19. Yüzyıl Sonlarıyla 20. Yüzyıl Başlarında Ra’sü’l-Ayn Çiftliği’nin Gelir ve Giderleri

Yıl 2024, Sayı: 14, 863 - 874, 29.02.2024

Mehmet Nuri Şanda

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1433525

Öz

Bu çalışmada Ra’sü’l-Ayn Çiftliği’nde üretim ve barınma amacıyla inşa edilmiş olan binaların sayıları ve mahiyetleri, çiftliğin aylık ve yıllık gelirleri, 19. yüzyılın son çeyreğinde çiftliğin hasılatı, Ra’sü’l-Ayn Çiftliği’ndeki değirmen ve bostanlarının hasılatı, çiftliğin aylık ve yıllık giderleri, çiftlikte çalışan memurlara ödenen maaşlar ve çiftliğin gelirlerinin eğitim kurumlarına harcanması hakkında bilgiler verilmektedir.
Araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden “tarihsel araştırma yöntemi” ve “doküman-içerik analizi” tekniği kullanılmıştır. Bu yöntemde, araştırmanın sorunsalını oluşturan problemlere güvenilir çözümler sunmak için somut belgeler toplanır, toplanan bu belgeler çözümlendikten sonra yorumlanarak araştırmaya dâhil edilir. Yukarıda belirtilen başlıklar açıklanırken de ilk başvurulan kaynaklar birinci elden kaynaklar olan Osmanlı arşiv belgeleri olmuştur. Arşiv belgelerinde yazılan bilgi ve veriler transkripsiyon edildikten sonra içeriğine göre sınıflandırılmış ve yorumlanarak araştırmaya dâhil edilmiştir. Ayrıca konuyla ilgili literatür araştırması yapılmış olup Ra’sü’l-Ayn tarihi hakkında bilgi içeren araştırma ve inceleme eserlerden de faydalanılmıştır.
Yapılan literatür taramasında Ra’sü’l-Ayn tarihi hakkında bazı tez ve kitap çalışmalarına rastlanmışsa da 19. yüzyıl sonlarıyla 20. yüzyıl başlarında Ra’sü’l-Ayn Çiftliği’nin gelir ve giderlerine yönelik herhangi bir çalışmanın yapılmadığı tespit edilmiştir. Bu bağlamda araştırmanın alanda bir boşluğu doldurması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, iktisat, Ra’sü’l-Ayn (Resulayn), Ceylanpınar, çiftlik

The Income and Expenses of Ra’su’l Ayn Farm Between in the End of the 19th and the Beginning of the 20th Centuries

Öz

The number and importance of the buildings built as production and shelters in Ra’su’l-Ayn Farm, the monthly and annual income of the farm, the receipts of the farm in the last quarter of the 19th century, the mill and the farm in Ra’sü’l-Ayn Farm, the revenues of the orchards, the monthly and annual expenses of the farm, the salaries paid to the workers on the farm and the spending of the farm’s income on educational institutions have been mentioned in this study.
In the research, “historical research method” and “document-content analysis” technique, which are of qualitative research methods, has been used. In this method, concrete documents are collected in order to provide reliable solutions to the problems that constitute the problematic of the research, these collected documents are interpreted and included in the research after they are analyzed. While explaining the mentioned titles above, the first referenced sources were Ottoman archival documents, which are primary sources. After the information and data written in the archive documents were transcribed, they were classified according to their content and included in the research by interpretation In addition, literature research was conducted on the subject and research and examination studies containing information about Ra’su’l-Ayn Farm were also used.
Although some thesis and book studies on the history of Ra’su’l-Ayn were found in the literature research, it was determined that there was no research on the income and expenses of the Ra’su’l-Ayn Farm between in the end of the 19th and beginning of the 20th centuries. In this context, it is aimed that the research will fill a gap in the field.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, economics, Ra’sü’l-Ayn (Resulayn), Ceylanpinar, farming

