldırım, G. (2021). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Eğitim Programlarına Yansıması: Hayat Bilgisi Öğretimi. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 16, 231-247.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yıldız, D. & Ceran, D. (2020). 5. ve 7. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Somut Olmayan Kültürel Miras Unsurları, Selçuk Üniv. Edebiyat Fak. Dergisi, 44, 295-308.