Kaynakça

• Bab-ı Asafi Defterhane-i Amire Defterleri: A.{DFE.d., nr. 649.
• Handean Defterleri: A.DVNS.MHM.d., nr. 52, s.825.
• Haritalar: HRT, 408.
• Hazine-i Hassa Defterleri: HH. d. nr. 2618; 15070; 2618; 15070.
• İrade Dâhiliye: İ.DH, 571/39760.
• Maarif Nezareti Mektubî Kalemi: MF.MKT., 90/72.
• Maliye Evrak-ı Emiriye Müdüriyeti: ML.EEM., 92/21.
• Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı: Y.MTV, 313/169.
• Yıldız Perakende Evrakı Hazine-i Hassa: Y.PRK.HH, 8/15; 13/15; 9/65; 13/15; 13/15; 14/6; 14/65; 9/65.
• Albayrak, S. (1973). Budin Kanunnâmesi ve Osmanlı Toprak Meselesi, İstanbul: Tercüman Yayınları.
• Barkan, Ö. L. (1980). Türkiye’de Toprak Meselesi Toplu Eserler I. İstanbul: Gözlem Yayınları.
• Barkan, Ö. L. (1992). Çiftlik. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 3, s. 392). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Baş. Ö. C. (2020). İdare Hukukunda İltizam Usulü ve İltizam Sözleşmeleri. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 26(2), 1006-1046.
• Batmaz, E. (1996). İltizam Sisteminin XVIII. Yüzyıldaki Boyutları. Tarih Araştırmaları Dergisi, 18 (29), 41.
• Bozkurt, A. (2017). Ra’sü’l-Ayn Tarihi (Ortaçağ Dönemi). Doktora Tezi. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi.
• Cihan Temizer, N. (2022). 19. Yüzyılda Avrupa ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Tarım Politikalarının Muhasebe Defterleri Üzerinden Değerlendirilmesi. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (22), 79-96.
• Cin, H. (1992). Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Çağatay, N. (1947). Osmanlı İmparatorluğu’nda Reayadan Alınan Vergi ve Resimler. Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, (V), 497-498.
• Çeker, O. (1985). Arazi Kanunnâmesi, İstanbul: Ebru Yayınları.
• Çiftçioğlu, F. (2017). XIX. Yüzyılda Tırhala Sancağında Çiftlikler. MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 15(3), 109.
• Erkal, M. (1991). Arşın. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Cilt 3, s. 411-413). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Genç, M. (1975). Osmanlı Maliyesinde Malikâne Sistemi. Türkiye İktisat Tarihi Semineri Metinler/Tartışmalar, Ankara: Kitapevi Yayınlar.
• Genç, M. (2000). İltizam. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Cilt 22, s. 154-158). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Günay, H. M. (2004). Metruk. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (Cilt 29, 415-416). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• İnalcık, H. (1993). Çiftlik. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 8, s. 313-314). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Küçükkalay, A. M. (1999). Osmanlı Toprak Sistemi - Miri Rejim. Osmanlı Ansiklopedisi. (Cilt 3, s. 54). Ankara: Alfa Yayınları.
• Pamuk, Ş. (1993). 100 Soruda Osmanlı Türkiye İktisadı Tarihi. (1500-1914). İstanbul: Gerçek Yayınevi. Şahin, C. (2012). Osmanlı Toprak Sistemi Hakkında Genel Bir Değerlendirme. The Journal of Academic Social Science Studies, 5 (6), 435-461.
• Şanda, M. N. (2021). 20. Yüzyılda Ceylanpınar Çiftliği. Tarih ve Gelecek Dergisi. 7(1), 363-382.
• Terzi, A. (1998). Hazîne-i Hâssa. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Cilt 17, s. 137-141). İstanbul: TDV Yayınları.
• Üçok, C. (1944). Osmanlı Devlet Teşkilatından Tımarlar, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, I(4), 529-530.